Terwijl men in het Verenigd Koninkrijk politieke gevolgen probeert te verbinden aan de uitslag van het Brexit referendum, accepteren nog maar weinigen dat het referendum over de Catalaanse onafhankelijkheid ook gevolgen zou moeten hebben. En dat terwijl het Catalaanse referendum om meerdere redenen een groter gewicht zou moeten krijgen nog dan het referendum over de uittreding van het VK uit de EU. Dat wil zeggen: indien men de logica en de geest van de democratie volgt.

©2019 Huib J. Lirb

Naar aanleiding van de montage van een college dat Clara Ponsatí heeft gegeven aan de VU, heb ik bovenstaand beeld gemaakt dat de vergelijking aangeeft tussen het democratisch gewicht van het Catalaanse referendum van 1 october 2017 en het Brexit referendum van 23 juni 2016. Professor Ponsatí wijst erop dat een groter (of in ieder geval zeer vergelijkbaar) aandeel van het totale Catalaanse electoraat voor de afscheiding van Spanje heeft gestemd dan het aantal Britten dat voor uittreding uit de EU heeft gestemd.  Eerder wees Professor Elisenda Paluzie daar ook al op (in de video “Elisenda Paluzie. The Catalan Question and International Law”, vanaf tijdcode circa 12.58). Net als president Carles Puigdemont (in de video “Een onafhankelijk Catalonië?” Carles Puigdemont in gesprek met Tim Huiskes voor Studium Generale Groningen” vanaf tijdcode 1:01:17 en in vertaling na te lezen in dit artikel).

Dan citeer ik nu een van mijn commentaren in een recente Facebook-discussie, bijna woordelijk, die verband houdt met de weging van de uitslag van het omstreden referendum. Daaruit blijkt meteen de wijze van berekening.

Dat de meerderheid van het Catalaanse electoraat een voorkeur heeft voor de onafhankelijkheid is  in 2017 twee keer bewezen via democratische weg. Met het omstreden referendum van 1 october 2017 was 90% van de stemmen voor de onafhankelijkheid. Van de 5,3 miljoen stemgerechtigden (5.313.564) is in totaal 2,2 miljoen stemmen geteld (2.286.217), waarmee je komt tot een opkomst van 42,6%. Dat is op zich al een hogere of vergelijkbare opkomst op grond waarvan de uitslagen van eerdere referenda in Spanje wél zijn geaccepteerd (zoals het referendum over de zogenaamde grondwet van de EU, het verdrag van Maastricht, met 42,3%). Maar als je ook de naar schatting 700.000 stemmen mee had kunnen tellen die door de Spaanse politie zijn in beslag genomen dan zou de opkomst met 3 miljoen Catalanen maar liefst 57,1 % hebben bedragen. Als ook 90% van de verdonkeremaande stemmen vóór de onafhankelijkheid was – hetgeen redelijk is om aan te nemen – dan zou het aantal “ja” stemmen zijn uitgekomen niet op 2.044.038 (zoals nu de uitslag was) maar op 2.107.038 stemmen.  Daar komt nog bij de veel mensen uit angst of door belemmering überhaupt niet zijn opgekomen. Het is onzinnig om automatisch te veronderstellen dat die mensen allemaal tégen waren. Kortom, een overweldigende meerderheid van 90% is vóór gebleken. Nu zou men kunnen protesteren dat het referendum niet volgens de regels is verlopen. Dat kón ook niet omdat de Spanjaarden dat hebben belemmerd. Daarmee zijn niet de unionisten benadeeld maar juist de mensen die voor de onafhankelijkheid zijn. Overigens hebben die internationale waarnemers die officieus toch kunnen waarnemen gerapporteerd dat de Catalanen naar omstandigheden hun referendum op een aanvaardbare wijze hebben laten verlopen (daartoe behoort ook de Nederlandse waarnemer Daan Everts van het Haagse Centre For Strategic Studies). De tweede keer dat democratisch is gebleken dat de meerderheid van het Catalaanse electoraat voor de onafhankelijkheid is, geschiedde met de uitslag van de algemene verkiezingen van het Catalaanse parlement in december 2017: de pro-onafhankelijkheidspartijen hebben een zetelmeerderheid gewonnen. Nu protesteren mensen dat de “popular vote” (dus de absolute meerderheid van stemmen) nét niet is gehaald. Dat komt door een lichte correctie in de weging van de stemmen om rekening te houden met de relatie tussen stad en platteland. Tegenstanders riepen schande, ook hier in Nederland, maar het systeem van ongelijke weging van districten wordt voor de USA, zogenaamd de grootste democratie van de wereld en het absolute lievelingetje van de Nederlandse pers en politieke commentatoren, gewoon geaccepteerd.

Voor mijn eerdere teksten over de politieke wiskunde rond de uitslagen, zie Catalaanse Troebelen 10b en Catalaanse Troebelen nr. 19

“Een onafhankelijk Catalonië?” Carles Puigdemont in gesprek met Tim Huiskes en studenten in de grote zaal van het Academiegebouw van de Rijksuniversiteit Groningen. College Tour georganiseerd door de Studium Generale Groningen aan de Rijksuniversiteit Groningen (RUG) op 13 februari 2019.

Lees hier mijn eigen Nederlandse vertaling gebruikt in de ondertitels van onze video: vimeo.com/327423737  (duur 01:42:57). Met hier en daar tijdcodes. TH= Tim Huiskes, CP= Carles Puigdemont, VRAAGSTELLER= student of genodigde in de zaal.

De vertaling

[0.00.40] TH. –– Meneer Puigdemont, welkom in Groningen. Is dit uw eerste keer hier?

CP. –– Nee, dat niet, al kan ik me niet precies herinneren wanneer ik hier voor het eerst was. Het moet in de 1990er jaren zijn geweest. Ik ben Europa doorgereisd als journalist en ik heb geprobeerd een idee te krijgen van de verschillende volkeren en identiteiten verpreid over Europa. Om te komen tot een beter beeld van het echte Europa dan dat je zou kunnen krijgen via de media.

TH. –– Dus u bent al bekend met de Friezen, de Groningers en de Drenthenaren?

CP. –– Ja, ik ben daar ook geweest, ook in Friesland. 

TH. –– We zijn hier niet om te praten over Friesland.

CP. –– Nee. 

TH. –– Nog niet tenminste, want mocht er een Fries zijn met vragen…

CP. ––[lachend] O maar ik ben geen deskudige…

[0.01.24] TH. –– Als u nou niet het land was ontvlucht in october 2017, of als u zou zijn uitgeleverd op grond van het Europees Arrestatiebevel, dan zou u nu waarschijnlijk voor de rechter hebben gestaan in Madrid, voor misdaden – vermeende misdaden – waarop gevangenisstraffen van tot wel 25 jaar staan, als ik het goed begrijp. Samen met uw collega’s, de voorzitter van het Catalaans parlement en uw vice-president. Voor rebellie en andere aanvullende aanklachten. Mijn eerste vraag is: heeft u nog contact met hen? Spreekt u met ze? Volgt u alleen het proces of heeft u ook persoonlijk contact met ze?

