Sectie 1. inleiding

Het politieke maxi-proces tegen de Catalaanse onafhankelijkheidsbeweging

Tegen het eind van deze maand of het begin van februari 2019 verwachten we de eerste zittingen van de grote rechtszaak tegen de mensen die betrokken zijn geweest bij het organiseren van het referendum voor de onafhankelijkheid van Catalonië op 1 oktober 2017 en het uitroepen van de Catalaanse Republiek op 27 oktober 2017.  

Er wordt in totaal 177 jaar gevangenisstraf geëist tegen de politieke leiders (nrs. 1 t/m 12 in onderstaande lijst) in hun berechting door het Hooggerechtshof in Madrid. Alle pogingen van de verdediging om de berechting te laten geschieden in de rechtbanken van Catalonië zijn mislukt.  

Vlak voor de strafzaken beginnen, hebben twee van de beklaagden, de voormalige bewindslieden Oriol Junqueras en Raül Romeva, besloten dat de aanval hun verdediging is. Volgens hen staan we aan het begin van een politiek proces en dat vraagt om een politieke verdediging. Hun kijk op de zaak is gepubliceerd in de digitale krant NacióDigital van 13 januari 2019 (Casas & Serra Carné 2019, 13 januari).

 De rechtzaak, stellen ze, is een voorbeeld van de “instrumentalisering” van het strafrecht voor politieke doeleinden en komt neer op de vervolging van het onafhankelijkheidsbeweging. De uitoefening van burgerrechten wordt door de vervolging ten onrechte gecriminaliseerd. De demonstraties van 20 september die hebben geleid tot de arrestatie van de leiders van de burgerbewegingen (nrs. 1 en 2 in de lijst, bijvoorbeeld, waren gewoon legaal –  dat er in een menigte altijd wel een paar relschoppers zitten, verandert daar niets aan. En het deelnemen aan een referendum is ook geen delict, stellen ze, net zomin als het organiseren ervan. De onafhankelijkheidsbeweging is democratisch en vreedzaam.

Het geweld waar het Openbaar Ministerie steeds op doelt is volgens de beklaagden een verzinsel. Van het delict van rebellie kan geen sprake zijn – zoals ook blijkt uit de weigering  van Belgische, Duitse, Schotse en Zwitserse rechters om de geldigheid ervan te erkennen in de verzoeken van uitlevering van de ballingen. De beschuldigde politici stellen dat de Spaanse grondwet het recht op zelfbeschikking niet verbiedt noch beperkt. 

Hier is sprake, volgens nog steeds de twee beklaagden, van een allesomvattende zaak tegen het Catalaanse onafhankelijkheidsstreven, een politieke zaak, die in het geheim wordt gevoerd onder de dekmantel van de toepassing van het recht. Het recht op het vermoeden van onschuld is de beklaagden niet gegund, hetgeen reeds is gebleken uit de buitensporig lange periode van voorlopige (preventieve) hechtenis, zonder borgtocht, die ze inmiddels hebben moeten ondergaan. Het blijkt ook uit de ongetwijfeld gecoördineerde campagne van openlijke criminalisering door politici en onderzoeksrechters met medeplichtigheid van een vijandige pers. Het juridisch proces is door een ideologische vooringenomenheid zodanig besmet dat de fundamentele rechten van de beklaagden niet zijn beschermd. 

Ten behoeve van de duiding en de context van de opmerkelijke zaak van dit politieke maxi-proces publiceer ik hier een kroniek van de gebeurtenissen vanaf september 2017  specifiek voor een Nederlands publiek.

Apart verwijs ik naar het bestaan van een petitie ter attentie van de Nederlandse parlementariërs en bewindslieden, speciaal voor de vrijlating van de politieke gevangenen, georganiseerd door Laura Prat-Bertrams. “In Spanje zitten Catalaanse leiders sinds 2017 in voorarrest, ondanks aandringen van Amnesty op hun onmiddellijke vrijlating. Onze regering maakt zich wel zorgen over Polen en Hongarije, maar ziet de situatie in Catalonië als een interne Spaanse kwestie. De leden van de commissie voor Europese Zaken en de leden van de commissie voor Buitenlandse Zaken van de Tweede Kamer zouden zich dit aan moeten trekken.” (Prat Bertrams 2018: https://catalaansegevangenen.petities.nl/?locale=nl). 

Ook verwijs ik graag naar een collectie video’s gemaakt naar aanleiding van het congres op 9 november jl. in Den Haag over de Catalaanse kwestie in juridisch perspectief. De video’s (met Elisenda Paluzie, Ben Emmerson en Alfred de Zayas) zijn verzameld in een Vimeo Album (vimeo.com/album/5578764). Verwijzingen naar de video’s en naar de uitgeschreven vertalingen zijn ook te vinden via een artikel op mijn Linkedin-pagina: https://www.linkedin.com/pulse/catalan-question-international-law-series-informative-huib-j-lirb/.

Sectie 2.  De beschuldigden gelijst, met hun strafeisen en de ten laste leggingen. 

A. Voor het Spaans Hooggerechtshof.

Leiders van de burgerbewegingen voor onafhankelijkheid

1. Jordi Sànchez (voormalig voorzitter ANC): 17 jaar cel en ontzetting uit burgerlijke en politieke rechten wegens ‘leider en/of aanstichter’ van ‘rebellie’
2. Jordi Cuixart (voorzitter Òmnium Cultural): 17 jaar cel en ontzetting uit burgerlijke en politieke rechten wegens ‘leider en/of aanstichter’ van ‘rebellie’

Voormalige bewindslieden

3. Oriol Junqueras (voormalig viceminister-president): 25 jaar cel en ontzetting uit burgerlijke en politieke rechten wegens ‘leider en/of aanstichter’ van ‘rebellie’ en ‘misbruik van overheidsgeld’ (voor de organisatie van het referendum)
4. Jordi Turull (voormalig woordvoerder en minister Catalaanse regering): 16 jaar cel en ontzetting uit burgerlijke en politieke rechten wegens ‘rebellie’ en ‘misbruik van overheidsgeld’ (voor de organisatie van het referendum)
5. Raül Romeva (voormalig Catalaans minister van Buitenlandse Zaken): 16 jaar cel en ontzetting uit burgerlijke en politieke rechten wegens ‘rebellie’ en ‘misbruik van overheidsgeld’ (voor de organisatie van het referendum)
6. Joaquim Forn (voormalig Catalaans minister van Binnenlandse Zaken): 16 jaar cel en ontzetting uit burgerlijke en politieke rechten wegens ‘rebellie’ en ‘misbruik van overheidsgeld’ (voor de organisatie van het referendum)
7. Josep Rull (voormalig Catalaans minister van Milieu en Duurzaamheid): 16 jaar cel en ontzetting uit burgerlijke en politieke rechten wegens ‘rebellie’ en ‘misbruik van overheidsgeld’ (voor de organisatie van het referendum)
8. Dolors Bassa (voormalig Catalaans minister van Werk, Gezin en Sociale Zaken): 16 jaar cel en ontzetting uit burgerlijke en politieke rechten wegens ‘rebellie’ en ‘misbruik van overheidsgeld’ (voor de organisatie van het referendum)
9. Carles Mundó (voormalig Catalaans minister van Justitie): 7 jaar cel en 16 jaar ontzetting uit burgerlijke en politieke rechten wegens ‘misbruik van overheidsgeld’ (voor de organisatie van het referendum) plus € 30.000 euro boete en 1 jaar en 8 maanden uitsluiting van het uitvoeren van een publiek ambt wegens ‘ongehoorzaamheid’
10. Meritxell Borrás (voormalig Catalaans minister van Openbaar Bestuur en Wonen): 7 jaar cel en 16 jaar ontzetting uit burgerlijke en politieke rechten wegens ‘misbruik van overheidsgeld’ (voor de organisatie van het referendum) plus € 30.000 euro boete en 1 jaar en 8 maanden uitsluiting van het uitvoeren van een publiek ambt wegens ‘ongehoorzaamheid’
11. Santi Vila (voormalig Catalaans minister van Bedrijven en Kennis): 7 jaar cel en 16 jaar ontzetting uit burgerlijke en politieke rechten wegens ‘misbruik van overheidsgeld’ (voor de organisatie van het referendum) plus € 30.000 euro boete en 1 jaar en 8 maanden uitsluiting van het uitvoeren van een publiek ambt wegens ‘ongehoorzaamheid’

Voormalig voorzitter van het parlement en gewezen leider van de burgerbeweging ANC

12. Carme Forcadell (voormalig parlementsvoorzitster): 17 jaar cel en ontzetting uit burgerlijke en politieke rechten wegens ‘leider en/of aanstichter’ van ‘rebellie’

Voormalige leden van het parlementair bureau

13. Lluís Corominas (lid parlementair bureau): € 30.000 euro boete en 1 jaar en 8 maanden uitsluiting van het uitvoeren van een publiek ambt wegens ‘ongehoorzaamheid’
14. Lluís Guinó (lid parlementair bureau): € 30.000 euro boete en 1 jaar en 8 maanden uitsluiting van het uitvoeren van een publiek ambt wegens ‘ongehoorzaamheid’
15. Anna Simó (lid parlementair bureau): € 30.000 euro boete en 1 jaar en 8 maanden uitsluiting van het uitvoeren van een publiek ambt wegens ‘ongehoorzaamheid’
16. Ramona Barrufet (lid parlementair bureau): € 30.000 euro boete en 1 jaar en 8 maanden uitsluiting van het uitvoeren van een publiek ambt wegens ‘ongehoorzaamheid’
17. Joan Josep Nuet (lid parlementair bureau): € 24.000 euro boete en 1 jaar en 8 maanden uitsluiting van het uitvoeren van een publiek ambt wegens ‘ongehoorzaamheid’

Voormalig woordvoeder van een parlementaire fractie (CUP)

18. Mireia Boya (voormalig woordvoerster CUP): € 30.000 euro boete en 1 jaar en 8 maanden uitsluiting van het uitvoeren van een publiek ambt wegens ‘ongehoorzaamheid’

B. Voor latere berechting gereserveerd want nu in ballingschap, geen strafeis nog voorgesteld

19. Carles Puigdemont (voormalig president): in België
20. Toni Comín (voormalig Catalaans minister van Gezondheidszaken): in België
21. Clara Ponsatí (voormalig Catalaans minister van Onderwijs): in Schotland
22. Meritxell Serret (voormalig Catalaans minister voor Landbouw, Visserij en Voedsel): in België
23. Lluís Puig (voormalig Catalaans minister van Cultuur): in België
24. Marta Rovira (voormalig parlementslid ERC en partijsecretaris): in Zwitserland
25. Anna Gabriel (voormalig parlementslid CUP): in Zwitserland

C. Voor de Nationale Audiëntie (uitzonderingsrechtbank voor zware misdaad en terrorisme)

26. Josep Lluís Trapero (majoor Mossos d’Esquadra): 11 jaar cel en ontzetting uit burgerlijke en politieke rechten wegens ‘rebellie’
27. César Puig (secretaris-generaal Binnenlandse Zaken): 11 jaar cel en ontzetting uit burgerlijke en politieke rechten wegens ‘rebellie’
28. Pere Soler (directeur Mossos d’Esquadra): 11 jaar cel en ontzetting uit burgerlijke en politieke rechten wegens ‘rebellie’
29. Teresa Laplana (luitenant Mossos d’Esquadra): 4 jaar cel en ontzetting uit burgerlijke en politieke rechten wegens ‘opstand’.”

Bronnen voor het overzicht van de beschuldigden, de beschuldigingen en de strafeisen zijn: 

1. http://www.catalannews.com/politics/item/spain-s-prosecutor-requests-177-years-in-prison-for-catalan-pro-independence-leaders;
2. Christophe Bostyn, “Zware gevangenisstraffen geëist tegen Catalaanse ‘rebellen’”, Doorbraak, Vlaamse onafhankelijke opiniewebsite, 5 november 2018 (http://doorbraak.be/zware-gevangenisstraffen-geeist-tegen-catalaanse-rebellen/). 

Sectie 3. Kroniek van een aangekondigde vervolging. Overzicht van enkele gebeurtenissen die relevant zijn voor het komend maxi-proces tegen de Catalanen in politieke gevangenschap

door Huib J. Lirb, historicus en videomaker

In onderstaande kroniek probeer ik een eigen overzicht te geven van enkele gebeurtenissen die relevant zijn voor het komend proces tegen de Catalanen in politieke gevangenschap. De weergave doet geen aanspraak op volledigheid – want er is veel, heel veel gebeurd – maar is hopelijk informatief genoeg om een leidraad te bieden en, alweer, de nodige duiding en context te geven voor de aanstaande zaken.

N.B. onderstaande tekst is slechts hier en daar voorzien van verwijzingen. Het gaat hier vooral om een kroniek met beweringen die desgewenst gemakkelijk zullen zijn te controleren. Alleen daar waar de beweringen mogelijk moeilijker te vinden zijn of zeer discutabel zullen kunnen worden geacht, zoals vooral in het nawoord, zijn verwijzingen ter verantwoording toegevoegd. 

Inleiding tot het probleem: het referendum over onafhankelijkheid van 1 oktober 2017

Op 1 oktober 2017 is in Catalonië een referendum gehouden over de vraag of Catalonië zich zou moeten afscheiden van Spanje om verder te gaan als een onafhankelijke republiek. Dat referendum was georganiseerd door de wettelijk erkende regio-regering van Catalonië met een zorgvuldige voorbereiding en met, op iedere stap, de goedkeuring van de meerderheid in het Catalaanse parlement (op 6 en 7 september). De Spaanse Staat achtte dit referendum over de Catalaanse onafhankelijkheid onwettig, net als het vorige van 9 november 2014 en net als enig ander initiatief dat de eenheid van Spanje zou ondermijnen. Volgens het tweede artikel van de Spaanse grondwet is Spanje namelijk een ondeelbare eenheid hoewel die uit meerdere nationaliteiten en regionen bestaat. “De Grondwet berust op de onlosmakelijke eenheid van de Spaanse Natie, gemeenschappelijk en ondeelbaar vaderland van alle Spanjaarden, en erkent en waarborgt het recht op autonomie van de nationaliteiten en regio’s waaruit zij is samengesteld, alsmede de solidariteit tussen al deze onderling.” (“La Constitución se fundamenta en la indisoluble unidad de la Nación española, patria común e indivisible de todos los españoles, y reconoce y garantiza el derecho a la autonomía de las nacionalidades y regiones que la integran y la solidaridad entre todas ellas”, via Schutte 2017).

Camillo Schutte heeft in 2017 de positie van de Spaanse Staat verdedigd met een betoog tégen de aanhangers van de onafhankelijkheid en daarmee (impliciet) in strijd met de positie van Alfred de Zayas en andere door mij geconsulteerde deskundigen (waarover later). Schutte is advocaat te Amsterdam en in 1999 gepromoveerd in het staatsrecht op het proefschrift Constitutionele rechtspraak in Spanje. Het Tribunal Constitucional en zijn jurisprudentie in hun historische context, dissertatie UvA, Maastricht: Shaker Publishing 1999. De samenvatting van zijn artikel luidt als volgt: “In een democratische rechtsstaat zijn politieke gedachten altijd vrij. Politieke uitspraken zijn vrij, behoudens ieders verantwoordelijkheid volgens de wet. Politieke daden zijn echter nooit vrij, maar altijd gebonden aan het recht, welke gedachte zij ook dienen en welke wens zij ook beogen te vervullen. Democratisch gekozen leiders die zich boven de constitutionele orde stellen waaraan zij hun gezag ontlenen met als doel de staat zijn macht te ontnemen, plegen een staatsgreep. Het argument dat zij een ‘democratisch mandaat’ uitvoeren, dat voor iedereen kenbaar in hun verkiezingsprogramma stond toen zij gekozen werden, maakt dat niet anders.“ (Schutte 2017). Ik citeer deze tekst geciteerd omdat het goed aangeeft hoe de redenering van de Spaanse Justitie momenteel loopt. We zullen snel zien dat er evenwel genoeg juristen zijn die het in het geheel niet eens zijn met de Spaanse positie en redenering.

De Spaanse gedachtegang lijkt door politici en journalisten over het algemeen klakkeloos te worden geaccepteerd. Zoals ook door The Economist (26 september 2017): “Spain’s democratic constitution of 1978, which was approved by more than 90% of Catalan voters, gave wide autonomy to the regions but affirmed “the indissoluble unity of the Spanish nation”. Only the Spanish parliament can change the constitution. Mr Puigdemont’s referendum is therefore illegal, and Mariano Rajoy, Spain’s conservative prime minister, is determined to prevent it taking place.” (The Economist 2017, 26 september). De Spaanse positie wordt natuurlijk ook door buitenlandse juristen verdedigd (zie voor een uitgebreide argumentatie Schutte 2017).

      Toch is de veronderstelde geldigheid van het grondwettelijke argument echter niet zo vanzelfsprekend zoals waar het in conlict komt met het primaat van het internationaal recht. Marieke de Hoon, universitair docent internationaal recht aan de VU en als juriste ook verbonden aan de Public International Law & Policy Group, stelde in een interview op NPO Radio1 van 7 oktober 2017 vast dat volgens een PILPG rapport, “zoals het heel vaak natuurlijk is in het volkenrecht”, de kwestie toch “wat ingewikkelder is dan we zouden […] vermoeden en ook dan wat Madrid ons wil doen geloven” (de Hoon 2017, 7 oktober). Ze doelde ongetwijfeld op het rapport waar dr. Paul A. Williams, de medeoprichter van de PILPG, heeft meegewerkt, dat is opgesteld op verzoek van de Generalitat de Catalunya en waarnaar ook Alfred de Zayas regelmatig naar verwijst (Levrat 2017). Zie voor verdere uitwerking ook de argumenten van Alfred de Zayas, zoals in mijn video’s (te vinden via Lirb 2018, 13 december), hieronder nader besproken. 

Spanje heeft het referendum niet alleen “illegaal” verklaard, maar heeft het ook van tevoren verboden. De Spaanse staat had het referendum en de uitslag misschien gewoon als ongeldig terzijde kunnen schuiven en het daarbij kunnen laten. Dat vond men klaarblijkelijk niet ver genoeg gaan. De Spaanse justitie hecht er duidelijk aan alle betrokkenen hard te straffen voor hun medeplichtigheid aan wat men beschouwt als een staatsgreep (voor welke logica, zie Schutte 2017). Meerdere mensen uit het kamp van de onafhankelijkheidsbeweging worden nu berecht voor iedere combinatie van zulke delicten als “rebellie” en/of de aanstichting daartoe (“opruiing”), bestuurlijke ongehoorzaamheid, ongeoorloofde aanmatiging van bevoegdheden en misbruik van publieke middelen (overheidsgeld). De Spaanse regering heeft de crisis niet willen opvatten als een aanleiding tot een gesprek over (interne) zelfbeschikking. In plaats daarvan is het een harde les in gehoorzaamheid geworden. Over de vraag welke partij nu het meest aanspraak kan maken op “democratisch” gelijk wordt in beperkte kringen hevig strijd gevoerd. In het buitenland blijft men vooral liever stil onder het voorwendsel dat de crisis uitsluitend een interne aangelegenheid van Spanje zou zijn. Maar deze positie van “neutraliteit” of welgelegen onverschilligheid is onhoudbaar en zelfs laakbaar vanwege de schending van mensenrechten. De lange duur van het voorarrest van de mensen in voorlopige of preventieve hechtenis, zonder borgtocht en zonder kans op spoedige interventie door een internationaal hof, is een ernstige schending op zich. De belemmering van de democratische rechten van de beklaagden en zij die op hen hebben gestemd in de reguliere verkiezingen is er nog een. En met het buitensporig politiegeweld op 1 oktober zijn sowieso al mensenrechten van staatswege geschonden. Maar aan de wortel van de mensenrechten schendingen ligt de belemmering van het recht op zelfbeschikking. “The European Union is based on three pillars: democracy, rule of law and human rights”, aldus Alfred de Zayas, voormalig onafhankelijk rapporteur aan de Hoge Commissaris voor de Mensenrechten en de Rechtvaardige Internationale Orde van de Verenigde Naties (OHCHR).”When you ignore self-determination, you are violating all three” (De Zayas 2018, 2 februari). Volgens Alfred de Zayas bestaat er dan ook niet zoiets als een “illegaal” referendum. Als hij gelijk heeft, en in zoverre hij gelijk heeft, zijn álle beschuldigingen tegen de betrokkenen – die nu al langer dan een jaar worden vervolgd – volgens het internationaal recht ongegrond. 

De repressie rond het referendum van 1 oktober 2017: “de dag die je wist dat zou komen”

De Spaanse autoriteiten hebben eerst alle moeite gedaan om het referendum te voorkomen en te verstoren, door te dreigen met vervolging en vanaf 20 september huiszoekingen te verrichten en betrokken middelen in beslag te nemen, journalisten te doen zwijgen en websites offline te laten halen en enkele functionarissen op te pakken voor ondervraging. In de aanloop tot het referendum is een enorme politiemacht bijeengebracht van eenheden uit alle delen van Spanje, ook omdat de Spaanse autoriteiten verwachtten er niet op te kunnen rekenen dat de eigen regiopolitie van Catalonië kordaat zou optreden tegen de eigen bevolking. Op de dag van het referendum zélf zijn eenheden van de Spaanse nationale politie en de militaire politie (Guardia Civil) op tal van plaatsen hardhandig actief geweest om de illegaal geachte stembureaus te sluiten, de stembussen en stembiljetten in beslag te nemen en de mensen die dat probeerden te voorkomen, te verspreiden. 

 Door het buitensporige politiegeweld dat daarbij is gebruikt – aangespoord door de inmiddels beruchte kreet “¡A por ellos!” (“Kom op, we pakken ze!”) – hebben volgens het Catalaanse ministerie van Gezondheidszorg maar liefst 1066 gewonden medische zorg moeten zoeken (Salut 2017, 20 october; voor de video’s van de politiediensten rond 1 oktober 2017, zie Vilaweb 2018, 14 augustus; op augustus 2018 oordeelde de rechter dat de kreet geen “haatsdelict” is maar algemeen gebruikelijk, zoals bij voetbalwedstrijden: García in El País 2018, 8 juni).

Op het politiegeweld is wereldwijd gereageerd met verontwaardiging en protest, op de sociale media en in bijvoorbeeld de veroordelingen door mensenrechtenorganisaties als Amnesty International (Amnesty 2017, 3 october) en Human Rights Watch (Human Rights Watch 2017, 12 october). Maar er was nauwelijks sprake van officiële veroordelingen door regeringsleiders en politici (behalve in België en misschien Schotland)  en al helemaal niet van de kant van de EU – we komen later terug op deze oorverdovende stilte van de Europese politiek.

Volgens het wettelijk nog steeds erkende regiobestuur van Catalonië zijn de stemmen van ruim 2,2 miljoen mensen geteld (43% van de stemgerechtigden), waarvan er 90% vóór de onafhankelijkheid waren. Tegenstanders namen naderhand aan dat alle thuisblijvers tégen de onafhankelijkheid zouden zijn geweest. Die veronderstelling is onverdedigbaar. Daar komt bij dat de opkomst van circa 43% in onbekende mate verlaagd is geraakt door eerst de dreiging van vervolging en op de dag zelf ook het feit van het aangekondigde politieoptreden. Bovendien zijn de stembiljetten van naar schatting 700.000 mensen die ook waren opgekomen, net als de voornoemde 2,2 miljoen, tijdens de acties van de Spaanse politiediensten in beslag genomen (13% van 5,3 miljoen stemgerechtigden).

De Spaanse Staat heeft fel gereageerd, niet alleen op de dag van het referendum, maar ook vrijwel direct daarna. Alle protesten tegen het brute politiegeweld werden overschreeuwd door de veroordelende woorden van verontwaardigde Spanjaarden die vóór de eenheid van Spanje zijn, particulieren, journalisten en opinieleiders, in koor met de Spaanse bewindslieden, rechters en, tijdens een televisietoespraak op 3 oktober, ook de Spaanse koning. De Spaanse Staat zocht intussen naarstig naar aanwijzingen voor geweldpleging of de aanzet daartoe door aanhangers van de onafhankelijkheidsbeweging. Dat was van groot belang, want van meet af aan heeft de Spaanse Staat (inclusief de Justitie) toegewerkt naar een aanklacht van opruiing (“seditie”) en rebellie tegen de sleutelfiguren van de onafhankelijkheidsbeweging. Voor die delicten zou men dan draconische straffen kunnen eisen, tot 25 of zelfs 30 jaar, en men zou, kennelijk vanwege het vermeende risico op een staatsgreep, kunnen opteren voor “preventieve hechtenis” van onbepaalde duur zonder borgtocht. Zoals inderdaad is gedaan.

De arrestatie van de twee leiders van de burgerbewegingen (16 oktober 2017)

De politieke vervolging die begonnen was op 20 september 2017 bereikte een belangrijke climax op 16 oktober 2017 met de arrestatie van de leiders van twee burgerbewegingen die zich inspannen voor de onafhankelijkheid van Catalonië. Jordi Sanchez (ANC) en Jordi Cuixart (Ómnium Cultural) zitten nu al zo’n 15 maanden vast in preventieve of voorlopige hechtenis zonder borgtocht omdat zij, met hun burgerbewegingen, de aanstichters zouden zijn van de rebellie. Intussen was ook de vervolging van honderden burgemeesters en directeuren van scholen die openbare gebouwen ter beschikking hebben gesteld van het referendum aangekondigd en in sommige gevallen in gang gezet. Op 4 oktober, vrijwel direct na de grote storm, is ook de top van de Catalaanse politiedienst (de Mossos d’Esquadra) vervolgd. Josep Lluís Trapero, de hoogste functionaris van de Catalaanse politie en de held van de jacht op de terroristen een paar maanden tevoren, aangeklaagd (door la Fiscalia de l’Audiència Nacional) wegens rebellie, plichtsverzaking en tegenwerking (en met hem Cèsar Puig, Pere Soler en de luitenant Teresa Laplana). Inderdaad hebben op veel plaatsen de collega’s van de Catalaanse regiopolitie zich ingezet voor de bescherming van burgers juist tegen het geweld van de Spaanse politiediensten. De majoor Trapero, op 28 oktober geschorst en krachtens artikel 155 vervangen, zit niet gevangen maar moet zich regelmatig melden hangende zijn zaak waarin hij een gevangenisstraf van 11 tot 15 jaar riskeert.   

Intussen werkte de Catalaanse politiek, de regering en het parlement, aan de gevolgtrekking van de uitslag van het referendum. Volgens het staande dreigement van de Spaanse regering zou de politieke autonomie van de regio direct worden opgeschort, krachtens een voorziening van de Spaanse grondwet (artikel 155), zodra de Catalaanse politiek zou besluiten de onafhankelijkheid ook echt uit te roepen. Op 10 oktober stelde de president van de Catalaanse regio tijdens een vergadering van het parlement vast dat het referendum zijn regering het mandaat had gegeven om de onafhankelijke Catalaanse republiek uit te roepen. Dat deed hij. Onmiddellijk daarna, echter, stelde hij dat die onafhankelijkheid nog even werd opgeschort om de Spaanse regering toch de zoveelste gelegenheid te geven om te komen tot een gesprek. De hoop was nadrukkelijk gevestigd op internationale bemiddeling. De oppositie partijen in het Catalaanse parlement waren verontwaardigd over de bewering dat het referendum, dat zij nét als de Spaanse regering beschouwden als “illegaal”, de regering van Puigdemont het mandaat tot het uitroepen van de onafhankelijkheid zou hebben gegeven. Volgens de leider van de unionistische partij Ciudadanos, Inés Arrimadas, kwam de bewering van Puigdemont en de zijnen neer op een “staatsgreep”. En het zou blijken dat de Spaanse Staat er precies zo over denkt (zie voor de juridische gedachtegang het citaat van de samenvatting van een artikel van C.B. Schutte helemaal onderaan deze tekst).

Van een dialoog kwam het niet. De Spaanse regering bleef alleen maar dreigen met de opschorting van de Catalaanse autonomie, opdat die later weer te herstellen zou zijn na nieuwe verkiezingen, en de Spaanse Justitie werkte steevast door aan de zaak tegen, wat zij beschouwen, rebellie en een staatsgreep. Op 27 oktober, tenslotte, stemde de meerderheid van het Catalaanse parlement opnieuw voor het uitroepen van de onafhankelijke republiek in een bijzondere vergadering, naar behoren voorgezeten door Carme Forcadell, die evenwel door de Spaanse Staat werd verboden. De Catalaanse regio president Puigdemont gaf deze keer wel volledig gehoor aan het democratisch besluit van de meerderheid in het Catalaanse parlement en riep de onafhankelijkheid uit. 

De opschorting van de Catalaanse autonomie (28 oktober 2017) en de eerste arrestaties van afgezette politici (2 november 2017) 

Met de verklaring van de onafhankelijkheid trad onmiddellijk het artikel 155 van de Spaanse grondwet in werking. De regering van Puigdemont werd automatisch ontslagen en vrijwel direct actief vervolgd. De president en een paar van zijn bewindslieden zijn naar het buitenland gegaan om op afstand internationale steun en gehoor te vinden. Tegen deze mensen is een internationaal aanhoudingsbevel uitgevaardigd. Carles Puigdemont en zijn ministers Antoni Comin, Lluis Puig en Meritxell Serett zijn naar België gegaan en Clara Ponsatí (vandaar) naar Schotland. Later zouden ook de parlementariërs Anna Gabriel en Marta Rovira (op 23 maart 2018) zich genoodzaakt voelen om in ballingschap te gaan (in Zwitserland). 

De afgezette bewindslieden die in Catalonië waren gebleven zijn op 2 november 2017 ontboden (door de rechter Carmen Lamela van de Audiència Nacional, het Nationale Gerechtshof) om in Madrid uitleg te geven (Oriol Junqueras, Joaquim Forn, Jordi Turull, Josep Rull, Meritxell Borràs, Raül Romeva, Dolors Bassa, Carles Mundó en Santi Vila). Zij zijn bij hun verschijning direct in hechtenis genomen op verdenking van opruiing en rebellie (deelname aan een voorgenomen staatsgreep) (door het Tribunal Suprem) en misbruik van publieke middelen (door de Fiscalia). Oriol Junqueras en Joaquim Forn zitten vanaf die dag vast, zonder onderbreking, voor dezelfde “delicten”. Santi Vila is na een nacht op borgtocht vrijgelaten omdat hij vlak voor het uitroepen van de onafhankelijkheid als minister was afgetreden. Zes mensen zijn op 4 december voorwaardelijk vrijgelaten, op borgtocht van €100.000 met inlevering van hun paspoorten (Bassa, Borrás, Mundó, Romeva, Rull, Turull). Vier van hen zouden op 23 maart 2018 weer opnieuw in hechtenis worden genomen (net als Carme Forcadell), waarover later meer.

De opschorting van de Catalaanse autonomie krachtens artikel 155 van de Spaanse grondwet was een tijdelijke maatregel. Nieuwe verkiezingen voor Catalonië werden uitgeschreven, op last van de Spaanse regering, voor 21 december 2017. De uitslag van die verkiezingen was een teleurstelling voor Madrid want gaf een zetelmeerderheid, hoewel een krappe, voor de partijen die voor onafhankelijkheid zijn maar een evenzeer krappe minderheid van stemmen in absolute aantallen (“popular vote”). De discrepantie is het resultaat van de gewogen telling, waarbij de stemmen in dunner bevolkte gebieden iets zwaarder wegen dan die in de steden. Dat is constitutioneel gewoon aanvaard en komt in andere democratieën ook vaak voor (zoals in het systeem van kiesmannen van de VS).  Kortom, de verkiezingen zijn gewonnen door de ‘independentistes’.

Lange tijd heeft de meerderheid in het Catalaanse parlement geprobeerd om Carles Puigdemont opnieuw te benoemen als president, al zat hij in ballingschap, maar dat werd door de Spaanse staat onmogelijk gemaakt. Hetzelfde geldt voor de pogingen om de volgende kandidaten benoemd te krijgen, Jordi Turull en Jordi Sanchez, omdat zij in de gevangenis zaten. Ook andere gekozen parlementariërs konden vanwege gevangenschap of ballingschap niet aanwezig zijn in het parlement – hetgeen in het parlement ook steevast zichtbaar is gemaakt door hun zetels te voorzien van de gele strik die de zucht naar hun terugkeer symboliseert. Het democratisch proces is aldus ernstig verstoord door de politieke vervolging door de Spaanse Staat. Inmiddels is Quim Torra, partijgenoot van Puigdemont, de nieuwe president van Catalonië.

Het gerechtelijk onderzoek van de onderzoeksrechter Pablo Llarena (23 maart 2018)

Na de volgende fase van het gerechtelijk onderzoek onder leiding van Pablo Llarena van het Hooggerechtshof (Tribunal Suprem), wordt op 23 maart 2018 bekend gemaakt dat in totaal 25 voormalige bewindslieden, parlementariërs en leiders van de burgerbewegingen zouden worden aangeklaagd voor (iedere willekeurige combinatie van) rebellie, opruiing, misbruik van publieke middelen, bestuurlijke ongehoorzaamheid etc. De beschuldigden krijgen bovendien boetes opgelegd tot een totaal van 2,1 miljoen euro. Dezelfde dag nog werden vier van de eerder op borgtocht vrijgelaten ex-ministers weer opnieuw in voorlopige hechtenis genomen: Dolors Bassa, Raül Romeva, Jordi Turull, Josep Rull. Zoals gezegd zaten Oriol Junqueras en Joaquim Forn al vanaf 2 november 2017 in de gevangenis en Jordi Sanchez (ANC) en Jordi Cuixart (Ómnium Cultural) al vanaf 16 oktober 2017. 

Op 23 maart 2018 werd ook Carme Forcadell in voorlopige hechtenis genomen. Zij was de voorzitter van het Catalaanse parlement. Zij is eerst één nacht in de cel opgesloten geweest (op 9 november 2017) en de volgende dag op borgtocht vrijgelaten. Op 23 maart 2018 is ze dus opnieuw gevangen gezet, nu zonder borgtocht, in de voorlopige hechtenis waarin ze nu nog altijd verkeert. De Spaanse justitie neemt het haar kwalijk dat ze op 6 september de wet op het houden van het referendum voor zelfbeschikking in het Catalaanse parlement ter stemming heeft laten brengen (“Llei del referèndum d’autodeterminació de Catalunya”) en dat ze de dag erna (7 of 8 september) dat ook heeft gedaan met de wet de overgang naar een onafhankelijke republiek regelt (“Llei de transitorietat jurídica i fundacional de la República”). Dat zij vóór haar voorzitterschap van het Catalaanse parlement de voorzitter is geweest van de onafhankelijkheidsbeweging ANC, zal haar zaak zeker niet helpen: in 2013 organiseerde zij “De Catalaanse Weg”, een menselijke keten die zich over meer dan 400 km over heel Catalonië uitstrekte, van El Pertus tot Alcanar, ter demonstratie van de kracht van het streven naar onafhankelijkheid.

Eerder is al vermeld dat Marta Rovira, parlementslid en algemeen secretaris van de linkse ERC (Esquerra Republicana de Catalunya), in ballingschap is gegaan (in Genève, Zwitserland); ook zij was op last van de rechter Llarena ontboden om zich te melden op 23 maart 2018 en heeft ervoor gekozen dat niet te doen. Het parlementslid Anna Gabriel (CUP) had een week eerder reeds de conclusie getrokken dat ze geen kans zou maken op een eerlijk proces en was reeds op 17 of 18 februari 2018 naar Zwitserland gegaan. Zij was ontboden om voor de rechter te verschijnen op de 21e.   

De Spaanse staat was intussen druk bezig om de ballingen uitgeleverd of overgedragen te krijgen. Op grond van het Europees aanhoudingsbevel (ingediend door Pablo Llarena op 24 maart 2018) is herhaaldelijk geprobeerd Carles Puigdemont en de zijnen overgedragen te krijgen (zijn advocaat is Paul Bekaert), maar de rechters in België en Duitsland hebben na onderzoek geconcludeerd dat niet te kunnen doen (12 juli 2018). De rechters van Zwitserland en Schotland trokken dezelfde conclusie voor de ballingen in hun land (Anna Gabriel en Marta Rovira in Zwitserland, Clara Ponsatí in Schotland – haar advocaat is Aamer Anwar).  De overdracht kon in al die gevallen niet plaatsvinden omdat het delict waarvóór de uitlevering werd geëist – dat van rebellie – niet bleek overeen te komen met de feiten, noch op dezelfde manier werd erkend in de eigen landen. Het is onvoldoende aannemelijk gemaakt dat de gezochte personen zich schuldig zouden hebben gemaakt aan geweld of de aanstichting daartoe. En zonder geweld kan er, volgens al deze rechters uit drie Europese landen, geen sprake zijn van rebellie. Sommige van de gezochte personen konden alleen worden uitgeleverd op grond van het bijkomende delicten van het misbruik van publieke middelen, maar daarmee zou de Spaanse Justitie zich ook alleen maar beperken tot een berechting op die grond. Llarena trok daarom in al die gevallen het arrestatiebevel weer in (in het Schotse geval op 19 juli 2018). 

      Dat de Spaanse Justitie alleen maar wil gaan voor de hoogste mogelijkheid tot straffen en daarmee de kleinere delicten bij gelegenheid laat zitten, kan bij buitenlandse rechters ook wel wrevel hebben opgeleverd, omdat zij immers ongevraagd worden betrokken in een rechtsgang die klaarblijkelijk politiek is gemotiveerd. Carles Puigdemont en zijn vier afgezette ministers hebben in Brussel in ieder geval een civiele klacht tegen de Spaanse onderzoeksrechter ingediend nadat in de kranten werd gepubliceerd dat Llarena op 22 februari tegen de lokale pers in Oviedo had gezegd dat alle Catalaanse politici waarnaar hij onderzoek deed zonder twijfel schuldig waren en dat zijn géén politieke gevangenen waren. Met dit vooringenomen oordeel van een rechter buiten de rechtszaal heeft Llarena zich schuldig gemaakt aan een schending van het basisrecht op het vermoeden van onschuld. De Spaanse rechter moest voor de Belgische rechter verschijnen, eerst op 4 september maar na uitstel op 25 september 2018; met veel omhaal werd deze zaak door Llarena c.s. bestempeld als “een grove aanval op de Spaanse Justitie”. Llarena kon nog wel rekenen op de steun in het binnenland, zoals op die van de Raad voor de Rechterlijke Macht die rechters moet behoeden voor politieke druk. Als in een ware “telenovela” laat de zaak nu toch een ironische verdraaiing van de rollen geworden. Gekkenhuis! “In eigen land heeft hij de steun van politiek en media die uitleggen hoe dom buitenlandse rechters zijn” (Rietman 2018, 22 augustus). Puigdemont en de zijnen eisen een morele schadevergoeding van 1 euro. De zaak is ingewikkelder geworden nu de Spaanse staat tussenbeide is gekomen om zijn jurisdictionele immuniteit en die van zijn onderzoeksrechter te verdedigen. “Vermoedelijk zal er pas in februari of maart 2019 worden gepleit, voor een kamer met drie rechters. Die Franstalige kamer moet nu eerst beslissen of er meteen over de grond van de zaak kan worden gepleit, of dat er eerst moet worden beslist of de Belgische justitie wel bevoegd is voor dit dossier.” (http://www.standaard.be/cnt/dmf20180925_03781966). 

De val van Rajoy’s regering op 25 mei 2018 – wisseling van de wacht voor nog steeds dezelfde kazerne

Intussen viel de Spaanse regering met een motie van wantrouwen van 25 mei 2018 (ingediend door PSOE met steun van Podemos en de Catalaanse en Baskische partijen) ten gevolge van de repercussies van de vonnissen, uitgesproken de dag ervoor, in een kolossale corruptiezaak (de zaak Gürtel) tegen onder meer regionale prominenten van de regeringspartij (de Partido Popular). De nieuwe regering werd direct gevormd (volgens de regel dat de partij die een regering ten val brengt door een motie van wantrouwen ook meteen de nieuwe regering mag vormen) door de socialistische partij in het middenveld, de PSOE, met als premier Pedro Sanchez. Het werd een vliegende start: van de nieuwe ministersploeg moest er eentje na een week al meteen weer aftreden wegens verduistering (Màxim Huerta, minister van Cultuur). De vermeende “verduistering” waarvan de Catalaanse bewindslieden nu worden verdacht, maar waarvoor volgens de voorlopige berichten van de onderzoekers geen concreet bewijs lijkt te zijn gevonden, valt natuurlijk sowieso compleet in het niet bij de aangetoonde malversaties van prominente leden van zowel de PP als de PSOE, de Spaanse regeringspartijen van de afgelopen 40 jaar. We komen hier dadelijk op terug.

De nieuwe Spaanse regering heeft ondanks een mooie woorden en een paar symbolische gebaren geen wezenlijke dialoog op gang gebracht. De Catalaanse politieke gevangenen mochten worden verplaats naar gevangenissen in Catalonië zelf. Men besloot het graf van de dictator Franco te verplaatsen – al is daar voorlopig nog niks van gekomen: 181 hoge militairen eisten in een open brief dat men respect zou tonen aan hun nog steeds grote held en voorbeeld; duizenden aanhangers van de dictator gingen de straat op; de priester die het graf onder zijn hoede heeft weigert de verplaatsing toe te staan; en mocht het toch tot verplaatsing komen, dan moet de dictator worden bijgezet in de kathedraal van Madrid, gewoon weer een andere plek van groot prestige. Ja, een paar straatnamen worden veranderd. Het vliegveld van Barcelona El Prat krijgt een andere naam, Josep Tarradellas, ter ere van de Catalaanse president die in 1977 uit ballingschap mocht terugkomen. Maar de regering van, let wel, de PSOE heeft niet de kracht kunnen vinden om de gevraagde excuses te maken, van staatswege, voor de marteling en executie van de Catalaanse president Lluís Companys in 1940 (voor een voorbeeld van de laatste eis, Puigdemont 2018,189) Gerommel in de marge. Cosmetica. Er is in essentie ook niets aan de zaak van de politieke vervolging veranderd. De schending van de mensenrechten duurt onverminderd voort.

Om deze reden sprak Carles Puigdemont tijdens een vraaggesprek in De Stadschouwburg in Amsterdam over het beleid van de premier Sanchez als “Rajoy 2.0” (cf. Puigdemont 2018, ). Zo ook Aamer Anwar, de advocaat die succesvol heeft gepleit tegen de uitlevering van Clara Ponsatí door Schotland: “I’ve now become a student of Catalan politics and I have realised that the socialist party is the same side of the coin as Rajoy’s party. One lot are conservatives and the others socialists but when it comes to Catalonia, they are the same. Pedro Sánchez says that he is a democrat and that there can only be a political solution, not a judicial solution. That’s the only thing on which I agree with Pedro Sánchez. He’s right, there can only be a political solution to this, not a judicial solution.” (Anwar 2018, 7 juli).

De socialistische regering van Spanje gaf in oktober 2018 duidelijk het signaal dat men zich in het buitenland niet met de vermeend “interne” zaak moest bemoeien. De aanhoudende kritiek van Jan Peumans, Vlaams parlementsvoorzitter, werd in oktober 2017 de Spaanse minister van Buitenlandse Zaken te veel (voor deze kwestie: Bostyn 2018, 17 october). Peumans heeft, vaker nog dan andere leden van de N-VA (De Roover, Mark Demesmaeker e.a.), meerdere malen openlijk zijn steun betuigd aan de Catalaanse politieke gevangenen met stevige kritiek op de Spaanse staat, bijvoorbeeld in een brief aan zijn voormalige “collega” voorzitter van een parlement, Carme Forcadell. De opsluiting van politici omwille van hun mening klaagde hij aan als “daad van geweld”. Hij hekelde het politiegeweld van 1 october en ook de langdurige gevangenschap van de politici, een “heimelijke daad” waarmee “de Spaanse centrale regering niet in staat is om aan de voorwaarden te voldoen om deel uit te maken van een moderne democratische Europese Unie” (Bostyn 2018, 17 october). De Spaanse minister Josep Borell, een Catalaanse unionist, heeft eerst de Belgische ambassadeur drie keer laten komen met de eis om Peumans in toom te houden en uiteindelijk, als straf, de diplomatieke status van vertegenwoordiger van de Vlaamse regering in Madrid ontnomen. Spanje eist dus dat Vlaanderen zich dus, net als, zullen we zeggen, die andere ondergeschikte regio Catalonië, koest moet houden. Ken uw plaats.  