CP. –– Wel, dan mag ik niet. Laat me u eerst bedanken voor de uitnodiging. En ik dank ook alle aanwezigen voor uw deelname aan dit evenement die ons de gelegenheid biedt om van meningen en zienswijzen met elkaar te delen over een van de, zoals dat volgens mij ook in mijn boek zo wordt genoemd, een van de actuele Europese crises. Dus, nee, ik kan natuurlijk niet met mijn collega’s in de gevangenis praten. Dat is niet toegestaan. Maar ik stuur wel brieven. We houden contact via de advocaten. En zo heb ik net vanmiddag weer een brief gekregen van een van mijn collega’s die nu terecht staan. We houden dus contact. We bespreken de politieke situatie. En natuurlijk elkaar’s persoonlijke situatie. We wisselen gedachten uit en we blijven politieke besluiten nemen om zo te proberen onze plicht als politici te blijven doen. 

[0.03.19] TH. –– In het verleden heeft Spanje kritiek gekregen op de manier waarop bepaalde gevangenen werden behandeld, waardoor ook sommige landen weigerden verdachten aan Spanje uit te leveren. Pedro Sanchez, de –– ik wilde bijna zeggen de huidige premier, maar…

CP. –– Hij ís nog steeds premier.

TH. –– Nog steeds de premier. Hij heeft de andere Europeanen verzekerd dat Spanje het gevangeniswezen heeft verbeterd en dat de mensenrechten situatie nu op orde is. Hoe gaat het eigenlijk met uw collega’s? Ze hebben langer dan een jaar in voorarrest gezeten. Hoe worden zij behandeld in de gevangenis?

CP. –– In het begin hebben ze een klacht ingediend over de manier waarop ze gevangen werden gezet. Want ze werden geboeid in de auto afgevoerd. En sommigen hebben enkele verwondingen opgelopen tijdens dat transport van Catalonië naar de gevangenis. Of vanaf de rechtszaal naar de gevangenis.  We moeten één ding natuurlijk duidelijk stellen. Het huidige Spanje is natuurlijk niet hetzelfde als het Spanje uit de tijd van de dictatuur van Franco. Dat is helder. In formeel opzicht is dat duidelijk niet meer dezelfde staat omdat we 40 jaar geleden een grondwet hebben goedgekeurd enzovoorts. Maar in de praktische werkelijkheid hangt er nog steeds een schaduw van Franco’s verleden over het gerechtelijk systeem van Spanje. Om een voorbeeld te geven dat één van de kernzaken van de liberale democratie betreft, te weten dit middel van het voorarrest. De voorlopige hechtenis is een extreem middel dat met grote voorzichtigheid moet worden toegepast. Maar in ons geval hebben we te maken met onder meer vier mensen, vier mensen die democratisch zijn gekozen, die nu al langer dan een jaar in voorlopige hechtenis worden vastgehouden. De rest zit ook al zo’n elf maanden in voorarrest, waaronder ook de voormalige voorzitter van het Catalaanse parlement. Dat kan dus niet door de beugel. Dat geeft geen blijk van een werkelijk soliede democratie. 

[0.05.54] TH. –– Afgezien van de wijze van waarop ze in hechtenis zijn genomen en het feit dat ze zo lang in voorarrest zitten, is hun behandeling in de gevangenis correct?

CP. –– Afgezien van het feit dat de verwarming slechts twee uur per dag aan staat, denk ik dat de omstandigheden grofweg de gebruikelijke zijn voor Spaanse gevangenissen. Maar die zijn bepaald niet de beste in Europa. Ik kan mijn eigen ervaring vergelijken met die van mijn collega’s in Spanje. Ik werd gearresteerd in Duitsland. Ik heb 12 dagen doorgebracht in een Duitse gevangenis in Munster. Dus ik kan vertellen over de behandeling daar. Ik kan vergelijken. En uiteraard zijn er grote verschillen. Want hoewel het gebouw van de Duitse gevangenis oud was, uit het begin van de 20e eeuw, was de behandeling correct. Ik voelde me daar gerespecteerd. Net als de andere gevangenen. En, ja, dat is voor mijn collega’s wel anders. Bijvoorbeeld…

TH. –– Hebben ze daar zelf over geklaagd?

Beeld via Assemblea Nacional Catalana

CP. –– Nou, ze zeggen dat ze de eerste dag geen gelegenheid kregen om de computer te gebruiken. En daarin waren alle relevante stukken opgeslagen. Ze kregen dus niet de kans om de computer te gebruiken ter voorbereiding van hun eerste stappen van verdediging.

[0.07.33] TH. –– U noemde de rechtzaak die deze week is begonnen een zaak van “wraakneming” eerder dan van “gerechtigheid”. Verwachten uw collega’s zelf, aangezien ze besloten hebben in Spanje te blijven wetende dat ze zouden worden vervolgd, verwachten ze zelf een eerlijk proces te krijgen?

CP. –– Nee, in het geheel niet. Als u navraag zou doen naar de toespraak van de aanklager van vandaag, dan zou meteen u zien dat het hier gaat om een politiek proces. Een politiek proces kan nooit een eerlijk proces zijn. Dit is duidelijk geen gerechtigheid. Want er is helemaal geen sprake van de misdaad van rebellie. We hebben geen rebellie gepleegd. Voor het delict van rebellie…. Zelfs in het Spaans strafrecht kan er alleen sprake zijn van rebellie indien er ook geweld is gebruikt. Deze misdaad is een gewelddadige opstand tegen het gezag. 

TH. –– Dan zou je toch zeggen dat ze een goede kans hebben om de zaak te winnen?

CP. –– Dat is zo, maar…

TH. –– Als ze goede argumenten hebben. [Gelach in de zaal]

CP. –– Ja, maar ik stel voor dat u de rechtzaak volgt en dat u zelf uitmaakt of dit wel of niet een eerlijk proces is. Maar ik zal u vast een voorbeeld geven. Ik was een van de hoofdrolspelers in die zogenaamde “rebellie”. [Met gebaar van aanhaligstekens.] Ik ben een vrij man. Ik ben een vrij man, hier, net als u. Er staat nergens een Europees arrestatiebevel tegen me uit. Desondanks weigert het hooggerechtshof mij te accepteren als getuige [zoals voorgesteld via video live verbinding] Mijn getuigenis is dus niet belangrijk voor de waarheidsvinding? Zijn ze bij het hooggerechtshof nu wel of niet geïnteresseerd in de waarheid?

TH. –– Wat voor getuigenis zou u hebben gegeven, als het hof u zou hebben toegelaten?