De draconische strafeisen van de procureur generaal en de staatsadvocatuur (2 november 2018)

Op 2 november 2018 heeft de Spaanse procureur-generaal (de Fiscalia, het “Openbaar Ministerie”) María José Segarra de strafeisen voor de meeste beklaagden bekend gemaakt – d.w.z. niet voor Carles Puigdemont omdat men hem niet bij verstek zal willen veroordelen. De zwaarste strafeis is, met 25 jaar cel, voor de vice-president van Catalonië, Oriol Jungueras. Ook tegen de anderen worden buitensporig hoge straffen geëist, van 17 jaar cel voor Jordi Sànchez, Jordi Cuixart, Carme Forcadell; 16 jaar cel voor Jordi Turull, Raül Romeva, Joaquim Forn, Josep Rull, Dolors Bassa; 11 jaar cel voor de majoor Josep Lluis Trapero en directeur Pere Soler, en 4 jaar tegen de luitenant Teresa Laplana van de Mossos; 7 jaar voor Carles Mundó, Meritxell Borrás, Santi Vila tot 4 van de Mossos. Behalve gevangenisstraffen worden ook geldboetes opgelegd en worden de burgerlijke en politieke rechten ontnomen. 

     Een uur na deze bekendmaking heeft ook de Spaanse Staatsadvocatuur (“L’advocacia de l’Estat”, landsadvocaat) zijn eigen strafeisen gepubliceerd. Deze officiële vertegenwoordigers van de Spaanse staat in juridische kwesties zullen in de strafzaken aan de rechters nadere toelichting geven op de positie van de staat; de strafeisen van de openbare aanklager (de Fiscalia, de procureur-generaal) zullen het uitgangspunt zijn, terwijl de eisen van de staatsadvocaten als supplement met politieke lading zullen kunnen worden meegewogen (“L’escrit que té més pes per al judici és el de la fiscalia. L’escrit de l’advocat de l’Estat, però, és un gest polític per interpretar la posició del govern de l’estat espanyol.” Liñán 2018, 2 november, Catalaans; cf. Liñán 2018, 2 november, Engels). De staatsadvocaten voegen in hun eisenpakket “seditie” als een extra delict toe. Dit wordt gebruikelijkerwijs vertaald als “opruiing” (zoals ook elders in mijn tekst), maar het loont de moeite om even stil te staan bij de omschrijving die in dit verband is gegeven. “De vermeende malversatie – het wegsluizen van publieke middelen voor onwettige doeleinden – werd het noodzakelijke middel om een veel ernstiger delict te plegen, dat van opruiing (“seditie”), dat een opstand behelst, openlijk en met veel tamtam, gericht op de belemmering, met geweld of langs illegale wegen, van de toepassing van de wet of de uitvoering van bestuurlijke of gerechtelijke besluiten” (” La presumpta malversació —el desviament de fons públics per a fins il·legals— va ser el mitjà necessari per cometre el delicte més greu, el de sedició, consistent a alçar-se “públicament i tumultuàriament per impedir, per la força o fora de les vies legals, l’aplicació de les lleis”, o el compliment de “resolucions administratives o judicials”, diu l’escrit.” Liñán 2018, 2 november, Catalaans; cf. Liñán 2018, 2 november, Engels). Het loont de moeite om dit te lezen omdat we hier zien, denk ik,  dat het delict van malversatie, dus het misbruik van publieke middelen, toch in de aanklacht als gewichtig gehandhaafd kan worden, want nu instrumenteel geacht voor het plegen van een zwaarder delict, nadat uit het onderzoek is gebleken dat men vooralsnog niet veel verder is gekomen dan potloden en paperclips. De eigenlijke bewijzen voor het misbruik van publieke middelen zijn namelijk niet gevonden. Het geld voor de plastic stembussen en de benodigde papieren is bijvoorbeeld opgebracht door particulieren. Het gebruik van kieslijsten zou je kunnen zien als misbruik van publieke middelen maar daar zijn geen geldstromen mee gemoeid geweest. Aan de beschikbaarstelling van schoolgebouwen als stembureaus is ook geen cent voor de Spaanse staat verloren gegaan. Men heeft uitsluitend met vrijwilligers gewerkt. De onderzoeksrechter kon zijn laatste hoop alleen nog maar vestigen op de eventuele declaraties van de reiskosten van een handjevol leden van de kiescommissie, maar daarover hebben we verder ook niets meer van gehoord. Door de aanklacht van het misbruik van publieke middelen op doelmatigheid te koppelen aan het delict van seditie, behoudt het anderszins sterk vermagerde verwijt toch nog waarde voor de vervolging. 

       Voor een uitgebreid overzicht in de Nederlandse taal van de strafeisen en beschuldigingen tegen en andere beklaagden, verwijs ik nogmaals naar voornoemd artikel van Christophe Bostyn (Bostyn 2018, 5 november). Bedenk wel dat meer mensen zullen worden gestraft voor hun betrokkenheid bij het organiseren van het referendum, zoals de burgemeesters en de schooldirecteuren (die reeds even zijn genoemd), tot ook de leden van de kiescommissie, bestaande uit 2 politicologen en 3 juristen, die vanwege hun activiteit (het toezien op een correct verloop van het referendum) nu tegen een straf opzien van hetzij 2 jaar en 9 maanden cel hetzij  een jaar verlies van politieke rechten en een boete van 5.400 euro per persoon (voor een ingezonden brief van collega academici, Help Catalonia in The Guardian 2018, 7 december; cf. Maddens 2018, 13 december). Aansluitend hecht ik eraan te vermelden dat intussen ook de organisatoren van het vórige referendum voor onafhankelijkheid van 9 november 2014 nog steeds worden vervolgd. Vooral Artur Mas, de toenmalige president van Catalonië, wordt door die vervolging hard getroffen: hij en negen andere voormalige bewindslieden hebben op 12 november 2018 een boete opgelegd gekregen van € 4,9 miljoen (BBC News 2018, 12 november). 

Hoge straffen dus voor een grote groep mensen die al die tijd in voorlopige hechtenis hebben gezeten. Die voorlopige hechtenis is op zich natuurlijk al een grove schending van de mensenrechten. Dat mag, ook volgens de Spaanse grondwet, niet langer duren dan twee maanden. De Catalaanse politieke gevangenen hebben daar herhaaldelijk een beroep op gedaan maar  het Constitutioneel Hof van Spanje heeft daar niet op geantwoord en derhalve wordt die regel niet afgedwongen. Intussen kan men ook nog niet terecht bij het Europese Hof voor de Rechten van de Mens in Straatsburg omdat de Spaanse Justitie formeel nog geen uitspraak heeft gedaan. Door die uit te stellen, krijgen de beklaagden dus geen kans om interventie te zoeken. Om de Spaanse Justitie te dwingen vaart te maken opdat ook de beklaagden zich kunnen voorbereiden op hun klachtenprocedure zijn op 1 december 2018 een paar politieke gevangenen in de gevangenis van Lledoners in hongerstaking gegaan (zie hiervoor Bostyn 2018, 4 december). Jordi Sànchez en Jordi Turull zijn ermee begonnen. Drie dagen later (4 december, sommige media spreken van 3 december) zijn ook hun collega’s Josep Rull en Joaquim Forn in hongerstaking gegaan. Vanaf 13 december deed de burgemeester van Montblanc in solidariteit thuis mee met de hongerstaking. Na twee weken moest Turull wegens gezondheidsrisico’s naar de ziekenzaal. Hun medestanders (zoals Puigdemont) drongen erop aan dat zij de actie zouden staken om zichzelf te beschermen. Op 20 december besloten ze te stoppen met de hongerstaking, met de mededeling dat hun actie een succes was, mede omdat ze grote druk zouden hebben uitgeoefend op het Constitutioneel Hof.

      Dat Constitutioneel Hof echter had er geen problemen mee om ook nog in december het zoveelste verzoek tot de handhaving van de grondwettelijke rechten van de mensen in illegaal voorarrest af te wijzen (het meest recent met het verzoek van Jordi Sànchez op 20 december). 

Petities

De acties die wel konden worden ondernomen zijn dus beperkt gebleven. Volgens berichten van 19 december 2018 heeft Carme Forcadell bijvoorbeeld een petitie ingediend bij het Europese Hof voor de Rechten van de Mens. Maar zoals gezegd kan dat Hof pas aan de slag zodra het traject van de Spaanse Justitie is doorlopen. De Britse advocaat Ben Emmerson brengt de zaak van het onwettige voorarrest voor de Werkgroep Willekeurige Opsluiting van de VN (The United Nations Working Group on Arbitrary Detention). Die zaak wordt binnenkort behandeld. 

      Als de onafhankelijke deskundige van de Verenigde Naties voor de bevordering van een democratische en rechtvaardige internationale orde (OHCHR), heeft Alfred de Zayas op 25 october, in protest tegen de activering van artikel 155, een formeel beroep gedaan op de Spaanse regering om in constructieve dialoog te treden met de leiders van de Catalaanse onafhankelijkheidsbeweging.

Mensenrechtenorganisaties hebben herhaaldelijk bezwaar gemaakt tegen de schending van mensenrechten door Spanje in verband met het referendum voor onafhankelijkheid en het uitroepen van de Catalaanse Republiek. 

      Human Rights Watch heeft op 12 october 2017 de Spaanse Staat opgeroepen tot het instellen van een onafhankelijk onderzoek naar het politiegeweld gepleegd op 1 october 2017 (Human Rights Watch 2017, 12 october). De NGO heeft voldoende aanwijzingen dat er buitensporig geweld is gebruikt ter verstoring van een referendum dat volgens het Spaanse strafrecht eigenlijk helemaal niet kon worden geacht crimineel te zijn (ibidem, met verwijzing naar een amendement op het strafrecht van 2005 dat “decriminalized participation in a referendum deemed illegal by national courts”; voor het amendement, zie BOE 2005, 22 juni: “En suma, las conductas que se contemplan en estos tipos penales no presentan las notas exigidas para proceder a su incriminación.”; cf. Catalan News 2017, 12 october).

      Ook andere mensenrechtenorganisaties hebben herhaaldelijk geprotesteerd, zoals de Wereldorganisatie tegen Marteling (OMCT 2018, 22 november) en, specifiek voor Jordi Cuixart, Frontline Defenders (Frontline Defenders 2018, 23 november). In zijn World Report van december 2018 herhaalt Mr. Michel Forst, de United Nations Special Rapporteur on the Situation of Human Rights Defenders, nogmaals dat er onbeantwoorde vragen zijn over het buitensporig politiegeweld (Forst 2018, pp. 484-485).

    Amnesty International heeft het buitensporige politiegeweld van 1 october ook vrijwel direct veroordeeld (Amnesty 2017, 3 october). Later die maand hebben ze bezwaar gemaakt tegen de beschuldiging van opruiing (seditie) tegen Jordi Sànchez en Jordi Cuixart en hun voorlopige hechtenis (Amnesty 2017, 18 october). Die klacht is herhaald op 6 februari 2018 met de eis van onvoorwaardelijke vrijlating en intrekking van de tenlasteleggingen (Amnesty International 2018, 6 februari). De organisatie heeft op 16 october 2018 de bezwaren weer herhaald (Amnesty International 2018, 16 october). Sowieso had Amnesty International ook al eerder geprotesteerd tegen de beperkingen van de vrijheden van meningsuiting en samenscholing in de aanloop tot het referendum en het politiegeweld op 1 october 2017 zelf (Amnesty International 2017-2018). En op 30 november 2018 heeft Amnesty International verklaard erop te willen toezien dat de processen tegen de Catalaanse leiders (verder) eerlijk zullen verlopen. 

      Er lopen ook meerdere petities voor de vrijlating van de politieke gevangenen in voorarrest en ook voor de gehele of gedeeltelijke intrekking van de aanklachten. Zo heeft Prof. Dr. Axel Schönberger reeds op 6 october 2017 een petitie bij change.org gestart die bij de leiders van de EU en de Europese staten apart pleit voor de acceptatie van het recht op Catalaanse zelfbeschikking en daarmee óók van het recht op het organiseren van het referendum op 1 october 2017 (Schönberger 2017, 6 october). 

      Ook ter attentie van de Nederlandse parlementariërs en bewindslieden loopt een petitie, speciaal voor de vrijlating van de politieke gevangenen, georganiseerd door Laura Prat-Bertrams. “In Spanje zitten Catalaanse leiders sinds 2017 in voorarrest, ondanks aandringen van Amnesty op hun onmiddellijke vrijlating. Onze regering maakt zich wel zorgen over Polen en Hongarije, maar ziet de situatie in Catalonië als een interne Spaanse kwestie. De leden van de commissie voor Europese Zaken en de leden van de commissie voor Buitenlandse Zaken van de Tweede Kamer zouden zich dit aan moeten trekken.” (https://catalaansegevangenen.petities.nl/?locale=nl). 

      Er is nu ook een petitie van meer dan 120 Spaanse hoogleraren, waarvan velen op hoge posities hebben gezeten, die bezwaar maken tegen de “banalisering” van de delicten van rebellie en seditie en die ervan overtuigd zijn dat ze in het geheel niet van toepassing zijn – bij gebrek van het element van geweld – op de Catalaanse onafhankelijkheidsbeweging (Solé Altimira 21 november 2018; Portilla e.a. 11 november 2018; Schönberger 30 december 2018).

      Het meest recent heeft nu ook PEN America, wat staat voor “Poets, Essayists, Novelists”, publiekelijk zijn zorg geuit over de “unacceptable restriction on peaceful free expression on the part of a substantial subset of the population” (https://pen.org/free-expression-catalonia/).

Een samenzwering van stilte tegen Catalonië

Er is toenemend protest van Europese opinieleiders en politici, zoals Europarlementariërs, maar alle petities ten spijt, een storm van verontwaardiging is toch uitgebleven. De Europese Natiestaten hebben immers veel te verliezen in hun strijd tegen de aspiraties van onafhankelijkheidsbewegingen binnen de eigen grenzen: Frankrijk met Corsicanen en Bretons, Het Verenigd Koninkrijk met de Schotten, België met de Vlamingen om maar te zwijgen over Italië met de Veneto, Tirol, Sardinië en Sicilië. “There is a strong reluctance on the part of Western nation-states to contemplate the possibility of new states emerging out of the break-up of their own territories” (Guibernau 2007, 54). Bovendien spelen politieke overwegingen ongetwijfeld een rol: de PP zit in het Europees Parlement in de grote coalitiepartij EVP, samen met het Nederlandse CDA en het Belgische CD&V (Drabbe 2018, 11 april; al gaat gelukkig niet iedereen de discussie uit de weg, zoals Hendrik Bogaert van de CD&V, Bogaert 2018, 25 januari); en de PSOE zit weer met de grote socialistische tegenvoeters uit het midden – de PvdA in Nederland en se SP-A in Vlaanderen in de coalitie partij van Europese Socialisten (PES). Niemand valt lichtzinnig zijn coalitiegenoten af.

      Spaanse bewindslieden als Josep Borell (PSOE) winden er ook geen doekjes om en zijn bereid, zoals we hebben gezien in de kwestie Peumans (hierboven), buitenlanders brutaal de mond te snoeren (Bostyn 2018, 17 october). Met geruststellend bedoelde uitspraken en bagatellen in de pers helpt Borell, die alom gerespecteerd is in Europa vanwege zijn vorige functie voor de EU, de buitenlandse politici om het stilzwijgen te handhaven. Daarmee heeft hij helaas meer effect dan zijn voorganger van de PP, Alfonso Dastis, die, met de kreet “fake news”, in een televisie-interview met Andrew Marr glashard had gelogen over het politiegeweld van 1 october (https://www.bbc.com/news/world-europe-417131900). De cover-up werkt gelukkig niet altijd.  

       Er is omtrent de Catalaanse kwestie sprake van “een samenzwering van stilte”, volgens Alfred de Zayas, vooraanstaand deskundige op het gebied van mensenrechten en internationaal recht (Lirb 2018, 16 januari, Lirb 2018, 21 december; De Zayas 2018, 9 november VIDEO C of VIDEO D). Deze voormalig onafhankelijk rapporteur aan de Hoge Commissaris voor de Mensenrechten en de Rechtvaardige Internationale Orde van de Verenigde Naties (OHCHR) heeft in 2017 en 2018 meerdere malen bezwaar gemaakt tegen de schendingen van mensenrechten in deze zaak. En het is zoals de Britse advocaat Aamer Anwar, “Scotland’s 2017 lawyer of the year”, het in dit verband stelt in een interview met El Nacional van 7 juli 2018: “Silence, when you see an injustice or an abuse of human rights, is not an option. It is deeply shameful. They should remember why the EU came into being. It arose out of the 1940s. What happened to the Jews, to the homosexuals… The cry that rose up was ‘never again’. Now, once more on the streets Europe you see shadows of fascism, you see violence being used… You can’t just speak up about this when it happens in other countries and remain silent when it happens here. The job of politicians is to be politicians. Silence means complicity.” (Anwar 2018, 7 juli).

      De in deze weergave meest direct relevante schending van mensenrechten is die van de willekeurige opsluiting in voorlopige hechtenis zonder borgtocht voor onbepaalde duur en zonder kans op beroep of een mogelijkheid tot het zoeken van internationale interventie. Maar er worden meer mensenrechten geschonden. Het gaat ook om gekozen politici die hun mandaat niet mogen uitvoeren. Om de teloorgang van de democratische rechten van al die mensen die gestemd hebben op parlementariërs die onmogelijk hun functie kunnen vervullen. En dan nog het klapstuk: het recht op zelfbeschikking, dat aan de wortel ligt van de hele zaak, wordt door de Spaanse Staat geschonden door, het referendum te beschouwen als “illegaal”. 

      Volgens Alfred de Zayas kan er niet zoiets bestaan als een “illegaal” referendum, ook niet in Spanje, dat krachtens zijn eigen grondwet gebonden is aan het Verdrag inzake Burgerrechten en Politieke Rechten. Artikel 1 van dat verdrag stelt heel duidelijk dat álle volkeren het recht hebben op zelfbeschikking. Alle staten die het VN Verdrag inzake Burgerrechten en Politieke Rechten hebben ondertekend, hebben de verplichting, niet slechts om zelfbeschikking niet te belemmeren, maar een pro-actieve verplichting om het te faciliteren. Het gaat hier dus om afdwingbaar recht dat vervolgens is geïncorporeerd in het Spaanse rechtssysteem, krachtens artikel 10 paragraaf 2 en artikel 96 van de Spaanse Constitutie. 

 Sectie 4. Nawoord met nadere duiding en context

Er zijn veel meer vragen die aan de kwestie kunnen worden gesteld dan in dit overzicht worden geadresseerd. De vraag naar de onpartijdigheid en onafhankelijkheid van de Spaanse Justitie is zo’n kwestie (Bosch & Escolar 2018) – en de verdenking gaat verder dan alleen de klacht van vooringenomenheid tegen Pablo Llarena in Brussel (zie boven). De benoemingen van de rechters in de hoge posities zou veel te zeer politiek zijn en het zou opvallen dat de oordelen wel heel nauw stroken met de visie van de dominante regeringspartijen (ibid.; Puigdemont 2018, 49-50). De regeringen van de PP lijken bij voorkeur politiek te willen bedrijven via de rechtelijke macht zodat de parlementaire democratie geen of weinig invloed nog kan uitoefenen op het verloop van zaken. Vandaar dat men met een wisseling van regeringspartij niet direct van koers kan veranderen (Puigdemont 2018 sprak over de nieuwe regering van Sanchez als “Rajoy 2.0”; Ben Emmerson maakte hetzelfde punt in zijn bijdrage tot het congres in Den Haag van 9 november 2018, met verwijzing direct hieronder; cf. Anwar 2018, 7 juli). 

      Ben Emmerson beschouwt het pleit van de Catalaanse onafhankelijkheidsbeweging als “een oprechte strijd om een liberaal democratisch waardensysteem te doen gelden tegenover een Diepe Staat die men heeft laten doorwoekeren in Spanje, waarmee aldus de waarden van het Franco tijdperk zijn bestendigd en bevorderd.” (Ben Emmerson 2018, 9 november in: Lirb 2018, 11 december; zie ook Lirb 2018, 5 februari). Ook anderen betogen dat de “diepe staat” van Spanje nog steeds de belangen dient van de elite die de overgang van het fascisme naar de democratie heeft geregisseerd (Alba 1978, 251-283 en 292: de “bunker” van de Francoisten;  Conversi 1997, 146-7; “The transition to democracy can be regarded as an attempt by the Francoist political class to adjust its institutions to the requirements of modern society” Guibernau 2004, 70; Cotarelo & Roca 2015; del Campo i Jordà e.a. 2017, 167-169; Puigdemont 2018, 33; Tremlett [2006] 2012; Salellas 2018 met recensie Bostyn 2018,14 november; Anwar 2018, 7 juli). De wet op Amnestie en Amnesie heeft dat voortduren vooral mogelijk gemaakt (Aguilar 2002). Er wordt betoogd dat de onafhankelijkheid van de pers in Spanje niet altijd gegarandeerd is, ook niet of vooral niet bij de grote kranten, online uitgeverijen en televisiestations. Voor de juridische aspecten van de Catalaanse kwestie, die doorgaans zeer slecht worden begrepen en zelden worden besproken, verwijs ik algemeen naar de video’s met Elisenda Paluzie, Alfred de Zayas en Ben Emmerson, gemaakt naar aanleiding van de conferentie over de Catalaanse kwestie in juridisch perspectief in Den Haag op 9 november 2018 (met verwijzingen naar transcripties, voor zover beschikbaar, in de beschrijvingen (via Lirb 2018, 13 december; cf. Lirb 2018, 16 januari).

      Er zijn meer misverstanden in het spel. De in het buitenland bijna algemeen veronderstelling dat Catalanen onafhankelijk zouden willen worden vooral uit egoïstische, materialistische motieven, is onjuist. De onvrede over het “fiscal deficit” speelt zeker een rol (Montero 2005, inz. 75ev; Paluzie 2013). Maar het gebrek aan fiscale soevereiniteit is slechts een deel van steeds datzelfde probleem: de wens om zelf te beschikken, óók over de besteding van de belastingopbrengsten. Catalanen die naar onafhankelijkheid streven (“Catalanisten” of “independentistes”) willen samenleven en -werken als vrije burgers in een open en liberale samenleving, aangesloten bij de Europese Unie, in een onafhankelijke republiek die niet wordt beheerst door de oude structuren van de buren in het Nationalistische Spanje. Maar goed, zeggen de “unionisten” dan, de Catalanen hebben toch zelf met een overgrote meerderheid vóór de grondwet gestemd? Met de Spaanse grondwet van 1978 zijn indertijd alle partijen accoord gegaan, en de Catalanen die gericht waren op samenwerking voorop, maar dat accoord werd grotendeels bereikt uit angst voor een terugval tot een openlijke dictatuur, met de hoop gevestigd op de Europese bescherming en met de belofte dat de autonomie van de regio’s in de komende jaren verder zou worden uitgewerkt (Alba 1978; Perales-García 2013, 201: “delaying the demands for self-determination until after the consolidation of a firm and durable democratic system”; Payne 2016, 119; Salellas 2018; Puigdemont 2018, 40; Guibernau 2004, 77-78: het accoord is dan toch de expressie van de demos waar Catalanen slechts een deel van worden geacht uit te maken, die van “alle Spanjaarden”, en niet de expressie van de vrije wil van de Catalanen als soevereine demos).

      Intern zelfbeschikkingsrecht werd, samen met de borging van de democratie, aldus door velen beschouwd als een goed haalbaar en acceptabel spectrum van mogelijkheden. Het Statuut van Autonomie van Catalonië werd snel, in 1979, goedgekeurd (ter vergelijking: Valencia pas in 1982 en Balearen in 1983). De eerste jaren stonden vooral in het teken van het bouwen aan het institutioneel kader (parlement en regering) en de herintroductie van de Catalaanse taal en cultuur na decennia van onderdrukking en verbod (met als mijlpaal in 1983 de wettelijke vestiging van Catalaanse taal als eerste taal in het onderwijs: Conversi 1997, 157). Dat proces verliep evenwel moeizaam omdat de decentralisatie continu werd tegengewerkt door de dominante krachten, politiek en bestuurlijk, van de centralistische Spaanse Staat én omdat de Catalaanse regio in dit proces uitdrukkelijk niet apart mocht samenwerken met andere regio’s – en dan al liever helemaal niet met de andere Catalaanse regio’s van Valencia en de Balearen – om de vorming van een federalistische tendens te voorkomen (hetgeen geformaliseerd is met een verbod op de samenwerking in artikel 145.1 van de grondwet). De Spaanse Staat heeft zo consequent mogelijk geprobeerd ervoor te zorgen dat alle besluiten van willekeurig welke van de in totaal 17 autonome regio op een zo vergelijkbaar mogelijke wijze ook zouden worden toegepast in de andere regio’s: “the obvious trick was to extend decentralisation to most other regions, thereby ‘relativising’ the potential impact of Basque and Catalan autonomy” (Conversi 1997, 144). En zo werd, met dit “rondje koffie voor iedereen” waarmee de wet op de harmonisatie van de regio’s populair werd aangeduid, toch een grote mate van homogeniteit over alle regio’s bewerkstelligd (voor de beweringen in deze alinea, zie onder meer Sanjaume-Calvet & Pérez Lozano 2016; Montero 2005; Guibernau 2004, chapter 4; voor de café para todos als “symmetrical devolution”, Guibernau 2007, 46; Dowling 2018; del Campo i Jorda e.a. 2017, 175-177: Llei Orgànica d’Harmonisatzió del Procés Autonòmic of LOHPA in het Catalaans en Ley Orgánica de Armonización del Proceso Autonómico of LOAPA in het Castiliaans). 

    In Catalonië werken, net als in veelal mindere mate in andere regio’s, dus steeds twee krachten op elkaar in, met aan de ene kant een overwegend conservatieve Spaanse Staat die de autonomie van de regio zoveel mogelijk wil beperken en aan de andere kant een Catalaanse politiek die werkte aan een zo hoog mogelijke graad van interne zelfbeschikking. In de loop van het eerste decennium van deze eeuw leidde dit krachtenspel tot de ontwikkeling van een nieuw en sterker Statuut van Autonomie van Catalonië, bekrachtigd door de stemming in het parlement en de uitslag van een referendum. Opmerkelijk is de erkenning van Catalonië als “natie” in dat nieuwe Statuut van Autonomie van 2006 (Generalitat de Catalunya 2006). Dat gaf momentum. Maar het tij zou vrijwel onmiddellijk keren met een hernieuwde golf van Spaans nationalisme, geheel gerevitaliseerd, nu eens met aan de oppervlakte de PSOE van Zapatero op de surfplank (Dowling 2018, 98: “a post-Francoist modernised Spanish nationalism”).  

     Onder aanvoering van een rijzende ster, Mariano Rajoy, organiseerde de Partido Popular een anti-Catalaanse campagne, compleet met petitie, bedoeld als aansporing van het Constitutioneel Hof om het Autonomie statuut van Catalonië maar eens héél goed te bekijken (Calamur 2017, 1 october; cf. Puigdemont 2018, 44-45). Dat deed het hof met de gebruikelijke (klein)geestdrift. Het cruciale punt van Rajoy’s kritiek was de doctrine van het gelijkvormige Spanje dat bereikt zou worden met de “homogenisering” van de statuten, Volgens hem kon Spanje niet als een onverdeelde eenheid bestaan als het 17 verschillende Statuten van Autonomie zou hebben (Marcos 2006: “Lo que es España no lo pueden decidir 17 Estatutos de autonomía diferentes, sino que tienen que decidirlo el conjunto de los españoles”). Zijn petitie leverde meer dan 4 miljoen handtekeningen van gelijkgestemde Spanjaarden op. Het Constitutioneel Hof gaf gehoor en ik wed dat Rajoy vanaf dat moment wist dat hij het best politiek kon bedrijven via het Justitieel apparaat.     

       Op 28 juni 2010 beval het Constitutioneel Hof van Spanje dat 14 artikelen van de 223 in het Statuut van 2006 moesten worden geschrapt en dat er 17 moesten worden gesnoeid. Daarmee sneuvelde onder andere de poging om de Catalaanse taal de voorrang te geven boven de Castiliaanse en werd ook de gewenste hervorming van het justitieel systeem in de regio vernietigd. Het hof stelde bovendien dat de stelling volgens welke Catalonië een “natie” was, geen enkel juridische betekenis had (Calamur 2017, 1 october; voor de toewerking naar het verplicht stellen van het Castiliaans als primaire voertaal in het onderwijs in Catalonië na 2010 op weg naar de wet van Wert, zie Mayans Balcells 2013). 

        Maar daar hield de Spaanse bemoeienis niet mee op. Want kort daarna zou blijken dat in het vervolg vrijwel alle besluiten van de autonome Catalaanse regio werden teruggedraaid – vernietigd – door het Constitutioneel Hof van Spanje. Hierbij ging het om zulke zaken als (zie heel algemeen Bakker 2017, 30 september): 

1. subsidies voor schone energie en maatregelen ter reductie van de CO2 uitstoot;
2. bijzondere bijstand voor arme huishoudens die de energierekening niet kunnen betalen;
3. een voorziening voor arbitrage ter voorkoming van huisuitzetting bij betalingsachterstanden van huur of hypotheek;
4. een eigen wet ter bevordering van de gelijke behandeling van mannen en vrouwen;
5. een aparte belasting op leegstaande woningen ter bevordering van sociale woningbouw;
6. het voeren van de Catalaanse taal naast de Castiliaanse in het onderwijs;
7. het verbod op het houden van stierenvechten.

Tja, Stierenvechten. Met het verbod op stierenvechten in Catalonië in 2010 was een mooie mijlpaal bereikt in de strijd tegen dierenmishandeling (in navolging van de regio van de Canarische Eilanden), maar helaas werd het verbod bij wet in october 2016 weer teruggedraaid als “onconstitutioneel” door het Constitutioneel Hof van Spanje. Het was de Catalaanse afdeling van de Partido Popular die de zaak naar het hof had gebracht. Het stierenvechten was intussen verklaard tot nationaal immaterieel erfgoed van Spanje, gevierd als integraal deel van de Spaanse identiteit, en daarvan moet iedereen gelijkelijk van kunnen genieten. Mariano Rajoy was er zeer tevreden mee en hoopt het op de UNESCO lijst te krijgen (Zorthian 2016, 20 october; Badcock 2016, 20 october). Maar de Catalaanse regering en het parlement blijven weigeren gehoor te geven aan het gebod om het abatoirfeest van de Spanjaarden toe te staan (Casamitjana 2017, 27 juli met verwijzing naar een video van de League Against Cruel Sports). 

     De zaak is belangrijk omdat het de kern raakt van het Spaanse staatsnationalisme. De Spaanse Staat is zelfs zó nationalistisch dat het geen enkele afwijking duldt van de Spaanse norm – het is die “solidariteit” tussen de regio’s die de grondwet krachtens artikel 2 waarborgt (uitgewerkt in de LOAPA waarvoor zie boven) en die aldus homogeniteit in de autonomie in de hand werkt.  Men zal dus stierenvechten overal moeten blijven faciliteren waarbij men de stier dan ook wel écht moet doden. Dit laatste punt is voor de Balearen recentelijk gestipuleerd in december 2018. Zij hadden namelijk de problemen in 2017 geprobeerd te omzeilen door de stieren in leven te houden, zelfs zonder bloedvergieten (Casamitjana 2017, 27 juli; Bohórguez in El País, 2017, 24 juli). De Spaanse regering heeft onmiddellijk bezwaar aangetekend bij het Constitutioneel Hof” want er moet en zal bloed vloeien anders is het niet Spaans genoeg (Bohórguez in El País, 2017, 26 juli; cf. Rejón 2017, 10 november). Zonder stierenbloed is er volgens het Constitutioneel Hof geen Spaanse cultuur – en zo moeten de Balearen ook weer in het gareel (Rejón 2018, 21 december).   

Aan deze ene uitwerking van het geval van het stierenvechten zien we hoe het Constitutioneel Hof, meestal op instigatie van politici van de Partido Popular, wordt gebruikt om de feitelijke autonomie van de regio’s te beperken en in plaats daarvan, steeds op grond van de Wet op de Harmonisatie van de Autonomievorming (LOHPA / LOAPA), alle regio’s zo gelijkmatig mogelijk te “Spanjoliseren”. In Catalonië is aldus het Statuut van Autonomie, dat de behoefte aan zelfbeschikking “intern” had kunnen houden, door de regeringen van de PP (al dan niet in coalitie met de PSOE) in de praktijk afgebroken tot een dode letter. 

     Die afbraak op zich is een grove schending van de mensenrechten door de Spaanse Staat. En het is precies dié systematische beperking van het zelfbeschikkingsrecht van de Catalanen, zelfs alleen het interne zelfbeschikkingsrecht dat krachtens de Spaanse grondwet zou moeten zijn erkend en gewaarborgd (artikel 2: “De grondwet … erkent en waarborgt het recht op autonomie van de nationaliteiten en regio’s waaruit zij is samengesteld”), waarom de aanhang van de onafhankelijkheidsbeweging de laatste jaren zo sterk is gegroeid. De ingrijpende verwerping van het Catalaanse Statuut van Autonomie in 2010 was voor veel Catalanen het bewijs dat er met Spanje niet viel samen te werken. “As an unworkable relationship with Spain has emerged, the only alternative, the only solution, for Catalonia is separation” (Dowling 2018, 108). Dat onafhankelijkheidsstreven neemt nu alleen maar verder toe dankzij de actuele repressie door de Spaanse staat en de opzichtige wederopleving van een Franquistische onderstroom die terug is van nooit weggeweest. Dát is de essentie van de zaak.  

Ik eindig met een citaat die het probleem van het ruimere kader nog eens helder samenvat:

“Catalans constitute a European people without a State. In current international and European Law, ‘peoples’ have the right to self-determination, meaning they can ‘freely determine their political status and freely pursue their economic, social and cultural development’ and thus choose for themselves a national project, which may lead to becoming a Nation-State. This right is recognized to ‘all peoples’ and, contrary to a widely held belief, clearly not limited to people under colonial domination. The States parties to the two 1966 UN Covenants on Human Rights ‘shall promote the realization of the right of self-determination, and shall respect that right, in conformity with the provisions of the Charter of the United Nations.’ Spain, as all other members of the EU, has accepted these Covenants, and is therefore legally bound to respect the right for Catalans to exert self- determination. Therefore, the legalistic argument based on the 1978 Spanish Constitution, put forward by the current Government of Spain to refuse the exercise of the right to self- determination, is not valid and in clear contradiction with Spanish obligations under international and EU Law, that are binding on the Spanish national authorities according to sections 10 § 2 and 96 of the Constitution.” (Levrat 2017). 

Sectie 5. Eindnoot met een selectie van (extra) verwijzingen

Zoals aangekondigd aan het begin van de tekst is mijn overzicht slechts spaarzaam voorzien van verwijzingen ten behoeve van de leesbaarheid. De informatie van de kroniek is gemakkelijk na te gaan op trefwoorden via de kranten online. Voor verdere verantwoording of verduidelijking verwijs ik naar mijn video’s en mijn blogstukken op lirb.nl (tag “Catalunya”). Maar voor de meest directe bron van informatie over de aanstaande rechtszaken, verwijs ik nogmaals apart naar het online artikel van Christophe Bostyn (Bostyn 2018).

De Catalaanse onafhankelijkheidsbeweging beroept zich, na categorische weigering van de Spaanse Staat tot het voeren van een constructieve dialoog, nu op het recht van afscheiding (secessie, dus met “meeneming” van territorium) vanwege deze systematische onderdrukking van het interne zelfbeschikking (waarmee verwezen zij naar de derde categorie die in de zaak van Quebec ter sprake is gekomen als recht van “een groep binnen het staatsbestel [die] niet voldoende mogelijkheden heeft om over zichzelf te beschikken”, zoals verwoord door Marieke van Hoon in voornoemd Radio1 interview). Voor meer over het recht van zelfbeschikking, het recht op secessie en het belang van de zaken van Quebec en Kosovo, zie Fisch [2010] 2016 en, via de index, Shaw 2017). 

Er is een paar keer verwezen naar de video’s die we hebben gemaakt naar aanleiding van de conferentie over “De Catalaanse Kwestie in Juridisch Perspectief” die op 9 november is gehouden in Den Haag. De video’s (met Elisenda Paluzie, Ben Emmerson en Alfred de Zayas) zijn verzameld in een Vimeo Album (Lirb 2018 Video Album). Verwijzingen naar de video’s en naar de uitgeschreven vertalingen zijn ook te vinden via een artikel op mijn Linkedin-pagina (Lirb 2018, 13 december). 

Overzicht van de video’s in de aangehechte lijst: 

De Zayas 2018, 9 november VIDEO A (vimeo.com/303280365)

De Zayas 2018, 9 november VIDEO B (vimeo.com/307304691)

De Zayas 2018, 9 november VIDEO C (vimeo.com/307611344) 

De Zayas 2018, 9 november VIDEO D (vimeo.com/307331337)

Emmerson 2018, 9 november VIDEO (vimeo.com/302676976)

Paluzie 2018, 9 november VIDEO A (vimeo.com/303891099)

Paluzie 2018, 9 november VIDEO B (vimeo.com/302683919)

Sectie 6. Sleutel tot de verkorte verwijzingen in de tekst

Alba 1978

Victor Alba, Transition in Spain: from Franco to democracy, New Brunswick, N.J.: Transaction Books 1978

Aguilar 2002

Paloma Aguilar, Memory and Amnesia: The Role of the Spanish Civil War in the Transition to Democracy (M. Oakley, Trans.). Oxford & New York: Berghahn Books.

Amnesty 2017, 3 october

“Excessive use of force by National Police and Civil Guard in Catalonia”,  Amnesty International, 3 october 2017, https://www.amnesty.org/en/latest/news/2017/10/spain-excessive-use-of-force-by-national-police-and-civil-guard-in-catalonia/

Amnesty 2017, 18 october

“Spain: Charges for Sedition and Pre-Trial Detention Against Jordi Cuixart and Jordi Sanchez are Excessive”, Amnesty International,18 october 2017, https://www.amnesty.org/en/documents/eur41/7308/2017/en/ Voor het rapport: https://www.amnesty.org/download/Documents/EUR4173082017ENGLISH.pdf

Amnesty 2017-2018

Report Spain 2017/2018, Amnesty International: https://www.amnesty.org/en/countries/europe-and-central-asia/spain/report-spain/

Amnesty 2018, 6 februari 

“Spain: Ongoing detention of Jordi Sanchez is ‘excessive and disproportionate'”, Amnesty International, 6 februari 2018: https://www.amnesty.org/en/latest/news/2018/02/spain-ongoing-detention-of-jordi-sanchez-is-excessive-and-disproportionate/

Amnesty 2018, 16 october

“A year after their detention in Spain, the Jordi’s should be released”, Amnesty International, 16 october 2018: https://www.amnesty.org/en/latest/news/2018/10/spain-a-year-after-their-detention-the-jordis-should-be-released/

Anwar 2018, 7 juli

Aamer Anwar, “Anwar: ‘Talking to Spain now is like sitting down with a gangster holding hostages'”,  interview Carlota Camps, elnacional.cat, 7 juli 2018. Engelstalige versie: https://www.elnacional.cat/en/politics/anwar-interview-spain-gangster_285804_102.html; Catalaanse versie: https://www.elnacional.cat/ca/politica/entrevista-aamer-anwar_285531_102.html

BBC News 2018, 12 november

“Spain Catalonia: Separatists ordered to repay ballot costs”, https://www.bbc.com/news/world-europe-46183903

Badcock 2016, 20 october

“Catalan bullfights: Spanish top court overturns ban”, met een “Analysis by James Badcock, BBC News, Madrid”, BBC News, 20 october 2016: https://www.bbc.com/news/world-europe-37719997

Bakker 2017, 30 september

Maartje Bakker, “Roep om onafhankelijkheid is jong, maar Catalaanse ziel is toe aan vrijheid”, De Volkskrant 30 september 2017: https://www.volkskrant.nl/nieuws-achtergrond/roep-om-onafhankelijkheid-is-jong-maar-catalaanse-ziel-is-toe-aan-vrijheid~bee262ba/

BOE 2005, 22 juni

Boletín Oficial del Estado, “Ley Orgánica 2/2005, de 22 de junio, de modificación del Código Penal”: https://www.boe.es/eli/es/lo/2005/06/22/2; of op een alternatieve plaats bij Noticias Juridicas, “Ley Orgánica 2/2005, de 22 de junio, de modificación del Código Penal”: http://noticias.juridicas.com/base_datos/Penal/lo2-2005.html. 

Bogaert 2018, 25 januari

Hendrik Bogaert, Kamerlid CD&V, “‘Indien we de Catalaanse drang naar autonomie erkennen, moeten we het conflict naar Europees niveau brengen'”, Knack, 25 januari 2018: https://www.knack.be/nieuws/belgie/indien-we-de-catalaanse-drang-naar-autonomie-erkennen-moeten-we-het-conflict-naar-europees-niveau-brengen/article-opinion-955831.html

Bohórguez in El País 2017, 24 juli

Lucía Bohórguez, “Baleares aprueba las corridas de toros sin sangre ni muerte. La nueva ley autonómica veta los circos con animales salvajes en las islas”, El País, 24 juli 2017 https://elpais.com/politica/2017/07/24/actualidad/1500880861_431681.html

Bohórguez in El País 2017, 26 juli

Lucía Bohórguez, “El Gobierno recurrirá la ley balear de los toros ante el Constitucional. La norma aprobada prohíbe la muerte del animal y el maltrato durante la corrida”, El País, 26 juli 2017 https://elpais.com/cultura/2017/07/25/actualidad/1500983964_736099.html?rel=str_articulo#1510999787132

Bosch & Escolar 2018

Joaquim Bosch Grau & Ignacio Escolar, El secuestro de la justicia. Virtudes y problemas del sistema judicial, Roca Editorial 2018

Bostyn 2018, 17 october

Christophe Bostyn, “Spanje ontneemt diplomatieke status van vertegenwoordiger Vlaamse regering”, online artikel Doorbraak, 17 october 2018: https://doorbraak.be/spanje-ontneemt-diplomatieke-status-van-vertegenwoordiger-vlaamse-regering/

Bostyn 2018, 5 november

Christophe Bostyn, “Zware gevangenisstraffen geëist tegen Catalaanse ‘rebellen’”, online artikel Doorbraak, 5 november 2018 (doorbraak.be/zware-gevangenisstraffen-geeist-tegen-catalaanse-rebellen/) 

Bostyn 2018, 14 november

Christophe Bostyn, “Franco is dood. Franco leeft!”, recensie van Salellas 2018 in Doorbraak, 14 november 2018: https://doorbraak.be/recensies/franco-is-dood-franco-leeft/

Bostyn 2018, 4 december

Christophe Bostyn, “Catalaanse leiders gaan in hongerstaking”, online artikel Doorbraak, 4 december 2018: https://doorbraak.be/hongerstaking-jordis-catalonie/

Calamur 2017, 1 october

Krishnadev Calamur, “The Spanish Court Decision That Sparked the Modern Catalan Independence Movement. The community has a long history of autonomy—but one incident in particular helped set the stage for Sunday’s referendum”, The Atlantic 1 october 2017: https://www.theatlantic.com/international/archive/2017/10/catalonia-referendum/541611/

Casamitjana 2017, 27 juli

Jordi Casamitjana, Head of Policy and Research, League Against Cruel Sports, “The Balearic Islands Ban Bullfighting, In A Very Clever Way”,  HuffPost – Huffington Post, 27 juli 2017: https://www.huffingtonpost.co.uk/jordi-casamitjana-/the-balearic-islands-ban_b_17579452.html

Casas & Serra Carné 2019, 13 januari

Ferran Casas & Joan Serra Carné, “«Hi ha una causa general contra l’independentisme, en secret i blindada». Aquests són els 20 extractes més rellevants de l’escrit de defensa de Junqueras i Romeva al Suprem, que té un to marcadament polític i d’al·legat”, NacióDigital, 13 januari 2019: https://www.naciodigital.cat/noticia/170819 

Catalan News 2017, 12 october

“Spanish police used “excessive force” in Catalonia, says Human Rights Watch”, Catalan News, 12 october 2017: http://www.catalannews.com/society-science/item/spanish-police-used-excessive-force-in-catalonia-says-human-rights-watch

Conversi 1997

Daniele Conversi, The Basques, the Catalans and Spain. Alternative Routes to Nationalist Mobilisation, Hurst & Company: London 1997

Cotarelo & Roca 2015

Ramón Cotarelo & José Manuel Roca, La Antitransición. la derecha neofranquista y el saqueo de España. Tirant Humanidades: Valencia 2015

del Campo i Jordà e.a. 2017

Ferran Del Campo i Jordà, Núria Valls i Ramón, Daniel Cócera i Saló, Catalunya, Espanya: preguntes i respostes (1 ed.). Figueres: Norfeu 2017

De Zayas 2018, 2 februari

Alfred De Zayas voordracht en interview – met video – door Coppieters Foundation. “UN expert on self-determination warns EU. ‘EU is based on democracy, rule of law and human rights. When you ignore self-determination, you ignore all three’ says UN independent expert Alfred de Zayas”, Coppieters Foundation, News, 2 februari 2018: https://ideasforeurope.eu/news/eu-is-based-on-democracy-rule-of-law-human-rights-when-you-ignore-self-determination-you-ignore-all-three-says-de-zayas/

De Zayas 2018, 9 november VIDEO A

An interview with professor Alfred De Zayas, Professor of International Law, writer, historian and a leading expert in the field of human rights and international law. Formerly UN Special Rapporteur on the Promotion of a Democratic and Equitable International Order. Produced in connection with the Conference on the Right of Self-Determination, “The Catalan Question and International Law”, an International Symposium organised by ANC Nederland and held in The Hague, The Netherlands, on November 9th, 2018: vimeo.com/303280365

De Zayas 2018, 9 november VIDEO B

The Catalan Question and International Law. Conference on the Right of Self-Determination, The Hague, The Netherlands, 9 November 2018. An International Symposium organised by ANC Nederland. Part Two. Alfred De Zayas, Professor of International Law, writer, historian and a leading expert in the field of human rights and international law. Formerly UN Special Rapporteur on the Promotion of a Democratic and Equitable International Order. Registration of (a) his lecture and of (b) his answers to the questions from the attendees: vimeo.com/307304691

De Zayas 2018, 9 november VIDEO C

“Alfred de Zayas – De oorverdovende stilte rond de Catalaanse kwestie”. Fragment van Video B, met zijn antwoorden op de vragen van het publiek. Met Nederlandse ondertitels. 

vimeo.com/307611344 Voor die ondertitels uitgeschreven, zie Lirb 2018, 21 december. 