CP. –– Ik ben bereid om antwoord te geven op álle vragen. Van de aanklagers of van de verdediging. 

TH. –– Zou u de acties van de beklaagden hebben verdedigd of daar eerder zelf verantwoordelijkheid  voor hebben opgeëist?

CP. –– Ik was de politiek hoofdverantwoordelijke voor het referendum. De anderen stonden dus onder mijn leiding. Dan zou mijn verklaring in de rechtszaak toch zeker relevant zijn voor een goed begrip van hetgeen is gedaan? Of niet dan?

Spandoek op het gemeentehuis van Besalú
© 2018 Huib J. Lirb

[0.10.02] TH. –– Denkt u dat ze er goed aan hebben gedaan door te blijven in Catalonië en niet uit te wijken zoals u heeft gedaan?

CP. –– Wat bedoelt u?

TH. –– Bent u het eens met hun beslissing om te blijven, in plaats van te vluchten?

CP. –– Natuurlijk. We hebben indertijd besloten om elkaar’s beslissing te respecteren. We hebben alle opties gezamelijk besproken en we kwamen tot het besluit dat het voor de voortzetting van de strijd van belang was om een stem te hebben in de vrije ruimte van Europa, binnen het raamwerk van de Europese rechtsorde. Want ik ben ook geen vluchteling. Ik ben een vrije Europese burger die de hele wereld over mag reizen. Die, zoals ook vandaag, zijn recht op vrije meningsuiting kan toepassen. Ik kom net terug uit Berlijn, waar ik twee dagen ben geweest, en ik zal in Zwitserland zijn tegen het einde van de maand. We besloten dus om onze zaak van twee kanten uit te bepleiten, vanuit de vrijheid en vanuit de cel. 

TH. –– Wat vinden de anderen van het arrangement? Dat u als vrij man door Europa kan reizen terwijl zij al langer dan een jaar vast zitten en nu terecht staan. Hebben zij of anderen binnen de beweging soms ook kritiek geuit? Misschien van mensen die menen dat juist u, als president, als hoofdverantwoordelijke, in de gevangenis had moeten zitten of tenminste nu samen met de anderen terecht zou moeten staan?

CP. –– Aanvankelijk had ik besloten me ook te melden bij de rechter om hoe dan ook geweld te voorkomen. Want we waren vastbesloten – daar committeerden we ons toe – om hoe dan ook geweld te voorkomen op onze weg naar de onafhankelijkheid. Dat hebben we onszelf serieus opgelegd. Als ik toen zou hebben besloten om me ter plaatse te verzetten in mijn ambt, dan zou, gezien het Spaanse politiegeweld dat al had plaatsgevonden tijdens het referendum, – zo was de onontkoombare conclusie – dan zou de Spaanse Staat vanzelfsprekend ook weer serieus hard geweld tegen ons hebben kunnen gebruiken. Dus dát te vermijden was het eerste besluit. De tweede overweging was… 

TH. –– En uw collegabewindslieden en uw beweging staan daar nog steeds achter?

CP. –– Jazeker, want ik ben ook niet de enige die in balllingschap is gegaan. We hebben ons in twee partijen verdeeld, in twee teams. De een gaat in ballingschap, de ander gaat naar het gerecht. Dus ja, de tweede reden en de meest doorslaggevende voor het besluit was de verspreiding en vergroting van de kennis over wat er gaande was in Catalonië en Spanje door gebruik te maken van de vrijheid van meningsuiting. Stelt u zich eens voor dat ik eind van october of begin november 2017 ook zou zijn gearresteerd.  Waarschijnlijk, hoogstwaarschijnlijk, zou het huidige strafproces dan heel anders zijn gepresenteerd in de internationale media. Dan zou ook de kennis van de gebeurtenissen in Catalonië heel anders zijn geweest. En dan zou men waarschijnlijk niet in deze universiteit van gedachten wisselen over dit schandalige strafproces. Mijn werk in ballingschap is dan ook niet om alleen rustig te verblijven in Waterloo bij Brussel, maar om door Europa rond te gaan en met jonge mensen, zoals u in de zaal, van gedachten te wisselen en kritiek te krijgen, om zo uit te leggen hoe wij naar de zaken kijken en een alternatieve kijk op de zaken aan te bieden, die verschilt van die van de Spaanse staat en de Spaanse media, die natuurlijk ook het recht hebben om hun eigen standpunten te presenteren en toe te lichten. Uiteraard. Maar als ik zou zijn gearresteerd, dan zou toch echt niemand voldoende belangstelling hebben gehad om onze zaak te bepleiten in heel Europa. Kijk maar naar de internationale media…

TH. –– Maar je zou je ook kunnen voorstellen dat u vanuit de gevangenis een veel sterkere boodschap had kunnen zenden. 

CP. –– Het is onmogelijk om je van daaruit gehoord te krijgen. Vanuit de cel kan mijn stem niet worden gehoord. Je kunt geen interviews geven. Je kunt niet in gesprek gaan met academici en geleerden. Je kunt ook niet in vrijheid een boek publiceren zonder de vrees om te worden gestraft voor je mening. Het is dus mijn plicht, en ik zeg dat nadrukkelijk, om toegang te zoeken tot een zulk soort publiek. Om van gedachten te wisselen en om te vertellen, om te proberen duidelijk te maken, aan vooral de Europese burgers, eerder nog dan de Europese regeringen: dit gaat jullie aan! Dit is geen binnenlandse aangelegenheid.  Dit is geen interne zaak maar een Europees probleem. En dat betreft alle Europese democratieën, want zodra een democratie in een deel van de Unie  wordt bedreigd, dan wordt de gehele Europese Unie bedreigd.   

[0.15.00] TH. –– We zullen geheid nog verder spreken over de Europese dimensies van dit probleem. Maar eerst wil ik u even terugvoeren naar hun kindertijd, als dat mag? Ik weet dat u niet graag spreekt over uw familie en uw privéleven, maar in uw boek stelt u dat u nooit heeft verwacht of ook maar gewenst om ooit de rol te spelen die u nu vervult en dat je je daar ook niet op kunt voorbereiden. Toch lezen we hier dat u bent opgegroeid in een familie met een opmerkelijke politieke betrokkenheid. Uw grootvader bijvoorbeeld. Was het niet voorbestemd dat u op enig moment een rol zou spelen in de Catalaanse politiek? 

CP. –– Nou, ik heb nooit gedacht dat ik ooit president van mijn land zou worden. Daar heb ik nooit aan gedacht, zelfs niet toen het me werd gevraagd. Dus, nee, ik wilde duidelijk geen president worden of zo. Want het is zelfs zo dat ik, toen de vraag opkwam, juist mijn politieke carriere wilde afsluiten omdat ik in ambten voor de korte termijn geloof. Maar door omstandigheden viel op mij de keuze en het was mijn verantwoordelijkheid om dat aanbod niet af te slaan. 

TH. –– Maar uw familie had niet, vanaf het begin bijvoorbeeld, die verwachting of stuurde u ook niet. Het ging toch niet gebeuren?

CP. –– Nee, want ik ben geboren in de tijd van de dictatuur van Franco. Toen Franco stierf was ik 14 of 13 jaar oud. Ik ben dus opgegroeid tijdens de dictatuur. 

TH. –– Ik meen dat we een jeugdfoto van u hebben, van uw Wikipedia pagina. Hier ben u nog geen 14 maar een stuk jonger. [Men lacht.]

CP. –– Dat was aan de Costa Brava. 

TH. –– Welke van de twee bent u? 

CP. –– De rechter. 

TH. –– De jongen aan de rechterkant?

CP. –– Ja. 

TH. –– En de linker is uw oudere broer? Heeft u meerdere broers die ouder zijn? 

CP. –– We zijn met zijn achten.

TH. –– Maar u heeft al gezegd dat u geboren bent in 1962 en nog steeds onder het regime van Franco. Uw eerste decennium is dus het laatste van het Franco regime en dat heeft u meegemaakt. Weliswaar als jongen, maar is er iets uit die tijd dat van invloed is geweest op uw carriere, uw politieke ideeën of levenskeuzes? 

CP. Natuurlijk. Ik ging naar school in een katholiek internaat. En daar leefde ik zogezegd met Franco. We discussieerden onderling over wat er in ons leven allemaal  zou kunnen gebeuren in de toekomst. En we hadden als tieners echt het gevoel dat we een historisch tijd doormaakten. Dus we hadden allemaal, of we nu a-politiek waren of niet, of we nu politiek wilden bedrijven of niet, we hadden allemaal het besef dat het ons eigen levens aanging. En zodoende raakte ik politiek betrokken. Niet omdat ik van plan was de politiek in te gaan maar wel met het besef dat politiek echt iets van belang was in het leven. En [ik wist dat] als we wilden leven in een vrij land en een vrije democratie, dan moesten we wel echt meedoen en in de democratie geloven. Want ik was dus geboren in de tijd van Franco en we wisten nog niks van de democratie.  We waren allemaal niet gewend om van gedachten te wisselen of om deel te nemen aan een debat zoals deze. We zijn niet…. 

[0.18.53] TH. –– Het eerste hoofdstuk in uw boek is getiteld “Als kind mocht ik niet zeggen dat mijn naam Carles was”. Want in het Spaans is het “Carlos” en in het Frans “Charles”. 

CP. –– Dat klopt. Het was niet toegestaan om namen in te schrijven die niet strikt Spaans [=Castiliaans] waren. Dat mocht niet.

TH. –– Zou u zeggen dat dit verbod reeds de basis legde voor uw betrokkenheid of kwam die later pas.

CP. –– Nee, ik ben aan het vechten voor de democratie. Na mijn tijd in het internaat heb ik veel nagedacht over mijn volk en mijn leven. Ik besloot en ik voelde dat ik altijd een democraat zou zijn, dat ik voor mensenrechten zou zijn en tegen vreemdelingenhaat en racisme en fascisme. Het maakte niet uit of ik nou een journalist zou worden, een mechanicien of een politicus. Dit is een levenskeuze.  

TH. –– U schrijft in uw boek dat u zich tijdens uw tienerjaren realiseerde een pacifist te zijn, een milieuverdediger en een bestrijder van racisme. 

CP. –– Ja, ik heb bijvoorbeeld in Genève deelgenomen aan een demonstratie tegen de NAVO of ook tegen de militaire dienstplicht. Ik wees alle vormen van geweld af in een tijd waarin de meerderheid van de bewegingen voor zelfbeschikking juist gebaseerd waren op geweld. Denk maar aan Noord-Ierland en Baskenland.

TH. –– Hoeveel van dat pacifisme is nog steeds intact?

CP. –– Alles. In zijn geheel. 

TH. –– In zijn geheel? 

CP. –– Ja, dat is iets, dat is geen uitzondering in Catalonië. Catalonië is een land van vrede. Vredelievendheid maakt deel van onze identiteit. Dat stamt al uit de Middeleeuwen. Niet voor niets is een van de meest bekende vredesliederen, “Het lied van de Vogels” [“El cant dels ocells”], een Catalaans werk is, Catalaanse muziek.

Beeld van een protestmanifestatie voor het gebouw van de Europese Commissie in Brussel op 12 februari 2019 (Foto ©2019 Huib J. Lirb)

[Intermezzo: “El cant dels ocells” gespeeld door Anna Amigó tijdens een protestmanifestatie in Brussel op 12 februari 2019.] 

[0.21.51] TH. –– Ik begrijp dat volgens uw gevoel Catalonië een vreedzame natie is enzovoorts. Maar ik las in uw boek dat u nu moet leven met voortdurende bedreigingen van de Spaanse geheime dienst. Er zijn GPS trackers aan uw auto bevestigd. U vreest dat iemand net zo gemakkelijk een autobom zou kunnen plaatsen. Dat is gebeurd in Spanje en in andere landen waar afscheidingsbewegingen voor onafhankelijkheid hebben gestreden. U herinnert ons ook aan de “vuile oorlog”, zoals die werd genoemd, tegen de Baskische ETA. Hoe kan iemand nou juist níet meer militant worden onder die omstandigheden?

CP. –– Ik ben militant maar niet militaristisch. Het is niet moeilijk om in Catalonië die toewijding vast te houden. Om de provocaties tot geweld te weerstaan. Kijk naar de afgelopen zomer. We hebben een boel gemaskerde commando’s gezien, die met messen de gele protestlinten [waarmee wordt geprotesteerd tegen de repressie] in de openbare ruimte wegsneden. Dat was de provocatie. En hoe reageerden de Catalanen? Niet door de confrontatie aan te gaan, maar door het aantal gele linten te verdubbelen. In zo’n sociale context is het niet moeilijk om de toewijding aan geweldloosheid te handhaven. Ja, er zijn twee of drie GPS bakens aangetroffen onder de beide wagens die wij gebruiken. En de Belgisch Justitie heeft dat nog steeds in onderzoek. We zullen zien wat daaruit komt. Maar iemand heeft die apparatuur geplaatst en tegelijkertijd volgde een derde baken al mijn verplaatsingen. En wat als het een explosief betrof? Ja, ik weet het niet hoor. 

TH. –– En toch zegt u: we mogen alleen met vreedzame middelen antwoorden op dit soort bedreigingen.

CP. –– Juist. In al mijn verklaringen, zelfs in de slechtste situatie, stelde ik: blijf klam. Wees standvastig in de toewijding tot uitsluitend gebruik van geweldloze middelen om ons proces van onafhankelijkheid te volbrengen. Want wij hebben besloten onafhankelijk te worden zónder een onafhankelijkheidsoorlog te voeren. Dat is iets nieuws misschien, maar voor ons is het zelfbeschikkingsrecht een vredesrecht en niet een recht van oorlogsgeweld. 