De Zayas 2018, 9 november VIDEO D

“The Deafening Silence on the Catalan Question” – Alfred De Zayas. Fragment van Video B met zijn antwoorden op de vragen van het publiek. Zonder ondertitels.

vimeo.com/307331337

Dowling 2018

Andrew Dowling, The Rise of Catalan Independence. Spain’s Territorial Crisis, Routledge: Londen & New York 2018

Drabbe 2018, 11 april

Karl Drabbe, “‘Waarom onderneemt CD&V niets tegen Rajoy?'”, Doorbraak, 11 april 2018: https://doorbraak.be/waarom-onderneemt-cdv-niets-tegen-rajoy/. Gelijktijdig gepubliceerd in https://www.knack.be/nieuws/belgie/waarom-onderneemt-cd-v-niets-tegen-rajoy/article-opinion-1034883.html

The Economist 2017, 26 september

M.R., “The Economist Explains. Why the referendum on Catalan independence is illegal”: https://www.economist.com/the-economist-explains/2017/09/26/why-the-referendum-on-catalan-independence-is-illegal

Emmerson 2018, 9 november in: Lirb 2018, 11 december

Nederlandse vertaling van de voordracht van mensenrechten advocaat Ben Emmerson over de schending van de mensenrechten door de Spaanse staat gehouden op het symposium De Catalaanse kwestie in juridisch perspectief , georganiseerd door de Catalaanse Nationale Assemblée (Assemblea Nacional Catalana) op 9 november 2018 te Den Haag.

Emmerson 2018, 9 november VIDEO

The Catalan Question and International Law. Conference on the Right of Self-Determination, The Hague, The Netherlands, 9 November 2018. An International Symposium organised by ANC Nederland. Part One: Ben Emmerson QC. International lawyer, specialising in European human rights law, public international law an international criminal law. Formerly UN Special Rapporteur on Counter-Terrorism and Human Rights: https://vimeo.com/302676976. Voor de Nederlandse vertaling, zie Emmerson 2018, 9 november in: Lirb 2018, 11 december

Fisch [2010] 2016

Jörg Fisch, The Right of Self-Determination of Peoples. The Domestication of an Illusion, translated by Anita Mage, Cambridge University Press: Cambridge and New York [2010] 2016.

Forst 2018

Michel Forst, United Nations Special Rapporteur on the Situation of Human Rights Defenders, World Report on the Situation of Human Rights Defenders, december 2018: https://www.protecting-defenders.org/sites/protecting-defenders.org/files/UNSR%20HRDs-%20World%20report%202018.pdf

Frontline Defenders 2018, 23 november

“Jordi Cuixart in Pre-Trial Detention”, Urgent appeal d.d. 23 november 2018 

https://www.frontlinedefenders.org/en/case/jordi-cuixart-pre-trial-detention (artikel) en https://www.frontlinedefenders.org/sites/default/files/urgent_appeal_spain_human_rights_defender_in_pre-trial_detention_for_over_a_year.pdf (het eigenlijke document).

García in El País 2018, 8 juni

Jesús García, “El grito de “¡A por ellos, oé!” en vísperas del 1-O no es delito de odio”, El País 8 juni 2018: https://elpais.com/ccaa/2018/06/08/catalunya/1528469967_010983.html

Generalitat de Catalunya 2006

“Text of the Statute approved in 2006” http://web.gencat.cat/en/generalitat/estatut/estatut2006/

Guibernau 2004

Montserrat Guibernau, Catalan Nationalism. Francoism, transition and democracy, Routledge / Cañada Blanch Studies on Contemporary Spain, Routledge: Londen & New York 2004

Guibernau 2007

Montserrat Guibernau, The Identity of Nations, Cambridge: Polity Press 2007

Help Catalonia in The Guardian 2018, 7 december

“Grave concern for electoral monitors facing jail in Spain”, een artikel met verwijzingen omtrent de actie “Help Catalonia. Democracy is under threat.” The Guardian, 7 december 2018: https://www.theguardian.com/world/2018/dec/07/grave-concern-for-electoral-monitors-facing-jail-in-spain. De website van de actie: https://helpcatalonia.wordpress.com

de Hoon 2017, 7 october

“Het zelfbeschikkingsrecht van de Catalaanse separatisten”, NPO Radio1 Nieuwsshow, interview met Marieke de Hoon, 7 oktober 2017: https://www.nporadio1.nl/nieuwsshow/onderwerpen/427949-het-zelfbeschikkingsrecht-van-de-catalaanse-separatisten.

Human Rights Watch 2017, 12 october

“Spain: Police Used Excessive Force in Catalonia. Hold Independent Investigation into Violence During Referendum”, https://www.hrw.org/news/2017/10/12/spain-police-used-excessive-force-catalonia

Levrat 2017

Nicolas Levrat, Sandrina Antunes, Guillaume Tusseau, Paul R. Williams, Catalonia’s Legitimate Right to Decide. Paths to Self-Determination. A Report by A Commission of International Experts, Genève 2017, beschikbaar als PDF: https://www.unige.ch/gsi/files/9315/0461/7440/CATALONIAS_LEGITIMATE_RIGHT_DECIDE.pdf; of http://exteriors.gencat.cat/web/.content/00_ACTUALITAT/notes_context/FULL-REPORT-Catalonias-legitimate-right-to-decide.pdf)

Liñán 2018, 2 november, Catalaans

Gemma Liñán, “L’Advocacia de l’Estat demana 12 anys de presó per sedició, malversació i desobediència”, El Nacional, 2 november 2018: https://www.elnacional.cat/ca/politica/advocacia-estat-demana-12-anys-preso-sedicio-malversacio-desobediencia_320343_102.html

Liñán 2018, 2 november, Engels

Gemma Liñán, “Spanish state solicitors present ‘sedition’ accusations in independence case”, El Nacional, 2 november 2018: https://www.elnacional.cat/en/politics/spanish-solicitors-sedition-accusations_320517_102.html

Lirb 2018 Video Album

Vimeo Album: vimeo.com/album/5578764

Lirb 2018, 16 januari

Huib J. Lirb, “De Catalaanse Troebelen 20 – een samenzwering van stilte tegen Catalonië”, weblog: http://www.lirb.nl/historia-the-historyliner/de-catalaanse-troebelen-20-een-samenzwering-van-stilte-tegen-catalonie/

Lirb 2018, 5 februari

Huib J. Lirb, “De Catalaanse Troebelen 22 – twijfels over de kwaliteit van de Spaanse democratie”, weblog 5 februari 2018: http://www.lirb.nl/historia-the-historyliner/de-catalaanse-troebelen-22-twijfels-over-de-kwaliteit-van-de-spaanse-democratie/

Lirb 2018, 11 december

Nederlandse vertaling van de voordracht van mensenrechten advocaat Ben Emmerson over de schending van de mensenrechten door de Spaanse staat gehouden op het symposium De Catalaanse kwestie in juridisch perspectief, georganiseerd door de Catalaanse Nationale Assemblée (Assemblea Nacional Catalana) op 9 november 2018 te Den Haag. Voor de video zelf: https://vimeo.com/302676976.

Lirb 2018, 13 december

Huib J. Lirb, “The Catalan Question and International Law”. A series of informative videos on the Catalan struggle for self-determination. Video collectie met toelichting en verwijzingen in Linkedin artikel: https://www.linkedin.com/pulse/catalan-question-international-law-series-informative-huib-j-lirb/

Lirb 2018, 21 december

“De oorverdovende stilte rond de Catalaanse kwestie – Drie vragen aan Alfred De Zayas”. De Catalaanse Kwestie in Juridisch Perspectief. De oorverdovende stilte rond de Catalaanse kwestie. Drie vragen voorgelegd aan professor Alfred De Zayas, vooraanstaand deskundige op het gebied van mensenrechten en internationaal recht, voormalig onafhankelijk rapporteur aan de Hoge Commissaris voor de Mensenrechten en de Rechtvaardige Internationale Orde van de Verenigde Naties (OHCHR), na afloop van zijn lezing op het symposium over het zelfbeschikkingsrecht van Catalanen georganiseerd door ANC Nederland te Den Haag op 9 november 2018.Transcriptie van de ondertitels: http://www.lirb.nl/historia-the-historyliner/de-oorverdovende-stilte-rond-de-catalaanse-kwestie-drie-vragen-aan-alfred-de-zayas/. Voor de Video met Nederlandse betiteling en ondertitels, zie De Zayas 2018, 9 november VIDEO C: vimeo.com/307611344 Voor de video zonder ondertitels: De Zayas 2018, 9 november VIDEO D: vimeo.com/307331337

Maddens 2018, 13 december 

Bart Maddens, “Catalonië veroorzaakt wereldwijd deining onder politicologen”, Doorbraak, 13 december 2018: https://doorbraak.be/catalonie-politicologen-spanje/amp/ 

Marcos 2006

Pilar Marcos, “Rajoy lleva al Congreso cuatro millones de firmas en contra del Estatuto catalán

El PP pretende que se celebre un referéndum para ‘que España siga siendo una única nación'”, El País 26 april 2006: https://elpais.com/diario/2006/04/26/espana/1146002411_850215.html

Mayans Balcells 2013

Pere Mayans Balcells, “Schooling in Catalonia (1978 -2012)”, in: Castro, L., What’s up with Catalonia? / ¿Qué le pasa a Cataluña?: The causes which impel them to the separation / Las causas que la impulsan a la separación (Bilingual En/Sp ed. ed.), Ashfield Massachusetts: Catalonia Press 2013, 97-109 

Montero 2005

Alfred P. Montero “The Politics of Decentralization in a Centralized Party System: The Case of Democratic Spain.” Comparative Politics, vol. 38, no. 1, 2005, pp. 63–82 (www.jstor.org/stable/20072913). 

OMCT 2018, 22 november

Organisation Mondiale Contre la Torture / World Organisation Against Torture / Wereldorganisatie Tegen Marteling. Open Letter: End the arbitrary pre-trial detention of social leader Mr. Jordi Cuixart, addressed to Mr. Pedro Sánchez Castejón President of the Government of Spain Ms. María José Segarra Spanish Attorney General Mr. Francisco Fernández Marugán Spanish Ombudsman, Geneva, November 22, 2018. http://www.omct.org/monitoring-protection-mechanisms/urgent-interventions/spain/2018/11/d25127/ of op alternatieve plaats: http://www.brennerbasisdemokratie.eu/wp-content/uploads/2018/11/omct_cuixart-sanchez.pdf

Paluzie 2013

Elisenda Paluzie, “Premeditated asphyxia” in: Castro, L., What’s up with Catalonia? / ¿Qué le pasa a Cataluña?: The causes which impel them to the separation / Las causas que la impulsan a la separación (Bilingual En/Sp ed. ed.), Ashfield Massachusetts: Catalonia Press 2013, 45-59. 

Paluzie 2018, 9 november VIDEO A

Elisenda Paluzie. Interview on the Catalan Question and International Law. An interview with professor Elisenda Paluzie, Expert in International Economics (Yale University, University of Barcelona) and President of the Assemblea Nacional Catalana (ANC). Produced in connection with the Conference on the Right of Self-Determination, “The Catalan Question and International Law”, an International Symposium organised by ANC Nederland and held in The Hague, The Netherlands, on November 9th, 2018. This video interview carries an additional narrative in the titling layer and concludes with a recording of the Catalan National Anthem sung by a gathered crowd of protesters at the Plaça del Vi in Girona. in August 2018: vimeo.com/303891099

Paluzie 2018, 9 november VIDEO B

Elisenda Paluzie, The Catalan Question and International Law. Conference on the Right of Self-Determination, The Hague, The Netherlands, 9 November 2018. An International Symposium organised by ANC Nederland. Part Three. Elisenda Paluzie. Expert in International Economics (Yale University, University of Barcelona). President of the Catalan National Assembly / Assemblea Nacional Catalana (ANC): vimeo.com/302683919

Payne 2016

John Payne, Catalans and Others. History, culture and politics in Catalonia, Valencia and the Balearic Islands, Five Leaves: Nottingham 2016

Perales-García 2013

Cristina Perales García, “How did we get here?: in: Castro, L., What’s up with Catalonia? / ¿Qué le pasa a Cataluña?: The causes which impel them to the separation / Las causas que la impulsan a la separación (Bilingual En/Sp ed. ed.), Ashfield Massachusetts: Catalonia Press 2013, 193-205

Portilla e.a. 2018, 11 november

Guillermo Portilla, Nicolás García, María Luisa Maqueda, José Ángel Brandariz y Javier Mira – Catedráticos de Derecho Penal de las Universidades de Jaén, Castilla-La Mancha y Granada y profesores titulares de Derecho Penal de las Universidades de A Coruña y Valencia, “La banalización de los delitos de rebelión y sedición”, eldiario.es 11 november 2018: https://www.eldiario.es/tribunaabierta/banalizacion-delitos-rebelion-sedicion_6_838226207.html. Zie ook Schönberger 30 december 2018 voor engelstalig bericht.

Prat-Bertrams 2018

Laura Prat-Betrams (spanje.cat), “Catalaanse politieke gevangenen vrij”, petitie via petities.nl: https://catalaansegevangenen.petities.nl/?locale=nl

Puigdemont 2018

Carles Puigdemont, De Catalaanse crisis: Een kans voor Europa – Gesprekken met Olivier Mouton, Tielt: Lannoo 2018

Rejón 2017, 10 november

Raúl Rejón, “El Gobierno recurre ‘in extremis’ la ley de toros de Baleares para que continúen la corridas con muerte” eldiario.es, 10 november 2017: https://www.eldiario.es/sociedad/Gobierno-recurre-balear-toros-ultimo_0_706579766.html

Rejón 2018, 21 december

Raúl Rejón, “Si no muere el toro no es cultura”, eldiario.es, 21 december 2018, https://www.eldiario.es/sociedad/muerte-cultura_0_848665999.html

Rietman 2018, 22 augustus

Lex Rietman, “Een Spaanse rechter krijgt staatssteun”, De Groene Amsterdammer, nr 34, 22 augustus 2018: https://www.groene.nl/artikel/een-spaanse-rechter-krijgt-staatssteun

Schönberger 2017, 6 october

Axel Schönberger, “Solidarity with Catalonia – for the right to peaceful self-determination!”, petitie via change.org ter attentie van Jean-Claude Juncker en tien afzonderlijke politieke leiders van Europese landen: https://www.change.org/p/jean-claude-juncker-solidarity-with-catalonia-for-the-right-to-peaceful-self-determination 

Schönberger 2018, 30 december

Axel Schönberger, “The Trivialization of the Crimes of Rebellion and Sedition”, vervolgbericht bij de petitie “Solidarity with Catalonia – for the right to peaceful self-determination!” ter attentie van Jean-Claude Juncker, https://www.change.org/p/jean-claude-juncker-solidarity-with-catalonia-for-the-right-to-peaceful-self-determination/u/23819811?cs_tk=AUp091aBIuE6Mo8WLVwAAB1r8DvGadz6ptNCzH7PEw%3D%3D&utm_campaign=99accd309051466a82e59679f7f30d6e&utm_medium=email&utm_source=petition_update&utm_term=cs). Spaans origineel is Portilla e.a. 2018, 11 november: https://www.eldiario.es/tribunaabierta/banalizacion-delitos-rebelion-sedicion_6_838226207.html

Salellas 2018

Lluc Salellas i Vilar,  Franco Lives On. The inner circle of the dictatorship who have held on to their privileges under democracy (prefaces by Henry Ettinghausen and David Bassa, epilogue by Toni Strubell), Barcelona: Edicions Saldonar 2018. 

Salut 2017, 20 october

Generalitat de Catalunya. Departement de Salut. Persbericht “Comunicat sobre les persones ateses per les càrregues policials de l’1-O”:  https://govern.cat/salapremsa/notes-premsa/308112/comunicat-sobre-persones-ateses-carregues-policials-1-o

Sanjaume-Calvet & Pérez Lozano 2016

Marc Sanjaume-Calvet & Lluís Pérez Lozano, “Catalan Countries” in: Daniel Turp & Marc Sanjaume-Calvet, eds., The Emergence of a Democratic Right to Self-Determination in Europe. Centre Maurits Coppieters, CMC publications 12, Brussel 2016, pp. 66-89 (https://ideasforeurope.eu/wp-content/uploads/2018/03/Coppieters_5282_selfdetermination-_final.pdf)

Shaw 2017

Malcolm N. Shaw, International Law, Eighth Edition, Cambridge University Press: Cambridge & New York 2017

Schutte 2017

Camilo Schutte, “‘DUI’ tegen de Spaanse grondwet?”, Nederlands Juristenblad, 14 december 2017 (online geraadpleegd). 

Solé Altimira 2018, 21 november

Oriol Solé Altimira, “Más de 120 catedráticos y profesores de Derecho rechazan las acusaciones de rebelión y sedición en el caso ‘procés”, eldiario.es 21 november 2018: https://www.eldiario.es/catalunya/politica/Catedraticos-profesores-banalizacion-rebelion-sedicion_0_838166505.html

Tremlett [2006] 2012

Giles Tremlett, Ghosts of Spain. Travels Through a Country’s Hidden Past, nieuwe uitgave uitgebreid met een nieuw hoofdstuk, Faber & Faber: London 2012 

Vilaweb 2018, 14 augustus

“Vídeo inèdit del ‘A por ellos’ enregistrat des d’una furgoneta de la policia espanyola”:

https://www.vilaweb.cat/noticies/video-inedit-de-la-por-ellos-enregistrat-des-duna-furgoneta-de-la-policia-espanyola/

Zorthian 2016, 20 october

Julia Zorthian, “Spanish Court Overturns Catalonia’s Ban on Bullfighting”, Time Magazine, 20 october 2016: http://time.com/4538884/spain-overturn-catalonia-bullfighting-ban/

vimeo.com/307611344

De Catalaanse Kwestie in Juridisch Perspectief. De oorverdovende stilte rond de Catalaanse kwestie. Drie vragen voorgelegd aan professor Alfred De Zayas, vooraanstaand deskundige op het gebied van mensenrechten en internationaal recht, voormalig onafhankelijk rapporteur aan de Hoge Commissaris voor de Mensenrechten en de Rechtvaardige Internationale Orde van de Verenigde Naties (OHCHR), na afloop van zijn lezing op het symposium over het zelfbeschikkingsrecht van Catalanen georganiseerd door ANC Nederland te Den Haag op 9 november 2018.

Transcriptie van de ondertitels

Vraag uit het publiek: U heeft Juncker een jaar geleden geschreven over de kwestie. Wat was zijn antwoord?

De Zayas: Ik heb meerdere brieven aan hem geschreven en heb slechts één keer antwoord gekregen. En dat antwoord was: “Het is een interne zaak van de Spanjaarden.” Punt uit.  Heel kort, zo van: “Ga weg, we zijn niet geïnteresseerd.” Dat is verbazingwekkend. Want ze hebben allemaal de mond vol van de drie grondbeginselen van de Europese Unie: democratie, mensenrechten en de rechtstaat. Maar zodra het gaat om de toepassing ervan, laten ze het afweten.
 
[00:54] Ze bemoeien zich graag met de details: Hongarije, Polen, Slowakije. De Tjechische Republiek. Maar zodra het over Spanje gaat, laten ze ’t schieten. We weten natuurlijk wel, dat de voormalige minister van buitenlandse zaken van Spanje, Margallo, nógal veel tijd heeft besteed in 2017 aan een rondgang langs de Europese hoofdsteden met beloftes en godweet welke concessies, die hij moest maken om de steun te krijgen van veel andere landen. Waaronder, zo ik begrijp, zijn belofte om godweet hoeveel Spaanse soldaten naar Estland en wat dies meer zij. Een boel politieke schulden zijn aangegaan door de regering van Rajoy bij de andere lidstaten van de EU. 

    [01:57] Maar wat we hier zien – en dat is het schandaal… Hier heb je een Europese Unie, een Europese Commissie, een Europees Parlement, die zeven-en-een-half miljoen Europeanen verraden. Catalanen zijn Europeanen. Ze hebben recht op solidariteit. Óok in Brussel. En Brussel is medeplichtig geworden aan deze onderdrukking van artikel 1 van het VN Verdrag inzake Burgerrechten en Politieke Rechten, dat beschouwd wordt als dwingend recht (jus cogens), dat heel duidelijk stelt dat álle volkeren het recht hebben op zelfbeschikking. Alle staten die het VN Verdrag inzake Burgerrechten en Politieke Rechten hebben ondertekend, hebben de verplichting, niet slechts om zelfbeschikking niet te belemmeren, maar een pro-actieve verplichting om het te faciliteren. Het gaat hier dus om afdwingbaar recht. 

      [03:04] Het Verdrag inzake Burgerrechten en Politieke Rechten is afdwingbaar recht. Afdwingbaar recht, het internationaal-rechtelijk verdragsregime inzake mensenrechten, [dat] is geïncorporeerd in de Spaanse Constitutie, in het Spaanse rechtssysteem, krachtens artikel 10 paragraaf 2 en artikel 96 van de Spaanse Constitutie. En dan krijgen we nu – geheel in strijd met de wet – Spaanse rechters die ons vertellen dat (het recht op) zelfbeschikking niet bestaat. 

      [03:35] Of we krijgen zo’n 150 Spaanse professoren van Internationaal Recht die u zullen vertellen dat het recht op zelfbeschikking zou zijn uitgeput met de dekolonisatie. Waarop u zou antwoorden: “Waar zijn jullie de laatste 50 jaar geweest? Beseffen jullie niet dat er zoiets bestaat als  de voortschrijdende ontwikkeling van internationaal recht? Beseffen jullie niet dat de unilaterale verklaringen van onafhankelijkheid van Estland, Letland, Litouwen en Slovenië en Kroatië en Kosovo enzovoorts allemaal precedent hebben geschapen? Beseffen jullie niet dat het concept van internationaal recht, het concept van zelfbeschikking, in feite is voortgeschreden voorbij de betekenis die het had in 1945 of die het had in 1960?”

     Maar… U vroeg naar Juncker. Ik heb brieven gestuurd naar de toenmalige – volgens mij was het een Estlander – EU commissaris voor mensenrechten. Van hem heb ik helemáál geen antwoord gekregen. Niets. En ik heb hem die gestuurd in mijn functie als rapporteur voor de Verenigde Naties! Dus ik denk dat, ja… Als je iets zegt wat niet politiek correct is, besta je niet. Je verdient dan niet eens een antwoord.

[05:00] Vraag uit het publiek: Alle sprekers hebben het hier over bewustwording. Wanneer er een demonstratie is in Catalonië, dan komt dat misschien hooguit één minuutje in het nieuws. Daarna hoor je er niks meer over.  Niet eens in de dagen erna. Er is geen debat of niks. Is het zo dat… Denkt u dat mensen in Europa überhaupt wel bewust zouden willen worden van de situatie in Catalonië? U zegt dat u een brief heeft gestuurd aan Juncker, en dat Juncker die brief gewoon terzijde heeft gelegd omdat het om een interne aangelegenheid van Spanje zou gaan. Als u het de Nederlandse premier vraagt, dan zegt hij ook “interne aangelegenheid”. Iedereen wuift de zaak weg  om maar geen beslissing te hoeven nemen.

[05:36] De Zayas: – Ja, die wuiven ze inderdaad weg. Maar ze wuiven Victor Orbán niet weg!  Victor Orbán, ja, die is het favoriete mikpunt. Die kun je op z’n kop slaan zo vaak je maar wilt. En het is politiek correct om hem klappen te geven.

[05:51] Vraag uit het publiek: “Puigdemont heeft gezegd, in begin september tijdens een bijeenkomst in Amsterdam, dat je je kunt afvragen of het feit dat de Catalaanse demontraties zonder enig geweld zijn verlopen, niet misschien juist de reden is waarom ze niet worden gehoord. Want als je kijkt naar, bijvoorbeeld, Slovenië, of naar Kroatië, waar het geweld zich ontwikkelde tot een oorlogssituatie, dan ligt daar het moment waarop de Europese Unie tot handelen overgaat. Maar zolang de situatie geweldloos blijft, doet men niks. 

[06:23] De Zayas: – Ja, en dat geldt ook voor de Verenigde Naties. Wij treden pas op nadat er honderdduizenden mensen zijn gedood. In plaats van te proberen om via onderhandeling te komen tot een ordelijke onafhankelijkheid van Oost-Timor,  of tot een ordelijke scheiding van Ethiopië en Eritrea, wachten we tot de katastrofe zich werkelijk reeds heeft voorgedaan. Dus in plaats van de bestendiging van de functie van tijdige signalering en preventie.  

[06:50] Maar wat u zegt, doet me denken aan Miloševic. En soms zou je zeggen dat Rajoy een Miloševic van deze tijd was. In 1989 verklaarde Miloševic de autonome status van Kosovo tot nietig. En dat leidde natuurlijk tot de vorming van het Kosovaarse bevrijdingsleger en al het geweld dat volgde in de 1990er jaren. Tot het bombardement door de NAVO in 1999. Máár….  Toen Rajoy [op 28 october 2017] krachtens artikel 155 van de Spaanse Constitutie de autonomie van Catalonië opschortte… Het is nogal interessant… De Catalanen ondergingen het leed van deze onrechtvaardigheid. Maar dat deden ze op vreedzame wijze. Maar dat deden ze op vreedzame wijze. En, klaarblijkelijk, als je democratisch en vreedzaam bent, dan ben niet “sexy” genoeg voor de algemeen gangbare media. Dan krijg je van niemand aandacht.


     [08:26] En ik schreef Juncker inderdaad daar ook over en vroeg hem: “wilt u werkelijk geweld uitlokken in Catalonië, ”… door eenvoudigweg uw oren te sluiten voor hetgeen daar gaande is?” En ik voegde daar de overbekende zin aan toe: de stilte van Brussel is OORVERDOVEND. Het feit dat Brussel het hele gebeuren kuist  en níets doet om het te corrigeren… Ik zou geneigd zijn te denken dat de schendingen van artikel 2 van het Verdrag van Lissabon, door Spanje, vele malen ernstiger zijn dan de schendingen door Polen, Hongarije, de Tjechische Republiek of Slowakije. Echter, niemand praat daarover. En ik bespeur geen enkel initiatief om op te roepen tot maatregelen krachtens artikel 7 van het Verdrag van Lissabon.  Dit is dus een goed voorbeeld van internationaal recht à la carte. Internationaal recht dat selectief wordt toegepast. We doen wél iets in het ene geval maar niets in het andere.     

[09:38]

Vraag uit het publiek:  Mijn naam is Jaime Prat i Ramon. Ik ben uit Spanje vertrokken in 1968. Wat is uw mening over de Spaanse koning? Die toch zo’n fantastische toespraak heeft gehouden op 3 october 2017. Hij was op dat moment de enige “Catalaan” die nog aan het werk was, want de rest was in staking.

[09:57]

De Zayas: Wel, hij zoú de koning moeten zijn van alle Spanjaarden.  Ik stel vast dat hij heeft gefaald in zijn functie om mensen nader tot elkaar te brengen en om te luisteren naar de grieven van de Catalanen. Ik denk dat het een van de kerntaken van de koning zou zijn om te verzekeren dat er enige soort van bemiddeling tot stand zou komen, dat er enige vorm van een waarachtige dialoog tussen de Catalaanse leiders en Madrid tot stand zou komen. Maar in plaats daarvan heeft hij zichzelf bewezen volledig aan de kant te staan van de regering in Madrid, alsof hij toen Rajoy in hoogsteigen persoon was. Dus ik vond het maar héél teleurstellend. Ik denk dat hij in zijn roeping heeft gefaald.

Moderator: dank u zeer, nogmaals, professor De Zayas. Geeft u hem allen graag nog eens applaus… 

Ben Emmerson tijdens zijn voordracht op het symposium in Den Haag (© 2018 Sofia Josepina Lirb)

Nederlandse vertaling van de voordracht van mensenrechten advocaat Ben Emmerson over de schending van de mensenrechten door de Spaanse staat gehouden op het symposium De Catalaanse kwestie in juridisch perspectief , georganiseerd door de Catalaanse Nationale Assemblée (Assemblea Nacional Catalana) op 9 november 2018 te Den Haag.

Voor onze video met deze vertaling in de ondertitels, zie hier.

Startbeeld van de video met de voordracht van Ben Emmerson (beeld van de video).

Openingstitels

The Catalan Question and International Law (De Catalaanse kwestie in juridisch perspectief). An international symposium on the Right of Self-Determination organised by ANC Nederland, The Hague, The Netherlands, 9 November 2018
Part One. Ben Emmerson QC. Eminent International Lawyer (Queen’s Counsel)
Specialising in European human rights law, public international law and international criminal law. Formerly UN Special Rapporteur on Counter-Terrorism and Human Rights.

De vier sprekers van het symposium in Den Haag. Van links naar rechts: Alfred De Zayas, Fernando Burgés, Ben Emmerson, Elisenda Paluzie (©2018 H.J. Lirb)

Vertaling van gesproken woord 

[Emmerson:] Heel veel dank aan de organisatoren en allen die hier vanmiddag aanwezig zijn. In zekere zin is een middag die gewijd is aan de discussie over zelfbeschikking een passende gelegenheid om ook te kijken naar de problemen van de mensenrechten waar het Catalaanse volk en zijn politieke leiders nu door getroffen worden.
     Ik zeg dat omdat, zoals we in de loop van de middag te horen zullen krijgen, het recht op zelfbeschikking, hoewel dit het eerste recht is in de rangschikking [van het VN Internationaal Verdrag inzake Burgerrechten en Politieke Rechten], en misschien ook wel een van de meest belangrijke van de erkende mensenrechten in internationaal recht, tegelijkertijd ook een van de minst goed begrepen en gedefinieerde principes is van het internationaal recht.
    Het zal u dan ook opvallen, bij het lezen over de uitoefening van het recht op zelfbeschikking, dat er zo’n grote verscheidenheid is aan visies op de wérkelijke betekenis in het moderne tijdperk, in het huidige tijdperk van post-post kolonialisme [dus: na de dekolonisaties van het post-kolonialisme], dat het belangrijk is, in een zaak als de Catalaanse, om even een stapje terug te doen en een paar fundamentele vragen over zelfbeschikking aan de orde te stellen.
      Wat mij betreft moet uiteindelijk in een moderne democratie zelfbeschikking ten minste betekenen het recht van groepen mensen die zichzelf identificeren als een volk of een natie op een eigen politieke expressie opdat ze zich kunnen laten beheersen door wetten die beantwoorden aan hun gebruiken en waarden.  En in een moderne democratische context komt dat algemeen neer op het recht, onder gepaste omstandigheden, op ten minste een wettelijk afdwingbaar referendum dat de zienswijzen van de meerderheid van het volk uitdrukt.

Stembus gebruikt in het referendum over Catalaanse onafhankelijkheid op 1 october 2017 (foto Màrius Montón, Wikimedia Commons)

     Maar waarom en onder welke omstandigheden ontstaat de behoefte van een groep mensen, een natie, binnen de grenzen van een bestaande staat   – zoveel staten die natuurlijk zijn gevormd door de gedwongen bijeenscharing van verschillende groepen mensen, verschillende naties, onder een enkele vlag – waarom en hoe kom je op de positie terecht dat mensen die noodzakelijke behoefte voelen om zich van anderen af te scheiden?
    [ca. 02:45] Ik denk dat een van de grootste mythes over Catalaanse onafhankelijkheid de gedachte is dat die, om de een of andere reden, niet zou stroken met het respect voor de waarden van de Europese Unie. Het tegengestelde is waar. De Catalaanse leiders waar ik contact mee heb zouden allemaal juist dolgraag zien dat Catalonië een EU-lidstaat werd, dat ze volwaardig deel zouden nemen aan de Europese Unie, ter ondersteuning van de unie en mét de ondersteuning van de unie.  Ze willen dat alleen niet doen via de regering van andermans natie.
      Dus in zoverre gaat het niet om Europese eenheid of de integratie van het Europese project. Dit gaat over het recht van een groep mensen die waarden delen, die op gespannen voet staan met waarden die voortkomen uit de overheersende staatsentiteit in Madrid,  om zichzelf te besturen volgens die eigen regels en waarden, welnu …   

      De geluidsversterking valt uit] … Sorry, maar doet de microfoon het niet? Is het zo beter? U zult vanmiddag een verscheidenheid aan visies horen en ik verwacht dat  velen van u uw eigen ervaringen hebben, maar uiteindelijk… Het spijt me, maar hij lijkt het toch niet te doen. [ca. 04:05, er is een vervangende microfoon aangereikt.]

Ben Emmerson tijdens zijn voordracht op het symposium in Den Haag (©2018 Maria Feliciana Coll)

     Als iemand die in deze situatie terecht is gekomen van buitenaf: de fundamentele existentiële strijd tussen, zullen we zeggen, Barcelona en Madrid is een strijd van waarden. Ik beschouw de Catalaanse onafhankelijkheidsbeweging als in wezen een liberale anti-fascistische beweging,  die voortgekomen is uit de geschiedenis van de strijd, in het territorium van de Spaanse Staat,  om de erfenis van de dictatuur van Franco te boven te komen.  En ik denk dat dit een van minst goed begrepen aspecten is van de Catalaanse Kwestie. En ik denk dat het een van de meest belangrijke uitdagingen is voor de onafhankelijkheidsbeweging om die boodschap over te brengen.
      [ca. 04:50] Want ik denk dat zodra het maatschappelijk middenveld in de ruime Europese zin eenmaal een écht goed begrip krijgt van de fundamentele strijdpunten van dit conflict dan blijkt het zonneklaar welke partij de goede is en welke de foute. Het is niet een kwestie van nuances.  Het is niet een kwestie van nationalisme. Of van nationalistisch onafhankelijkheids-chauvinisme. [Jingoïsm] Dit is een oprechte strijd om een liberaal democratisch waardensysteem te doen gelden tegenover een Diepe Staat die men heeft laten doorwoekeren in Spanje, waarmee aldus de waarden van het Franco tijdperk zijn bestendigd en bevorderd.

Ben Emmerson over de doorwerking van het Franquisme diep in het Spaanse staatsbestel (videobeeld van de voordracht)

     De meesten van u zijn vast voldoende vertrouwd met deze nuances. Maar ik werd vanmorgen dan toch weer getroffen door het feit dat we te maken hebben met een modern Spanje waarin demonstranten die wegen blokkeren worden bestempeld als “terroristen”, waarin ook rappers die pro-Catalaanse liedjes zingenworden gestigmatiseerd als “terroristen”. Maar wanneer dan een individu wordt gearresteerd met wapens en bommen met de ontdekte bedoeling om de premier te vermoorden ter vergelding van zijn beslissing om te volharden in de opgraving van de stoffelijke resten van Franco uit de bespottelijke “Vallei van de Gevallenen”  en ze te herbegraven op een andere plaats die beter zou passen bij een post-fascistische staat, dat is dan opeens helemaal geen “terrorisme”. En dát is, in zekere zin, de essentie van de strijd.

Op 3 october 2017 blokkeerden vreedzame demonstranten de snelweg AP-7 uit protest tegen het Spaanse politiegeweld tijdens het referendum twee dagen tevoren (Riderfoot / Shutterstock.com)

     [ca. 06:32] Erg weinig kan worden vastgesteld met absolute zekerheid over de precieze betekenis van “het recht op zelfbeschikking”. En mijn grote vriend en collega Alfred De Zayas zal dit recht dadelijk nader beschouwen in de dimensies van het internationaal recht. Een van die dimensies is natuurlijk die van de veelvoorkomende veronderstelling dat het een remediërend recht zou zijn. Dat wil zeggen, een remedie, voor wanneer een groep mensen die zichzelf identificeren als een natie of een volk het punt hebben bereikt waarop ze niet langer bereid zijn de systematische schending van hun mensenrechten te verdragen. En in veel gevallen, zéker in de postkoloniale instanties, is het de remedie die de strijd voor zelfbeschikking definieert.
      Dus ik denk, in één opzicht  – hoewel we de agenda vandaag hebben omgegooid zuiver omwille van mijn reisgemak – het is eigenlijk best logisch om eerst te beginnen met de schendingen van mensenrechten. Want in zekere zin zetten ze de toon voor de legitimiteit, zowel politiek als juridisch, van de eisen van de Catalaanse onafhankelijkheidsbeweging. En wat ik zoal om me heen hoor, reizend door Europa in het algemeen of gewoon in mij eigen land, van intelligente, geïnformeerde, liberale, politiek-bewuste mensen is een volslagen onwetendheid over de aard van de strijd.
    Waarom wil het Catalaanse volk onafhankelijk zijn van Spanje? Is het omdat dit een buitengewoon rijk gedeelte is van Spanje en dat ze het geld voor zichzelf willen houden?  Is het een anti-democratische beweging? Is dit gebaseerd op de toeters en bellen van extreem nationalistisch chauvinisme? Er is werkelijk sprake van een algemeen gebrek aan begrip.

Politiegeweld tegen het Catalaanse electoraat op 1 october 2018 (Wikimedia Commons Robert Bonet)

Maar één ding is sommigen wél opgevallen in october 2017. Dat waren de beelden van het politiegeweld op straat. En weet je, als je ze van tijd tot tijd weer bekijkt, zo in de loop van het jaar dat eroverheen is gegaan, dan worden de beelden alleen nog maar schokkender.  Omdat er inmiddels meer van blijken te zijn verschenen. En om te zien hoe de politie van een democratische natiestaat in het hart van de Europese Unie woest werd losgelaten op burgers die bezig waren met de uitoefening van hun democratische recht om deel te nemen aan een volksraadpleging, om te zien hoe ze aanvielen op ouderen, jongeren, mannen en vrouwen zonder onderscheid, omdat die hun stemrecht probeerden uit te oefenen, om te zien hoe ze stembussen stalen, mensen op hun hoofd sloegen. Dát is een werkelijk schokkend beeld.

De Spaanse Nationale Politie neemt stembussen in beslag op 1 october in Barcelona (Robert Bonet, Creative Commons)

     Temeer omdat er absoluut nog geen enkel greintje geweld werd gebruikt door de andere kant. [ca. 09:26] En ik denk dat mensen buiten Spanje zo zoetjes aan wel een beetje wakker zijn geworden en zich hebben afgevraagd: “wat is er toch in vredesnaam aan de hand in Barcelona? Hoe kon dit toch gebeuren?” Maar toen kwam de volgende golf van onderdrukking. Dat was het oppakken van de mensen áchter deze uitdrukking van de democratische wil. En we hebben allemaal wel weet van de leiders die gevlucht zijn naar België. We weten van andere leiders die gevlucht zijn naar Schotland en Zwitserland. We weten dat er politieke leiders zijn gearresteerd en in hechtenis worden gehouden. Maar mensen weten doorgaans niet waaróm al die mensen toch op deze manier worden vervolgd.
      [ca. 10:08] En het is echt een schok zodra je intelligente, politiek-bewuste mensen, met een brede liberale grondhouding contronteert met de feiten. Want ik blijk altijd een aanvankelijke strijd aan te moeten gaan, waarin iemand tegen me zegt:  “Ja, maar dat kan niet het hele verhaal zijn.” Ik zeg dan: “dat ís juist het hele verhaal”. Dat is het hele verhaal. Deze mensen worden gearresteerd en vervolgd zuiver en alleen vanwege de geweldloze uitdrukking van een politieke wil die ten allermínste de helft van de publieke opinie in Catalonië vertegenwoordigt. 

“Leve de Catalaanse Republiek! Catalonië vecht voor zijn vrijheid.” Spandoeken en vlaggen aan de gevel van Plaça del Vi, Girona © 2018 Huib J. Lirb

      Het volk van Catalonië wil niet langer deel uitmaken van Spanje.  Nou, ongeacht het debat over de vraag, politiek of juridisch, of het recht op zelfbeschikking nu weerspiegeld is in het recht op een onafhankelijke staat,  – en dat is een vraag waar veel over wordt gediscussieerd met een boel meningen en veel verspilling van inkt en papier… Maar over één ding bestaat echt geen verschil van mening. Namelijk dat er in een pluralistische democratie die zich houdt aan de grondbeginselen van de internationale gemeenschap, te weten het Europees verdrag voor de rechten van de mens, de kernwaarden van artikel 2-3 van de Europese Unie,  het internationaal verdrag inzake burgerrechten en politieke rechten. Het is boven elke twijfel verheven dat je in een democratie het politieke recht hebt om voor onafhankelijkheid te pleiten. Nu kan het zijn dat je geen wettelijk recht hebt – of misschien heb je dat wel – om die staatsvorming of onafhankelijkheid af te dwingen. Maar om ervoor te pleiten, om te proberen daartoe tot actie te bewegen, om te proberen constitutionele verandering te bewerkstelligen met democratische middelen, is nu juist de esséntie van democratie.

Francisco Franco en Dwight D. Eisenhower in Madrid in 1959 (US National Archives, Wikimedia Commons). Uitweiding door Lirb: dit bezoek van de VS president aan de fascistische dictator was natuurlijk een gotspe en vooral betekenisvol als je bedenkt dat Eisenhower de opperbevelhebber (Supreme Commander) was geweest van de antifascistische alliantie voor de bevrijding van Europa. Het Spaanse fascisme kon blijven bestaan dankzij de Koude Oorlog. Zoals Het Parool van 26 augustus 1959 kopte: “Spanje opgetogen over gesprek met Ike. Franco profiteert van spanning tussen Oost en West” (Koninklijke Bibliotheek, Delpher). Vanuit Catalonië kwam protest. De “Democratische jeugd van Catalonië” heeft in een open brief aan Eisenhower verklaard: “Het is treurig dat het land, dat zich opwerpt als de verdediger en vaandeldrager van de vrijheid, zonder reserve een totalitair regime, ontstaan met de hulp van Mussolini en Hitler, steunt.” (Het Parool 12 december 1959, Koninklijke Bibliotheek, Delpher).