TH. –– Ik denk dat iedereen u zou toejuichen net als ieder ander die zou oproepen tot vreedzaam protest in plaats van geweld. De reden dat ik u hierover door vraag is dat ik dit in uw boek lees en dat ik u ook hoor vertellen dat u pacifist bent en hoe het worstelend streven pacifistisch moet zijn. Er is één passage in het boek waarin u schrijft, ná uw arrestatie in Duitsland: “Weken daarvoor had ik al ingezien dat we in oorlog waren met Spanje. Het was geen conventionele oorlog, maar wel een heel ernstig conflict. Ik besefte dat en was voorbereid op alles wat zou komen: de gevangenis, de ballingschap, de bedreigingen… Dit was één slag in die oorlog.” Dát klinkt niet pacifistisch.  En het zou, denk ik, misschien ook verkeerd kunnen worden begrepen door uw volgelingen. Het worstelend streven ingekaderd als een oorlog. Geeft u niet gemengde signalen af?

CP. –– Natuurlijk is het gepast om meer kritisch te verklaren met wat voor soort conflict we te stellen hebben. Natuurlijk gaat het hier, zoals ik zei, niet om een conventionele oorlog. Maar er bestaat bijvoorbeeld ook nog zoiets als een elektronische oorlog. Je kunt hem niet zien, fysiek, maar hij is er wel. Bij het referendum op 1 october 2017 zijn wij het slachtoffer geworden van de meest omvangrijke elektronische aanval in Europa. In de geschiedenis. Dát is de oorlog die gevoerd wordt.

TH. –– En u zegt dat dit soort oorlogsvoering ook kan worden gebruikt in het streven naar onafhankelijkheid?

CP. –– Nou nee. Wíj gebruiken alleen democratische middelen. Het is niet democratisch om iemand aan te vallen met de opzet om elektronische sofware te laten crashen en zodoende met een referendum te knoeien. Dat is niet democratisch. Wij hebben elektronische middelen gebruikt om de bevolking het vermogen te geven hun mening kenbaar te maken. Dat is onze manier om de middelen in te zetten die de ánderen gebruiken in het raamwerk van oorlog. 

TH. –– Dank u voor deze opheldering. Er zouden vragen kunnen zijn uit het publiek. Wellicht van één van de studenten? 

(Voor deze en andere uitspraken over de wellicht onvermijdelijke toetreding van de Catalaanse republiek tot de EU, zie circa 0:56:02)

[0.26.46] VRAAGSTELLER –– Mijn naam is Joseph. Ik kom van de Unversiteit van Utrecht. Mijn vraag is: wat heeft Catalonië in politieke zin te bieden op het gebied van de grotere wereldvraagstukken? Hoe draagt u bij tot de problematiek van de klimaatverandering of hoe wilt u positief bijdragen aan de bevordering van democratie en mensenrechten? Wat is uw bijdrage aan Nederland? Aan de wereld?

TH. –– Een zeer interessant vraag. Die gaat niet zozeer over de man en zijn geschiedenis, maar zeker een belangrijke vraag. Zou u die willen beantwoorden?

CP. –– Ja, dat geeft me de gelegenheid om iets uit te leggen dat ik erg interessant vind. In het geval van Catalonië is er geen sprake van een klassieke nationalistische revolutie. Als je de Catalaanse crisis wilt begrijpen en je kijkt door een bril gelijk aan die waardoor de crises van de eind 19e en begin 20e eeuw werden bezien, dan zul je er niets van snappen. Want onze aanspraak op onafhankelijkheid is namelijk legitiem. Om in te gaan op uw vraag: we willen een ware democratie bouwen die bepaald wordt door de beslissingen van het volk en die meer is toegesneden op de mondiale uitdagingen. Om zo met de reeds beschikbare instrumenten en middelen antwoorden te vinden op die uitdagingen, zoals klimaatverandering, zoals de migranten, en zoals de 4e industriële revolutie en de effecten daarvan op onze samenleving. Dus hoe we de liberale democratie het best kunnen ijken op die technologische revolutie. We staan op het punt om te verschuiven van politiek bedrijven voor de mensen naar politiek bedrijven mét de mensen. Om de mensen te laten beslissen. Om het paternalisme van de oude democratie achter ons te laten, de bevoogdende democratie die mensen niet echt beslissingsbekwaam acht, noch in een referendum, noch door deelname aan maandelijkse stemmingen over belangrijke vragen. En daarom hebben we besloten om te bouwen aan Catalonië als een land dat goed om kan gaan met dat soort vraagstukken. 

Noot van H.J. Lirb: het Spaanse Constitutioneel Hof heeft vanaf circa 2010 zowat alle wetten die door het Catalaanse parlement zijn aangenomen naderhand aangepast of vernietigd. Inclusief het Statuut van Autonomie. De verontwaardiging en teleurstelling hierover heeft de groei van het onafhankelijkheidsstreven – dat de Spaanse Staat altijd nog met de gunning van interne zelfbeschikking had kunnen indammen – sterk aangewakkerd.

      [0.29.23] We hebben in ons parlement wetten aangenomen die de gezondheidszorg garandeert aan alle inwoners van Catalonië. Het maakt niet uit of men er legaal verblijft of niet. We hebben maatregelen genomen tegen de effecten van de klimaatverandering met een speciale belasting voor kerncentrales in Catalonië. We hebben besloten de mensen in de hogere vermogensgroep meer belasting te laten opbrengen opdat er meer middelen zijn voor goede sociale voorzieningen. We hebben bijvoorbeeld ook het stierenvechten in de ban gedaan. Omdat we geven om dierenwelzijn. Dat is allemaal in ons parlement besloten met overgrote meerderheid van stemmen en soms zelfs unanimiteit. Maar het Spaanse Constitutionele Hof heeft al deze wetten opgeschort omdat de maatregelen niet zouden passen in het stramien van de Spaanse Staat. Daarom hebben wij een nieuwe staat nodig die ons toestaat politiek te bedrijven zoals wij dat zelf willen. We willen niet een “Klein Spanje” namaken. Door alleen de naam te veranderen en de vlag. Met nieuwe grenzen. Niemand, voor de onafhankelijkheid….  Daarvoor ben ik niet in ballingschap gegaan. We willen niet een Klein Spanje namaken onder een nieuwe naam, die van Catalonië, onder onze eigen vlag. Daar gaat het helemaal niet om. We willen gewoon onze eigen beleidslijnen uitvoeren. 

[0.30.58] TH. –– Dank u wel. Beantwoordt dat uw vraag tot zover? Goed dan. Die mevrouw achterin?

VRAAGSTELLER –– Hallo, mijn naam is Kosovara, ik kom oorspronkelijk uit Kosovo en ik studeer een dubbele LLM in Mondiaal Strafrecht en Mensenrechten.