     [ca. 12:12] En al deze mensen … Ik vertegenwoordig zeven van de negen politieke leiders die in de gevangenis zitten en die daar nu al een jaar lang zitten, zonder berechting, om precies die reden. En dan is er ook president Puigdemont en enkele andere ballingen. De realiteit van al deze zaken is dat deze mensen vast zitten wegens de uitoefening van het onbetwijfelbare recht in een democratie om te pleiten voor constitutionele verandering. En dat is alles.
      En ze hebben niet alleen al een jaar in voorlopige hechtenis moeten zitten,maar nu net vorige week heeft de openbaar aanklager de strafeisen bekend gemaakt. Tegen Oriol Junqueras, de leider van de links-republikeinse partij [ERC], eist hij 25 jaar gevangenisstraf. Tegen Jordi Sànchez [ANC] en Jordi Quixart, de leider van Ómnium Cultural, 17 jaar in de gevangenis. Een totaal van 200 jaar gevangenisstraf! Voor negen mensen die gepleit hebben voor een democratische verandering van de grondwettelijke arrangementen. 

Ben Emmerson over de doorwerking van het Franquisme diep in het Spaanse staatsbestel (videobeeld van de voordracht)

      Welnu, democratie is een beetje als een olifant. Je vindt hem misschien best lastig om te omschrijven, maar je herkent ‘em meteen zodra je hem ziet. [ca. 13:32] En het staat buiten kijf dat wat we nu zien een hardnekkig blijvende geschiedenis is van Franquistische politiek. En we hebben het gezien, stap na stap, dat de instellingen die  normaal gesproken zouden moeten functioneren als rem en tegenwicht, de rechterlijke macht, onafhankelijk van de staat.  En parlement … Een grondwettelijk arrangement dat een wederkerigheid van respect wil zijn tussen twee constitutionele soevereiniteiten in Madrid en Barcelona. Dit schiet allemaal tekort. En niet zo’n klein beetje ook.
       En de vraag is: waar moet je het dan nog zoeken? Waar moet je het zoeken, als de rechters er niet zijn om je te beschermen? En wanneer er niemand is om je te beschermen van de rechters, waar kun je dan nog terecht? Welke opties heeft het Catalaanse volk nog, nu de helft van de bevolking …  Want de negen die in de gevangenis zitten, zitten daar omdat ze precies dát hebben gedaan waarvoor ze democratisch waren gekozen! Ze zitten in de gevangenis omdat ze niets anders hebben gedaan dan de democratische wil van het Catalaanse volk uit te voeren.

Spandoek op het gemeentehuis van Besalú © 2018 Huib J. Lirb

       [ca. 14:46] Nu kunnen we eindeloos soebatten over de vraag hoe we in deze rotzooi terecht zijn gekomen. En velen zullen zeggen dat het teruggaat op het netjes gladstrijken van de geschiedenis ter gelegenheid van de opstelling van de Spaanse grondwet in 1978.  In plaats van de confrontatie met het feit dat Spanje had verzuimd om in het reine te komen met de erfenis van zijn fascistische verleden,  dat het had verzuimd om een proces van rekenschap te doorlopen, met transitionele gerechtigheid, met compensaties voor de slachtoffers van het Franco regime, en in plaats daarvan heeft het een constitutioneel arrangement tot stand gebracht dat slechts de schijn gaf dat Spanje een democratie zou zijn geworden. Terwijl het in feite nooit dat rijpingsproces had doorgemaakt, van fascisme naar democratie.

Links: Prins Juan Carlos de Bourbon en Generaal Franco zien op 5 juni 1969 de parade toe waarmee het regime vierde dat Franco 30 jaar tevoren de burgeroorlog ( 1936 1939 ) won. Links: Franco en Juan Carlos op hetzelfde balkon op 23 oktober 1975 (Nationaal Archief – Fotocollectie Anefo bestanddeelnummers 922-4913 en 928-2237)

      [ca. 15:36] Een van de grootste misverstanden waar de Catalaanse onafhankelijkheidsbeweging mee te kampen heeft, wereldwijd en zeker in Europa, is de wijd verspreide misvatting dat de anti-fascistische geallieerden  de Tweede Wereldoorlog zouden hebben gewonnen. Dat wordt algemeen aanvaard als de universe waarheid, zelfs onder mensen die kennis hebben van geschiedenis. Maar natuurlijk weet iedereen met kennis van Spaanse geschiedenis dat die vlieger niet opgaat voor Spanje. Dat de anti-fascistische alliantie een strijd heeft verloren die vele tientallen jaren in Spanje heeft gewoed en een tienjarige strijd die vooral is uitgevochten in het hart van Catalonië.
     [ca. 16:20] En we verkeren nu in de situatie waarin de waarden zijn overgedragen van vader op dochter, van vader op zoon,  en dan de mensen die de macht uitoefenen in de Diepe Staat van Spanje – de rechters, de ambtenaren, en anderen. Het maakt eigenlijk niks meer uit of de regering nou een vermeend tintje links heeft of rechts. Want als hij links is, dan heb je een onafhankelijke rechterlijke macht, omdat die compleet tegenovergesteld op rechts zit, en als de regering rechts is, dan heb je een rechterlijke macht die alleen maar achterover leunt.  Maar uiteindelijk zijn de krachten die aan spel zijn en aan de knoppen van de macht draaien  níet die krachten die zichzelf transparant zichtbaar maken in een democratie. Ik bedoel, mensen praten over Diepe Staten in een heleboel situaties en er bestaat altijd het risico dat dat een beetje een paranoïde “samenzwerings-theorie” manier is om de samenleving te analyseren. Maar ik vrees toch te moeten stellen dat de gebeurtenissen in Spanje in de afgelopen 12 tot 18 maanden het absoluut duidelijk maken, zonder enige twijfel, dat dat toch de positie is.

“Vrijheid voor de politieke gevangenen”, poster met vier portretten en een gele strik (symbool van de oproep tot veilige terugkeer van de vervolgden). Jordi Cuixart (linksboven), Oriol Junqueras (rechtsboven), Jordi Sànchez (linksonder), Joaquim Forn. Foto ©2018 Huib J. Lirb P1340716.JPG

      [ca. 17:32]  Dus wat staat ons dan nu te doen? Nou, eerst krijgen we de berechting van de negen die waarschijnlijk zal beginnen in januari of februari.  En die zal zo’n twee of drie maanden duren. Intussen hebben zeven van de negen nog lopende zaken voor de Werkgroep Willekeurige Opsluiting van de Verenigde Naties. En ik ben zeer optimistisch dat een beslissing op dat verzoek er heel binnenkort zal zijn. Toch zeker voor het eind van dit jaar.
      President Puigdemont heeft een verzoek dat in behandeling is bij het Mensenrechtencomité van de Verenigde Naties. In zijn zaak gaat het niet over detentie maar om de complete frustratie van de wil van het volk, omdat hij immers de gekozen president is van Catalonië, maar gedwongen om het land te verlaten en niet in staat om terug te keren omdat hij anders in dezelfde positie terecht komt als de andere negen, met in het vooruitzicht nog weer zo’n gevangenisstraf van 35 of 25 jaar.  Hiermee is effectief uitgeschakeld zijn eigen recht op politieke participatie, maar, belangrijker nog, ook het politieke recht van iedereen die op hem heeft gestemd en die op een onafhankelijkheidsstrevende kandidaat heeft gestemd. Zullen die instellingen de moed hebben om te doen wat juist is?  Dat wordt een werkelijke test, in feite, van de robuustheid van onze internationale instituties, die eerlijk gezegd, op sommige gebieden, in toenemende mate wankel beginnen te lijken.

Jordi Turull, voormalig voorzitter van de Junts pel Sí coalitie, woordvoerder van de regering van Puigdemont en voorgesteld kandidaat voor het presidentschap, sinds maart 2018 for de tweede maal in politieke gevangenschap en vanaf 1 december in hongerstaking gegaan. Een van de portretfoto’s van de politieke gevangenen aan de pijlers van het spoor in Girona. ©2018 Huib J. Lirb

       [ca. 19:07] Maar er bestaat geen twijfel, bij om het even welke objectieve analyse uitgevoerd door welke redelijke en niet partijdige internationale jurist dan ook, dat wat er nu gebeurt in Spanje een schending is van het Internationaal Verdrag Inzake Burgerrechten en Politieke Rechten, én van het Europees Verdrag voor de Rechten van de Mens, én van de kernwaarden van de Europese Unie. Dus … Zijn onze instituties sterk genoeg om dat ook te zeggen? Ik denk dat we daar achter zullen beginnen te komen voor het einde van dit jaar.
       [ca. 19:40] Maar ik heb altijd gezegd – ik heb het van begin af aan gezegd toen ik hierbij betrokken werd –  de oplossing van deze crisis is uiteindelijk een politieke en geen juridische oplossing. Het is toch belangrijk om te wijzen op de juridische gevechten en ze ook te voeren, want alleen door te demonstreren hoezeer Spanje fout zit, hoever het is afgedwaald van het pad van de democratische samenleving die beheerst wordt door de rechtsorde, alleen dan kan men de internationale publieke opinie mobiliseren die Spanje onder druk zal zetten om tot een rationele oplossing van deze crisis te komen.
      Het recht is dus niet irrelevant voor de situatie,  maar het is niet het antwoord.  In die zin dat beslissingen die worden overgelaten aan een paar rechters, of dat nu Spaanse of internationale rechters zijn, zijn echt niks vergeleken met louter het gewicht van de macht van het volk  dat de Catalaanse onafhankelijkheidsbeweging pleegt te kunnen mobiliseren in zulke indrukwekkende en vreedzame mate.

Beeld van de “Diada” van 11 september 2014 met naar schatting 1,8 miljoen mensen (Shutterstock – Oscar Garriga Estrada)

      [ca. 20:44] Aan te komen in Barcelona op 9 september jongstleden [de dag van de “Diada”, de nationale dag van Catalonië] en dan anderhalf miljoen mensen te zien die de straat op gaan, vier uur lang, om uitdrukkig te geven aan hun solidariteit met de politieke gevangenen, mét de oproep dat Catalonië een republiek zal moeten worden. Het waren die twee centrale boodschappen die anderhalf miljoen mensen mobiliseerden om in september de straat op te gaan. Maar wat ik het meest opmerkelijk vond was de snelheid, niet alleen waarmee die demonstratie bijeenkwam, maar juist waarmee die weer uiteenging. Zonder dat er ook maar één baksteen is gegooid, zonder dat er een politiewagen omver is getrokken, zelfs zonder enige verstoring in dronkenschap in een een of ander zijstraatje. En dat niet alleen. Die mensen zijn komen vanuit hun huizen, hun boerderijen, hun stadsflats, vanuit álle hoeken van Catalonië. In grote aantallen, van jong tot oud, zoals ik het echt nog nooit bij een demonstratie heb gezien. En na afloop gingen ze allemaal gewoon weer naar huis. Er barste niet een groot feest los. Niemand zwelgde er in. Ze gingen gewoon weer naar huis. En ze namen hun afval mee! Tegen zeven uur ‘s avonds zou je niet hebben gezegd dat er een demonstratie van díe omvang had plaatsgevonden in Catalonië.
      En dat toont voor mij nu precies waar de strijd echt over gaat én hoe die wordt gevoerd. [ca. 22:21] Mensen uiten uit hun frustratie in wezen met een Gandhi-achtige benadering tot politieke conflicten.  Maar ja, dát is nou ook precies wat het betekent om Catalaans te zijn. Dat is de bepalende eigenschap van de Catalaanse natie. Het is de vastberadenheid om niet op te geven, te blijven vechten, maar dat te doen op een ábsoluut geweldloze wijze.  En juist dáárom…  Juist daarom maak ik me er zo kwaad over dat deze mensen worden beschuldigd van een misdrijf van rebellie en opruiing, dat noodzakelijk het begrip veronderstelt van de gewelddadige omverwerping van de regering. Dan heb je die buitengewone uitbarsting van vreedzame democratische wil gehad, die beantwoord is met de meest gewelddadige repressie door politiediensten die zich in de afgelopen 40 jaar in een moderne Europese democratische staat heeft laten zien. En dan: de mensen die nu beschuldigd worden van geweld zijn juist degenen die zich zo sterk tegen geweld hebben uitgesproken.  Welnu, dat is een zéér ernstige aanklacht van de Spaanse regering en van het Spaanse staatsbestel. En ik ben vastbesloten om elke zenuw van mijn politieke invloed te gebruiken om mensen dit te laten begrijpen.
      Maar uiteindelijk is de vraag die ik stelde op de nationale dag van Catalonië, de “Diada”, op 11 september,  een vraag die ik vrijuit stel aan iedereen in die hele waaier van meningen  over de Catalaanse onafhankelijkheid die vraag is uiteindelijk deze:  als die mensen, die negen mannen en vrouwen, die mensen met gezinnen, die democraten, áls zij worden veroordeeld, collectief, tot 200 jaar gevangenisstraf, wat voor onafhankelijkheidsbeweging zou het zijn,  als het zou terugdeinzen en niet zou reageren met vastbesloten en daadkrachtige actie. Men heeft kritiek op het besluit van vorig jaar om unilateraal de onafhankelijkheid te verklaren. Mensen aan de meer behoudende kant van de onafhankelijkheidsbeweging hebben het idee geuit dat het nog wel een jaar of tien zal kunnen duren voor er ooit een mogelijkheid tot verandering komt. Tegen die mensen zou ik dit zeggen: kom niet aan met de bewering dat je een onafhankelijkheidsbeweging bent als je de mensen die jullie bij verkiezing hebben gekozen laat wegrotten in de gevangenis.
      [ca. 25:07] Uiteindelijk is er maar één oplossing. Of eigenlijk zijn er twee. De eerste is dat de Spaanse regering stopt met de vervolgingen, onmiddellijk,  en om de tafel gaat zitten om te onderhandelen over de of andere verstandige vorm van “Autonomie-Plus”. Met hoe dan ook het noodzakelijke inbegrip van tenminste het recht op een wettelijk bindend referendum. En als ze gelijk hebben dat dit niet het standpunt is van de meerderheid dan zal iedereen zich er aan gehouden weten. Maar vanwaar die angst om de mening van het volk te horen?
       Als dat niet zal worden voorgesteld, dan lijkt het mij ten minste, dat de Catalaanse leiders geen andere keuze hebben, hoe moeilijk en hoe hobbelig het ook zal zijn,  áls deze mensen worden veroordeeld tot langdurige gevangenschap dan moet ik tot mijn spijt zeggen dat het antwoord wel moét zijn een dramatische en plotselinge verklaring van onafhankelijkheid. Het zou daarom niet een vergissing zijn… de vergissing van vorig jaar was geen vergissing…
[ca. 26:12] Zoals president Puigdemont onlangs verklaarde in Schotland. De vergissing was de ópschorting van de eigenlijke verklaring van onafhankelijkheid vorig jaar. Wel, hij werd opgeschort in de hoop en verwachting dat Spanje wel tot zijn zinnen zou komen. Dat is niet gebeurd. Alle stappen zijn genomen in de tussentijd om te proberen ze naar de onderhandelingstafel te laten komen. Er is verder niets méér dan de vreedzame democraten van Catalonië hadden kunnen doen of nu nog kúnnen doen.
       En dat is het punt waarop het recht op zelfbeschikking echt tanden begint te krijgen. Dus het lijkt mij dat de vraag niet zozeer is wat de juridische teksten ons vertellen  over de verhouding tussen zelfbeschikking en dekolonisatie enzovoorts. Waar het feitelijk op neerkomt, is dit: in een moderne democratische samenleving hebben mensen het recht om zich te organiseren, het recht op politieke expressie, en het recht om veranderingen in de grondwettelijke orde na te streven, te realiseren door een vreedzame meerderheid. En dat is nou precies wat de leiders van de Catalaanse onafhankelijkheidsbeweging hebben geprobeerd te doen.

Collage van schermopnames van Spaanse nieuwsuitzendingen van 24 augustus 2018 met de verontwaardigde reactie van de aanhangers van Franco  over de voorgestelde opgraving van het graf van de dictator. Links in beeld zien we zijn kleinzoon, voorzitter van de belangenbehartigende Stichting Francisco Franco.

      En ze zijn met hun kop tegen de muur aan gelopen van de mensen die Franco willen houden waar hij was: in de “Vallei van de Gevallenen” [Grafmonument en gedenkplaats] en als de persoon die vanuit zijn graf met zijn trouwe aanhangers nog steeds aan de politieke touwtjes trekt in Spanje. En dát moet worden begrepen door veel meer mensen omdat ik vrees dat wat zal moéten gebeuren volgend jaar, wel de nodige onlusten met zich mee zal brengen. En wanneer dat gebeurt, en dat zal echt geen pretje zijn, zullen de Catalaanse politici en het Catalaanse volk hun vrienden hard nodig hebben.
       Dat herinnert ons aan de internationale brigades van de 1930er jaren, die naar Catalonië kwamen om de strijd tegen het fascisme te steunen. Ik geloof dat die stroming in de publieke opinie die de strijders voor de anti-fascistische alliantie heeft voortgebracht, die stroming van liberale opinie nog steeds dominant is in heel Europa. Maar dan moeten mensen wél weten aan welke kant ze staan. En ik twijfel geen moment aan welke kant ík sta. 

Ben Emmerson beantwoordt vragen uit het publiek (©2018 H.J. Lirb)

De vragen uit uit het publiek

[ca. 28:45] [Dagvoorzitter:] De heer Emmerson moet zijn vliegtuig halen,  dus laten we snel kijken of er misschien vragen zijn uit het publiek. Wie heeft er een specifieke vraag over de mensenrechten situatieof over enig ander probleem dat ter sprake is gekomen.  Ik stel voor dat we daar een beetje de tijd voor nemen,want het is toch zo’n mooie gelegenheid om er samen op in te gaan, als u dat goed vindt?

[Miquel Marzabal Galano:] Ik weet niet of u weet – want u heeft meer contacten dan ik – waarom men, overal in Europa, het geen moer lijkt te schelen?

[ca. 29:26] [Emmerson:] Ik denk heel eerlijk dat het antwoord daarop “onwetendheid” is.  Ik geloof echt dat zodra mensen weten wat er werkelijk aan de hand is,  zij ook zullen weten aan welke kant ze staan.  Ik denk niet dat het een kwestie is van het overtuigen van mensen. Het is gewoon een kwestie van informeren. En, weet u, het is een tragedie van de wereld van moderne communicatie dat mensen hun informatie graag heel eenvoudig gepresenteerd willen krijgen. En het uitgangspunt… Ik moet echt toegeven dat mijn kennis van Spanje en Catalonië  vóór mijn betrokkenheid ook nogal oppervlakkig was. Ik werd als advocaat aanvankelijk ingelicht op dezelfde manier als door iedere andere cliënt. En ik ben heel snel gewonnen voor de geldigheid én de onvermijdelijkheid van het Catalaanse onafhankelijkheidsstreven.  En ik geloof dat hetzelfde zal gelden voor iedere intelligente liberaal denkende democraat die naar de feiten kijkt.  Maar het probleem is bewustzijn te kweken.  Dus pas wanneer Spike Lee aankomt met de verklaring “Ik steun de Catalanen”, wanneer Noam Chomsky en Angela Davis, mensen die op de knoppen drukken van de democratische liberale elites over de hele wereld, wanneer zij verklaren “ik steun de Catalanen”, dan doet dat er echt toe. Want dan gaan mensen denken, “nou, als zij de Catalanen steunen, dan zou ik misschien een beetje verder moeten kijken, voorbij de Spaanse bullshit over hoe dit nationalistisch geneuzel zou zijn.”
       Dat is het antwoord. Zorg ervoor dat mensen de feiten kennen. Ik denk wel dat het motief en de relevantie van fascisme versus anti-fascisme in dit debat, hoe simplistisch het misschien ook lijkt, is toch absoluut de steutel tot het begrip van wat er gaande is. Mensen vragen me: “kijk eens naar de feiten. Ik bedoel, ik snap wel dat Spanje slecht heeft gereageerd. Ze gedragen zich als een fascistische politiestaat. Waarom doen ze dat?” Antwoord: omdat ze een fascistische politiestaat zíjn! 

Oproep aan de mede-Europeanen in een enorm spandoek prominent op de toegangsbrug van Besalú, een iconisch stadsgezicht dat door veel toeristen zal worden gezien (©2018 Huib J. Lirb).

[ca. 31:33] [Paula Prat Betrams:] Als je gewone mensen het verhaal vertelt, ja, dan herken ik inderdaad wat u over hun reactie zegt. Maar hoe zit het met de politici? Want als ik die mensen vertel wat er aan de hand is,  dan zeggen ze: “het is een interne aangelegenheid.”

[Emmerson:] Ja, dat is echt een groot probleem. Daarom is het enige wat erop zit de publieke opinie mobiliseren. En eerlijk gezegd door het ”sexy” en interessant te maken. Want daar reageren politici op. Ik heb enorm veel moeite moeten doen om prominente Labour politici in het Verenigd Koninkrijk, die pal achter de Catalaanse onafhankelijkheidsbeweging zouden moeten staan, bereid te krijgen de zaak aan te horen. Waarom? Omdat zij denken – zo stupide als politici kunnen zijn –  dat het steunen van Catalonië hetzelfde is als het steunen van onafhankelijkheid in Schotland en de onafhankelijkheid van Schotland is een bedreiging van de macht van de Labour partij in Schotland en daarom ook in Westminster. Zo heb ik ook moeite om de premier van Kosovo, een cliënt van mij, ervan te overtuigen dat zij zich aan de zaak van de Catalanen zouden moeten committeren.
       Uiteindelijk is de manier om uit deze impasse te komen, in de eerste plaats gerichte strategieën, waar maar weinige slagen worden gewonnen. En daarom vind ik het spannend… Daarom ken ik groot gewicht toe aan hetgeen er zal worden gedaan met de beslissingen van de VN.  Want een steun vanuit de Verenigde Naties zal de Tijdgeest hieromtrent veranderen. En in de tweede plaats is het belangrijk om actief te zijn op de sociale netwerken. Zo basaal is het op dit moment gewoon, dat we mensen aan het luisteren moeten krijgen. Hoe meer de boodschap wordt verspreid, des te meer mensen kunnen zien…  Let wel, de Catalaanse Nationale Assemblee [ANC] krijgt niet anderhalf miljoen mensen op de been om een onbenulligheid. Mensen gaan niet de straat op in zulke grote getalen zonder een reden.  Om mensen te laten inzien dat het niet een soort provinciale gekkigheid is, maar echt een serieuze uitdaging in de gelding van mensenrechten, dat is denk ik het punt waarop politici zullen beginnen te reageren.