TH. ––  Kunt u misschien iets luider en langzamer spreken?

VRAAGSTELLER –– Oké, mijn vraag is tweeledig. Zoals ik dus zei kom ik uit Kosovo. Onze eigen strijd voor onafhankelijkheid was ook een langslepende worsteling. Aanvankelijk, in de eerste decennia, zijn wij ook geweldloos gebleven. Maar uiteindelijk zijn onze mensenrechten zozeer geschonden dat we in de 1990er jaren moesten overgaan tot geweld om de internationale gemeenschap te bewegen tot ingrijpen. Volgens het advies van het Internationaal Gerechtshof [van 22 juli 2010] was de onafhankelijkheidsverklaring [van Kosovo in 2008] volkomen legaal. Maar het verklaarde verder niet veel over het recht van zelfbeschikking. Mijn vraag is dus tweeledig: voorziet u een fase waarin de zaken misschien gewelddadig worden om een punt te maken? En meent u dat het advies van het Internationaal Gerechtshof u kan helpen om uw zaak te winnen voor de onafhankelijkheid van Catalonië?

CP. ––– Sorry, zou u de tweede vraag kunnen herhalen? 

VRAAGSTELLER ––– Denkt u dat het advies van het Internationaal Gerechtshof uw pleit voor de onafhankelijkheid van Catalonië zou kunnen helpen winnen?

CP. –– Nou, ik heb er veel vertrouwen in dat we de zaak niet zullen proberen te winnen met een geweldadig scenario. Ik ben natuurlijk bekend met zaak van Kosovo. Het advies van het Hof in 2010 stelt dat er in het internationaal recht geen enkele belemmering bestaat voor de eenzijdige verklaring van onafhankelijkheid. De zaak is een precedent. En een heel interessante. Maar ik verwijs liever naar de zaak van Montenegro. Want in het geval van Montenegro, zoals u wellicht weet, zijn de internationale gemeenschap en de Montenegrijnse samenleving overeengekomen om een referendum af te kondigen met enige voorwaarden van geldigheid: de opkomst moest 51 procent zijn en een minimum van 55 procent moest voor onafhankelijkheid zijn om de doorslag te geven. Maar, u heeft gelijk, dan hebben we hier toch nog het risico dat de Spaanse Staat niet zal willen afzien van het gebruik van openlijk geweld om de onafhankelijkheid van Catalonië te voorkomen. Dat risico bestaat ondanks onze vastbeslotenheid om geen andere middelen in te zetten dan de stembussen. Maar ik ben er vrij zeker van dat dat [Montenegrijnse scenario] nog niet mogelijk is in onze samenleving. Er zal veel tijd over moeten gaan. Als we er meer tijd aan moeten spenderen, dan zullen we dat zeker doen. Omdat het cruciaal is. Het is van cruciaal belang voor de toekomstige generaties. We hebben niet het recht om ze een erfgoed na te laten dat met bloed is gewonnen.  

      [0.34.00] Dan kom ik op uw tweede vraag betreffende de internationale gemeenschap en de eventuele rol die men zou kunnen spelen om het Catalaanse onafhankelijkheidsproces te bevorderen. Nou, we hebben gezien dat de Europese Unie – en dat zijn ook ónze instituties – volkomen stil is gebleven. Niet alleen over onze eis tot erkenning van onze onafhankelijkheid maar ook over de schending van fundamentele rechten door de Spaanse politie die tenslotte heeft ingeslagen op vreedzame mensen die hun mening probeerden te uiten. 

     [0.34.41] Ik wil graag spreken over… Ergens in mijn boek heb ik daar ook naar verwezen. Het recht op zelfbeschikking is in de meeste historische gevallen pas gerespecteerd nadat er al geweld was gebruikt. Ik denk dat dat een grote vergissing is. De internationale gemeenschap heeft liever een vredesproces dan een dialoogproces. Wanneer je eenmaal aan een vredesproces moet beginnen, ben je al te laat. En het zelfbeschikkingsrecht voorkomt juist conflicten. Een voormalig onafhankelijk-deskundige voor de mensenrechten van de VN, Alfred De Zayas, heeft een jaar geleden in het Europees parlement een rapport gepresenteerd waarin staat dat een opmerkelijk aantal oorlogen, die zich na de Tweede Wereldoorlog voltrokken, hun oorsprong vinden in het gebrek aan respect voor het zelfbeschikkingsrecht. Het wordt tijd om de internationale gemeenschap te vertellen: alsjeblieft, de mensen die elkaar niet willen doden moeten nu eens echt worden gehoord en gerespecteerd. Of is het gebruik van geweld echt een voorwaarde voor de erkenning van het zelfbeschikkingsrecht? Ik denk dat er nu een heel verkeerde boodschap wordt gegeven. Een hele foute boodschap. Wij proberen een aanzet te geven aan een nieuw raamwerk voor de omgang met het recht op zelfbeschikking. En daarin ligt een mooie kans voor Europa om andere regio’s op de planeet te onderrichten, overal ter wereld,  dat geweld niet naar de juiste weg leidt in de 21e eeuw. Het is onaanvaardbaar dat beschaafde mensen, samenlevingen, de vreedzame weg in een politieke discussie niet toestaan.   

Shutterstock/ Oscar Garriga Estrada. Barcelona 11 september 2014. Aan deze “Diada” namen ongeveer 1.8 miljoen mensen deel.

[0.36.42] [Over de nationale dag van Catalonië: de “Diada”] 

CP. –– Nou, het is onze geschiedenis. Onze nationale dag is 11 september. Dan gedenken we een nederlaag. Wij vieren dus een nederlaag. En waarom doen we dat? Om ons eraan te herinneren dat er altijd weer een nieuwe dag is na het verlies. Een dag waarop je weer moet ontwaken om ervoor te gaan zitten en te beginnen je toekomstbeeld weer te reconstrueren. Dus dát is in ons geheugen gegrift. 

TH. –– We hebben hier ook wat historische beelden gezien, maar het zijn vooral individuele protesten of kleinschalige protesten. Ik kan me herinneren dat toen ik op jongere leeftijd in Barcelona was, een paar Catalaanse vrienden me vertelden, wel, dat ze me vooral twee dingen over Catalonië wilden vertellen. Ten eerste dat sangria alleen voor toeristen is. En ten tweede dat Catalonië geen Spanje was. Tenminste één van deze beweringen moet onjuist zijn. Ik zal u niet vragen welke. Maar we dachten dat dit soort opmerkingen gewoon diende tot onschuldig vermaak. Ik begrijp dat de meerderheid van de Catalanen ook dacht zo van: ja, we hebben onze regionale trots, Catalonië is misschien niet hetzelfde als Spanje, en deze nederlanders die naar Spanje gaan zouden eigenlijk moeten weten dat ze naar Catalonië komen en niet naar Spanje; maar we hebben nooit gedacht dat dit echt zou leiden tot een onafhankelijkheidsstreven. Met uiteindelijk als resultaat die massale protesten die we hebben gezien ook aan het eind van die video. Wat is er in de loop van jaren toch veranderd?