Student and citizens demonstrating in Barcelona after the referendum for Catalonia Independence. October 2017 (Andreagab / Shutterstock.com)

      [ca. 33:49] Dus, verlies vooral de moed niet, wil ik u eigenlijk zeggen.  Ik ben optimistisch dat het zal veranderen. Maar wat toch wel heel ironisch is… En ik ben er wel op aangesproken dat ik dit heb gezegd in het openbaar… Maar ik zeg het tóch.  Als deze negen mensen echt worden veroordeeld tot die gevangenisstraffen, dan wordt het een compleet ander verhaal. Want eerlijk gezegd is er daarna geen weg meer terug. Dan moeten eenvoudigweg de politici worden gemobiliseerd. Zoals het geval wil, is Spanje heel succesvol geweest in het inboezemen van angst en, eerlijk gezegd, lafheid,  bij de politieke klassen van zekere secties van de Catalaanse politieke kringen. Sommigen van hen die de leiding zouden moeten nemen op de voorgrond, leiden nu op de achtergrond.  Ze proberen de vooruitgang naar onafhankelijkheid te vertragen omdat ze bang zijn. Dat is natuurlijk heel begrijpelijk. Mensen die nu al tegen 25 jaar gevangenisstraf opkijken, en mensen die denken ook dat risico te lopen, moéten weten dat ze die 25 jaar niet écht in de gevangenis zullen doorbrengen. Maar de enige manier om dat zo te laten gebeuren… Je kunt niet meer terug. Je kunt alleen maar vooruit, want, eerlijk gezegd,  president Torra en de leiders in Barcelona, zíj hebben de sleutels in handen. Maar ze hebben die sleutels alleen als ze de controle nemen over de gerechtigheid en veiligheid. En je kunt alleen de controle nemen over gerechtigheid en veiligheid door je grenzen te sluiten en de onafhankelijkheid te verklaren.   

Op de dag van het referendum over Catalaanse onafhankelijkheid, 1 october 2017, demonstreren tegenstanders voor het behoud van de eenheid van Spanje. De uitgestrekte arm hoort niet bij een Dance-feest….(Andreagab / Shutterstock)

 [ca. 35:35] [Dagvoorzitter:] – Een vraag nog.

[Ferran Bach:] Ik hoop dat u gelijk heeft. Ik zou dat graag willen… Dat wat u heeft gezegd over het anti-fascistische narratief. Daarin geef ik u volkomen gelijk. Maar ik begrijp dat het moeilijk te geloven is voor buitenstaanders om dat te horen terwijl een socialistische partij [PSOE] nu aan de macht is. Hoe verklaart u dat het probleem fascisme is terwijl de socialisten [PSOE] de macht hebben?

[ca. 36:00] [Emmerson:] Het korte antwoord is: ze hebben de macht niet. Ze zitten in de regering maar ze hebben niet de macht. En als ze de macht wél zouden hebben gehad, dan zouden we nu niet in deze situatie verkeren.  Dat is nou precies… Kijk, ik houd Pedro Sanchez niet verantwoordelijk voor de situatie waar we in zitten omdat hij die heeft geërfd. Ik stel alleen Pedro Sanchez deels verantwoordelijk voor zijn falen om het op dit moment op te lossen. Want in een staat waar de diepgang van de wortels van zijn regering zó gering is als men zich maar voor kan stellen terwijl hij dan toch nog aan de macht kan vastklampen en waar het vermogen om betekenisvolle verandering tot stand te brengen wordt gewarsboomd door rechters en anderen die de werkelijke macht uitoefenen… In zekere zin is dát het antwoord.
      Want ja, het is waar, mensen zeggen dat echt: “We moeten de socialistische [PSOE] regering van Spanje steunen.”  Oké, misschien, zeg ik dan, maar welbeschouwd zal die socialistische regering op ieder moment wegwaaien, omdat ze er eerlijk gezegd… De meest zekere aanleiding  voor hun onmiddellijke verdwijning zou zich voordoen zodra ze betekenisvolle concessies aan Catalonië doen. 

[ca. 37:19] [Ferran Bach:] – Ik hoop dat u gelijk heeft. Ik vraag me alleen af hoeveel Nederlandse journalisten hier vandaag aanwezig zijn. Of Nederlandse politici. [Uit het publiek:] – nul. [Ferran Bach:] – ja. Oké, éentje is meer dan geen. [Men lacht] [Ferran Bach:] Ik hoop dat u hier iets over kunt zeggen. Mijn vraag is: wanneer het proces eenmaal is gevoerd en alles is goed afgelopen…  zullen we dan in een geweldloze manier kunnen reageren?

[ca. 36.55] [Emmerson:] Dat is de grote vraag. En het antwoord daarop hangt af, denk ik, van de reactie van Spanje. Welbeschouwd is het Catalaanse volk absoluut vastbesloten geweest om iedere en enige vorm van geweld te vermijden.  Je hebt hier nergens die incidenten gezien die je wel zou verwachten bij een situatie van dit type elders ter wereld. De vraag is alleen, als ze nu nog eens worden geconfronteerd met het soort geweld dat ze vorig jaar october kregen van de Guardia Civil, ja, wat moet je dan doen? Ja, en volgens mijn eigen zienswijze begin je dan met het sluiten van de grenzen.  Je begint met het sluiten van de grenzen. 

[ca. 38:45] [Dagvoorzitter:] – Geeft u alstublieft nog een applaus voor Mr Emmerson.

Credits: Nederlandse vertaling: Huib J. Lirb. Videomakers: Huib J. Lirb, Feliciana Coll, Sofia Josepina Lirb • hjlirb@dutchindies.com / huib@lirb.nl

Slotopmerkingen.

Disclaimer: ik heb geijverd voor een zo letterlijk mogelijke vertaling, opdat de juridische precisie niet verloren zou gaan, maar het blijven ondertitels; daarom zitten er valse starts in, meestal aangeduid met puntjes, beginnen veel zinnen met “en,  lopen niet alle samengestelde zinnen grammaticaal goed door, en is de interpunctie misschien niet altijd even prettig of fraai.

Voor de video zonder ondertiteling, zie hier.

Voor een verslag van zijn voordracht tijdens dit congres in de Catalaanse pers, zie elnacional.cat van 11 november 2018

Wekelijkse demonstratie tegen de vervolging van Catalanisten in Girona (30 juli 2018), ©2018 Huib J. Lirb

Je zou zeggen dat de Spaanse Justitie zo onderhand wel bereid zou zijn een stapje terug te doen. Immers, in de loop van het vorige en het huidige jaar is er  toch zeer stevige kritiek gekomen op de vervolging van Catalaanse politici (Puigdemont c.s.), opinieleiders (Quixart en Sànchez), kunstenaars (Valtonyc) en politieambtenaren (Trapero c.s.). De Spaanse Staat is schuldig aan het schenden van mensenrechten (waaronder dat van het zelfbeschikkingsrecht der volkeren) volgens de verklaringen van prominente specialisten op het gebied van mensenrechten en internationaal recht (Alfred Maurice de Zayas, Ben Emmerson, Aamer Anwar, Paul Beckaert) en van non-gouvernementele mensenrechtenorganisaties (Human Rights Watch, Amnesty International). Soortgelijke kritiek is impliciet in de weigering van Belgische, Zwitserse, Schotse en Duitse rechters om uitgeweken Catalanisten uit te leveren of over te dragen voor het delict van rebellie bij gebrek aan het gebruik van geweld of de aanstichting daartoe (zie voor verwijzingen desgewenst mijn eerdere artikelen in de serie “De Catalaanse Troebelen” op www.lirb.nl). Zo nu en dan horen we ook hard protest van politici in Europese landen (Vlaamse N-VA politici als Peter de Roover, zoals in De Afspraak van 19 october 2017, en Jan Peumans, voor welke zie, o.a.: https://www.demorgen.be/politiek/peumans-veroorzaakt-diplomatieke-rel-met-spanje-met-brief-naar-opgesloten-catalaanse-politica-b0759e3e/; en https://www.vrt.be/vrtnws/nl/2018/10/17/opinie-pieter-bauwens-waarom-peumans-gelijk-heeft/) of in het Europees parlement (41 europarlementariërs op 3 october 2018, waarvoor zie (http://www.catalannews.com/politics/item/meps-wear-yellow-to-demand-release-of-catalan-leaders-from-jail; maar eerder al in februari: http://www.catalannews.com/politics/item/it-is-outrageous-to-have-political-prisoners-in-europe-says-un-expert). 

Grafitto in Girona (augustus 2018) “Llarena go Home CDR” (©2018 Huib J. Lirb)

     Maar alle kritiek ten spijt, blijft de hele zaak onverminderd verhit doorstoven in een Europese doofpot terwijl het Spaanse Hooggerechtshof onder leiding van rechter Pablo Llarena de druk zelfs methodisch opvoert. De bekende beklaagden, waarvan enkelen nu al een jaar in voorlopige hechtenis zitten (https://www.elperiodico.cat/ca/opinio/20181015/editorial-un-any-de-preso-preventiva-7089805), zullen in de komende weken eindelijk formeel worden voorgeleid (https://www.vrt.be/vrtnws/nl/2018/10/25/catalaanse-onafhankelijkheidsleiders-doorverwezen-naar-rechtbank/). Tot hun aanhoudende ongeluk, waarschijnlijk. Ze zullen moeten boeten, zo vrees ik, voor de organisatie van het referendum over de onafhankelijkheid van Catalonië en voor het uitroepen van de Catalaanse Republiek ten gevolge van de uitslag van dat referendum. Hoewel dat allemaal is gedaan volgens democratische procedures en principes, komt het gehele “proces” voor de Spaanse politiek-en-justitie (een eenheid in de Spaanse Staat) neer op “rebellie”, strafbaar met 25 of zelfs 30 jaar. Alsof het onrecht nog niet stuitend genoeg was, worden nu ook de leden van de kiescommissie, die vorig jaar netjes door het parlement was aangesteld (http://directe.larepublica.cat/acn/765134/marc-marsal-jordi-matas-marta-alsina-tania-verge-i-josep-pages-els-candidats-de-jxsi-i-la-), wegens hun “medeplichtigheid” aan dat democratische proces aangeklaagd voor de delicten van “ongehoorzaamheid” en “ongeoorloofde aanwending van bevoegdheden” (machtsmisbruik). Tegen deze mensen (Marc Marsal, Jordi Matas, Marta Alsina, Tània Verge en Josep Pagès) eist de aanklager nu een gevangenisstraf van 2 jaar en 9 maanden (http://www.ccma.cat/324/la-fiscalia-demana-2-anys-i-9-mesos-de-preso-per-als-sindics-electorals-de-l1-o/noticia/2883189/). Naar (mijn) verwachting zullen de honderden burgemeesters, schooldirecteuren en anderen die de stemlokalen hebben mogelijk gemaakt dadelijk ook aan de beurt komen. Ze waren van te voren reeds gewaarschuwd (https://www.bbc.com/news/world-europe-41262254; https://elpais.com/elpais/2017/09/13/inenglish/1505312479_083026.html).  De Spaanse Staat is immers traditioneel wraakzuchtig….

Verantwoording. Voor de ondersteuning van de geldigheid van mijn beweringen kan ik desgevraagd (en voor zover redelijk) verwijzingen produceren.

Nederlandse correspondenten in Catalonië geven herhaaldelijk blijk van hun ongeloof over de ontwikkelingen daar zonder zich werkelijk ooit te verdiepen in de achtergronden en actualiteit van het onafhankelijkheidsstreven van de Catalanisten. Rop Zoutberg kwam tijdens de “diada” van 11 september, een jaarlijkse manifestatie van Catalaans onafhankelijkheidsstreven, met een onbenullig belevenis-stukje dat niemand aan verdere kennis of inzicht kon helpen (NOS 11 september 2018). De huidige president van Catalonië, Quim Torra, die zichzelf inderdaad belast ziet met het mandaat om de republiek te verwezenlijken, wordt in zijn “item” voor het NOS journaal smalend weggezet als “uiterst radicale separatist”. Zoutberg spreekt van “een soort marionettenbestuur”, waarbij we ons moeten voorstellen dat “gevluchte” (of is het “voortvluchtige”) Puigdemont aan de touwtjes trekt. Om Torra maar niet serieus te willen nemen! Het referendum van 1 october noemt Zoutberg eenvoudigweg “mislukt”, geheel volgens de officiële lezing van de de Spaanse Staat maar compleet in strijd met democratische principes (zie mijn Catalaanse Troebelen 33). Hij volgde een gezinnetje dat deelnam aan de manifestatie in Barcelona. De kijker ziet hoezeer de mensen zich druk maken over hun ideaal. “Ben je niet bang dat mensen op een dag niet genoeg hebben van al dit gedoe, zoveel protesten?”, vraag Rop aan zijn gastheer tijdens de manifestatie. Die antwoordt dan dat ze al een tijdje bezig zijn en dat het protest alleen maar groeit. “Dus het houdt voorlopig niet op?” Nee.

Gele linten in de openbare ruimte van Caldes de Montbui in juli 2018 verwijzen naar de eis tot de beëindiging van de vervolging van politici, bestuurders en leden van maatschappelijke organisaties die zich hebben ingezet voor de onafhankelijkheid van Catalonië. ©2018 Huib J. Lirb

Mooi interview hoor! Waarom nemen die protesten toe? Hoe kon de zaak zo escaleren? Waarom kiezen miljoenen mensen voor afscheiding van de Spaanse natiestaat? Een deel van het antwoord had je kunnen zien op de witte vlaggen in de achtergrond met de teksten”Llibertat presos politics”. Vrijheid voor de politieke gevangenen – of denk je niet dat mensen als Turull en Forcadell politieke gevangenen zijn, Rop? (“‘politieke gevangenen’, zoals de separatisten hen noemen”, lees ik in zijn artikel). Laatstgenoemde dame, moeder van jonge kinderen, was voorzitter van het legitieme parlement dat besloten had tot het uitroepen van de Catalaanse Republiek als gevolg van de uitslag van het referendum van 1 october. Deze dame zit nu al driekwart jaar (sic!) in voorlopig arrest zonder dus dat haar rechtzaak nog is begonnen! Rop! Het is alsof mevrouw Arib al ten maanden in voorarrest zit! Een ander deel van het antwoord had je kunnen zien op de televisiebeelden van 1 october 2017. Maar goed, dit verslag lijkt, net als de vele voorgangers, vooral te willen aangeven hoe vruchteloos het hele streven is. Anders gezegd: hoe zinloos. Geef het ’t toch eens eindelijk op mensen!

Alex Tieleman, de correspondent voor RTL en Trouw, weet zo mogelijk nog minder van de Catalaanse problematiek en struikelde rond 11 september in zijn verbazing over de wereld over de “schoonmaakploegen” die de gele linten uit de openbare ruimte verwijderen, symbolen die de wereld eraan moeten herinneren dat de Spaanse staat nu al bijna een jaar lang politieke gevangenen heeft (Trouw 11 september 2018). In zijn corresponderende televisieverslag voor RTL als “embedded journalist” – deze man is een rendementverdubbelaar – zagen we hem een nachtje (of zal het een uurtje zijn geweest) mee op pad gaan met een paar van die, zullen we zeggen, “politieke vandalen vermomd als milieuactivisten” (voor meer over de slag om de gele linten, zie mijn Catalaanse Troebelen 32). Oké, we weten het: Tabarnia is boos (“Tabarnia” is overigens een samentrekking van Tarragona en Barcelona, de Catalaanse steden waar de meeste Spaanse immigranten zijn komen wonen en werken; veel van die nieuwkomers zijn Spaanse nationalisten en zij gebruiken de term “Tabarnia” om aan te geven dat zij zich willen distantiëren van de Catalanisten, als waren zij geuzen in een merkwaardige verdraaiing van de geschiedenis).

Rop Zoutberg is nu ook naar Matarò gegaan met precies dezelfde insteek (NOS 24 september 2018). Kenmerkend genoeg wordt in de geschreven versie van zijn verslag gevraagd naar het perspectief van “één van ons”, een Nederlandse dame die er al twintig jaar woont. Zij verguist de separatisten en dreigt Catalonië te verlaten mocht het ooit tot onafhankelijkheid komen. Niet iedereen zal daar rouwig om zijn. In het televisie-item is nog meer mis. Daar horen we een Catalaan – die José (Castiliaans) heet en niet Josep (Catalaans) en bovendien ironisch genoeg dezelfde achternaam draagt als de opvolger van Rajoy als nieuwe voorzitter van de Partido Popular – in hard Castiliaans klagen over het dreigende geweld van de mensen die de gele linten ophangen.
Zoutberg’s bron is een Tabarnia-Catalaan dus die de suggestie wekt dat de Catalanisten gewelddadig zouden zijn. Niet om het een of ander maar als er een miljoen Catalanisten bijeen komen op de Diagonal op 11 september dan verloopt die dag zonder incidenten. Zodra de rechts-radicale unionisten met een paar duizend man komen, dan zijn er altijd weer opstootjes die zij zélf blijken te hebben aangesticht. En als de bevolking wordt opgeroepen om hun democratische wil te uiten in een referendum – net zo legaal als een opiniepeiling van Maurice de Hond (wat kan er “verboden” aan zijn?) – dan timmert de Spaanse politie duizend mensen naar de eerste hulp!

En Rop Zoutberg ging met het begin van het item al de mist in – en met hem het ankertje Trip van de NOS bij de introductie – met de mededeling dat de gele linten het symbool zijn van het separatisme. Nou, eh, dat klopt gewoon niet. Die gele linten zijn een aanklacht tegen het feit van de politieke vervolging van mensen die zich vreedzaam inspannen voor de afscheiding. De tegenstanders van die vervolging zijn heus niet allemaal separatisten. De burgemeester van Barcelona, bijvoorbeeld, Ada Colau (Podem) is tegen de onafhankelijkheid maar ze droeg tijdens de Diada herdenking wél een geel lintje. En op camera heeft ze zich uitgesproken tegen de politieke vervolging met een fel beroep op de huidige regering om alles te doen om er een einde aan te maken. Dat roepen ook specialisten van internationaal recht, óók op de podia van de Verenigde Naties – ik heb daar herhaaldelijk stukkies over geschreven (min of meer expliciet in o.m. Catalaanse Troebelen nrs. 5, 16, 20, 22, 26, 31). Maar voor Rop en Rob van de NOS zijn dat al veel te veel details. Zij denken meteen aan populisme. Aan Orban en Salvini. Torra gooien ze dan ook meteen maar op dezelfde hoop van xenofobe volksmenners. En zo is de wereld van de NOS altijd lekker overzichtelijk.

En zo gebeurt het dat mensen die protesteren tegen politieke vervolging worden gezien als de slechterikken (hun protest in de openbare ruimte zouden neerkomen op “nazi-praktijken”) terwijl de schurken die deze uitingen van maatschappelijk verzet actief verwijderen – en dus kennelijk vóór de politieke vervolging zijn – gezien worden als de weerloze slachtoffers. Wie zijn nu eigenlijk de fanatici? Ik weet wel wie ik enger vindt!

Waarom lezen deze journalisten zich niet een beetje meer in? Koop een boek en lees het! Waarom spreken ze niet met vooraanstaande voorstanders van de onafhankelijkheid? Sommigen zitten gevangen, anderen zitten in ballingschap – handig dichtbij voor de Nederlandse pers bovendien. Waarom vragen ze het niet aan Colau? De aandacht van de Nederlandse journalisten waarvan ik de stukken tegenkom (want ja, je kunt niet alles volgen) gaat overwegend uit naar het perspectief van de unionisten. Spanje is de norm want dat is nu eenmaal de norm. En zo wint het Spaans nationalisme ’t opnieuw van het Catalaans nationalisme. Ze lezen El Pais – een extreem partijdige krant die merkwaardig genoeg wordt gezien in het buitenland als de Spaanse kwaliteitskrant bij uitstek (waarbij het misschien scheelt dat ze online ook Engelse vertalingen meegeven). Ze volgen een persconferentie van vertegenwoordigers van de staat of de landelijke politiek; of ze stellen hun vrienden, buren en, wie weet, de incidentele passant een paar vragen en vissen naar een weerklank van hun eigen vooronderstellingen. En wanneer de hamvraag dan toch eens aan “separatisten” wordt gesteld – “wat bezielt jullie?” – dan lijkt de wil om een zinvol antwoord te krijgen er niet te zijn. Want omdat ze dan blijven steken in de beleveniswereld van verontwaardiging en ongeloof, wordt er niet verder doorgevraagd. En ondertussen wordt een groot deel van het Nederlandse publiek maar heel summier en zeer eenzijdig geïnformeerd.

PS. voor degenen die mijn tirade nog niet lang genoeg vonden, sta ik ook even stil bij deze merkwaardige uitspraak van de primaire bron van Zoutberg. Ik citeer uit het geschreven online artikel van de NOS van 24 september 2018: “De Spaanse nationalist Casado ging vroeger ook naar de optocht, waarmee de val van Barcelona tijdens de Successieoorlog in 1714 wordt herdacht. Maar sinds het Catalaanse bestuur zes jaar geleden voor het pad van de onafhankelijkheid koos, is La Diada volgens hem gekaapt door separatisten. ‘Eerst waren er alleen senyera’s (de officiële Catalaanse vlaggen) te zien, nu alleen nog maar estelada’s (onafhankelijkheidsvlaggen)’, zegt Casado.” Wat opvalt is de onzinnige suggestie dat er ooit iets anders gevierd of herdacht had kunnen worden tijdens de Diada dán de Catalaanse onafhankelijkheid. Want men gedenkt daar het verlies van de soevereiniteit met de bedoeling dat die eens weer zal worden herwonnen. Wat vierde die meneer Casado vroeger dan op de Diada? Was het voor hem een soort koninginnedag? Een Uitmarkt? Een folkloristisch dagje-vrij?

Voor nog meer fixatie op deze meneer Casado “de lintjesknipper” in de Nederlandse pers, zie het NRC artikel van 9 september 2018: delen de rendementsverdubbelaars hun adressenbestand?