Girona, Plaça del Vi, augustus 2018 (©2018 Huib J. Lirb)

[0.38.22] CP. –– U heeft gelijk. De eis tot onafhankelijkheid is noch de éérste keus van de Catalaanse politieke beweging, noch historisch de keuze van de meerderheid van de Catalaanse bevolking. De Catalaanse politieke beweging kwam een eeuw geleden op maar met het doel om Spanje te moderniseren en te democratiseren. En dat was na de dood van Franco [20 november 1975] het doel van de meerderheid. Het Catalaanse volk geloofde dat als Spanje hetzelfde pad zou volgen als de andere Europese democratiën hadden gedaan om zo een ware democratie te worden, een Spanje met alle diversiteit, nou, waarom niet, daar zouden we mee hebben kunnen leven met zo’n situatie. En met dat oogmerk hebben we Spanje ook geholpen, gedurende de laatste drie decennia, om tot de Europese Unie [de EG in 1986] te kunnen toetreden, om de juiste voorwaarden voor het samenleven in één staat te vinden, om tot de Eurozone toe te treden, om de moeilijkheden veroorzaakt door de financiële crisis het hoofd te bieden, om de gezamenlijke uitdagingen van Europa aan te gaan. We waren overal bij! We boden steun aan de Spaanse regeringen van links tot rechts, in meerderheid of minderheid, het maakte niet uit. Al die tijd wilden we Spanje moderniseren en steeds dichter tot Europa brengen. Dat gaf ons immers de mogelijkheid om onszelf tevreden te stellen. En dat was… De meerderheid van de Catalaanse partijen, niet alle, maar de meerderheid… In 2005 besloten we ons zelfbestuur te verbeteren [met een Statuut van Autonomie] geheel overeenkomstig de regels die vastgelegd waren in de Spaanse grondwet. Aldus begonnen we in ons parlement te debateren met het doel een verstandhouding te vinden tussen mensen die voor onafhankelijkheid waren en de mensen die daartegen waren. We kwamen een tekst overeen die een grote meerderheid vond. Het Catalaanse parlement bestaat uit 135 leden. 120 Stemden voor het Statuut en slechts 15 stemden er tegen.  Daarop stuurden we die wet, geheel volgens de regels van de Spaanse grondwet, naar het Spaanse parlement. Na een aanzienlijke aanpassing bij amendement werd het Statuut ook aangenomen, met een overgrote meerderheid, nog steeds zoals voorgeschreven door de Spaanse grondwet. En tenslotte werd het Statuut ook nog eens goedgekeurd door een referendum met meer dan 80% van de Catalaanse stemmen. Maar ondanks dit arrangement, waarmee men voor de duur van een hele generatie aan onze eisen zou hebben voldaan en waarmee mensen die, zoals ikzelf, altijd al voor de onafhankelijkheid waren, toch prima hebben kunnen leven, met dit Statuut [van Autonomie]. Ondanks dit alles, heeft het Spaanse Constitutioneel Hof een macht uitgeoefend die niet voorzien is in of toegestaan is door de Spaanse grondwet om daarmee het Statuut te verwerpen en het meerendeel van de artikelen van die wet te verwerpen en te herinterpreteren. Als gevolg hiervan was, ten eerste, Catalonië de enige regio van Spanje geworden, van de Spaanse gemeenschap, die is opgezadeld met een Statuut [van Autonomie] dat niet zó door de mensen was goedgekeurd en geaccepteerd. Over dat gewijzigde Statuut was immers niet weer opnieuw een referendum gehouden. Wij hebben dus die wet niet goedgekeurd. 

       [0.42.45] Het tweede gevolg is dat het nu wel bewezen was: genoeg is genoeg. Het is niet mogelijk om Catalanen te zijn op de wijze waarop we Catalanen willen zijn. Want die wijze hadden we nou juist goedgekeurd in onze definitieve parlementaire overeenkomst, die met zoveel politieke partijen was afgesproken, met inbegrip van partijen die tegen de onafhankelijkheid van Catalonië waren. Maar dat maakt Spanje onmogelijk. En dus moeten we een ander pad volgen. De getallen geven goed blijk van de betekenisvolle verschuiving in de geest van de Catalaanse samenleving. Uiteindelijk… De veroordeling [van het Statuut] geschiedde in 2010. Aan het einde van 2010 waren er slechts 14 Catalaanse parlementsleden van partijen die voor de onafhankelijkheid waren. Veertien. Na de verkiezingen van 2015 waren we met 72 zetels. Van 14 tot 72: dat toont de mentale verschuiving. En die is onomkeerbaar. En die is voor altijd blijvend.

[0.44.07] TH. –– En die verschuiving, waarin aanhangers van de Catalaanse beweging die eerst geen voorstander waren van de onafhankelijkheid dat nu ook werden, en die nu ook meenden dat zelfbestuur binnen Spanje niet meer volstond, werd die verschuiving veroorzaakt door Spaans handelen, zou u zeggen, of zijn er meer factoren in het spel?

CP.–– Nou, niet alleen maar vanwege de Spaanse afwijzing van ons voorstel, of onze voorstellen, want eerst was er dus dat ene voorstel. Maar daarna stelden we niet onafhankelijkheid voor maar een fiscale regeling met Spanje. Om zo een goede verstandhouding te vinden, zelfs nog binnen het raamwerk van de Spaanse grondwet, en dan tóch meer bevoegdheden en middelen te krijgen om ons beleid te kunnen uitvoeren. Ze zeiden gewoon “nee”. Daarna stelden we voor een niet-bindend referendum te houden om de mening van de Castalanen te peilen, met de vraag of ze geheel onafhankelijk willen worden, of liever een staat binnen de Spaanse staat te zijn of een autonome regio te blijven. Ze zeiden “nee”. En tóen dachten we, oké, dan houden we nu een referendum om te zien hoeveel Catalanen voor de onafhankelijkheid zijn of niet.
     Eerst hebben we besloten, in het Catalaans parlement, om de Spaanse regering te vragen het eens te worden over de voorwaarden van dat referendum. Ik heb die voorwaarden persoonlijk voorgesteld, als onze voorzet voor hun goedkeuring, aan de toenmalige premier van Spanje, Mariano Rajoy, tijdens onze laatste ontmoeting in zijn ambtswoning het paleis van Moncloa. Ik heb uitdrukkelijk gezegd dat we bereid waren om alles open te houden voor discussie. De datum bijvoorbeeld. Als u vindt dat een referendum niet volgend jaar al kan worden gehouden, en dat u meent dat het beter is om het referendum ergens in de komende vijf jaar te houden, dan is dat allemaal bespreekbaar. Over de datum. Ten tweede: de vraag. Moet het alleen mogelijk zijn om te kiezen voor onafhankelijkheid op het stembiljet, of kan het interessant zijn om de Catalanen ook te laten kiezen tussen hetzij onafhankelijkheid hetzij een soort “devolutie max” [een vergaande vorm van fiscaal federalisme] zoals in het geval van Schotland. We waren bereid daarover te praten. Ten derde: volstaat een enkele stem boven de 50% voor de legitieme verklaring van onafhankelijkheid? We zouden waarschijnlijk zijn uitgekomen op een grotere meerderheid. We waren bereid daarover te praten om, zoals in het geval van Montenegro, een minimum vast te stellen van 55% of 60%, dat maakt nu even niet uit, om de doorslag te geven voor het uitroepen van de onafhankelijkheid.
    En tenslotte bood ik Rajoy aan de kwestie voor tenminste een generatie op te lossen. Mochten we in de uitslag van het referendum verliezen, dan zouden we ons eraan hebben gecommitteerd om niet iedere drie jaar opnieuw om een referendum te vragen. Of iedere vier jaar. Los de vraag gewoon op voor een hele generatie. En ze zeiden “nee”. Dus de enige manier om het de Catalanen nog te kunnen vragen was door het referendum van 1 october 2017 te houden. Want dat is ons goed recht.

TH. –– En u had daarop een bijnaam voor premier Rajoy, nietwaar? Dr. No? [Gelach]

[0.48.48] CP. –– Ja, zijn laatste woorden waren toen… Toen ik aandrong, bleef hij maar zeggen “dat kan ik niet toestaan, ik kan dat niet… Weet u waarom? Ik wil het gewoon niet!” Maar wacht even. Toen hij dat antwoord gaf was ik echt geshockeerd.  Want in een democratie gaat het niet om… of gaat het juist om het bereiken van consensus en overeenstemming. En dat heeft niks te maken met je persoonlijke mening. En een voormalige leider van de Spaanse liberalen in Madrid zei me, nadat ik hem verteld had over die bespreking, dat in een democratisch systeem, het recht om níet in gesprek te gaan niet bestaat. 

TH. –– In Nederland gaan we er algemeen van uit, denk ik, dat modern Spanje een moderne democratie is, een goed werkende democratie. Ik heb het nu niet over de rechtspraak maar ik denk dat daarvoor hetzelfde geldt. Zegt u ons nu dat we ons vergissen, dat Spanje niet eens bereid is om sommige zaken te bespreken en dat sommige problemen nog steeds… 

[0.48.37] CP. –– Nou ja, Spanje heeft nu politieke gevangenen. Dat kunt u zelf nagaan. U kunt het strafproces volgen. In Spanje vervolgen ze een zanger om zijn teksten. Bij mij in Brussel verblijft een zekere Valtónyc. Hij is veroordeeld tot meer dan drie jaar gevangenisstraf, drie en een half jaar, vanwege zijn teksten tégen de monarchie. En dat gebeurt nu in Spanje. Dat geeft nou niet bepaald blijk van een volkomen, werkelijke en toonaangevende democratie. Dat is onaanvaardbaar, die bedreiging van de vrijheid van meningsuiting in Spanje. En dat gaat niet alleen de Catalanen aan. Er zijn een boel journalisten in Spanje, zangers en kunstenaars, die in de problemen zijn geraakt met justitie vanwege de uiting van hun meningen of voorkeuren van wat dan ook. Dat is dus een teken aan de wand dat de democratie in Spanje zal moeten worden verbeterd. 

TH. –– Denkt u dat het mogelijk is om die democratie te verbeteren?

CP. –– Ja, natuurlijk. 

TH. –– Of is de erfenis van Franco nog zó sterk dat….

CP. –– Beide, het is allebei waar, denk ik. Die erfenis werkt sterk door. Maar het moet natuurlijk mogelijk zijn. Één van de zwaktes, zoniet een vergissing, bij onze vraag om een referendum te kunnen houden was ons geloof in de positieve effecten van vier decennia democratie in Spanje en van een drie decennia durend lidmaatschap van de Europese familie. We hebben ons vergist. Want de reactie van de Spaanse staat was nét zo autoritair als in het verleden. Maar ik zal nooit het geloof verliezen in de Spaanse bevolking, in de Spaanse samenleving. Want…. We dringen erop aan, en ik zeg dit met nadruk: We hebben geen enkel probleem met de Spaanse bevolking, met de Spaanse samenleving. Ons geschil is met de Spaanse Staat. Met de Spaanse regering. We hebben geen enkel probleem met de Spaanse samenleving, de Spaanse taal, de Spaanse cultuur enzovoorts. We willen juist een bétere relatie met Spanje. Want zoals het nu gaat, werkt het niet. 

TH. –– Laten we kijken of het publiek misschien vragen heeft over de Catalaanse beweging. Ik wil eerst de studenten de gelegenheid geven.

[0.51.51] VRAAGSTELLER –– Hallo. Mijn naam is Leo. Ik studeer Internationale Betrekkingen hier in Groningen en mijn vraag aan u is: mocht Catalonië nu op de een of andere manier de staat van onafhankelijkheid bereiken dan zou het toch erg moeilijk worden om toegang te krijgen tot de interne markt van de EU en om erkking te krijgen van enig andere staat in de wereld. Hoe kunt u dan menen dat die economische en diplomatieke isolatie het beste is voor Catalonië en zijn volk?

CP. –– Oké, dank u voor uw vraag. Laat ik beginnen bij het eind van uw vragen. Het is onmogelijk om geïsoleerd te raken in Catalonië omdat we midden in een van de grote corridors van de Europese economie liggen. De mediterrane corridor. Het is ondenkbaar dat je op de realiteit zou insnijden en dit stuk zou wegnemen uit de fysieke ruimte van Europa. Maar ik snap uw vraag wel.
       Laten we eerst vaststellen dat Catalonië een Europees land is alleen al omdat de mensen in Catalonië deel willen uitmaken van de Europese familie. We hebben Spanje ook geholpen daarvan deel uit te maken. Dat staat buiten kijf in Catalonië.  We hebben de Euro ingevoerd, we volgen de regels van de Europese rechtsorde en daar was alles al op toegesneden. En in feite vallen onze economie, ons bestuur en onze samenleving geheel binnen het kader van die orde. We zijn dus Europeanen en we hanteren alle regels van de Europese Unie.
      In de tweede plaats leveren we een positieve bijdrage aan het Europese budget. Het zou heel vreemd zijn voor Europa om een boel moeite te doen, noodzakelijke moeite, om armere landen als Kosovo, zoals ik verwacht te zien gebeuren, bij de Europese familie te betrekken, en dan tegelijkertijd onverschillig te staan tegenover het eventueel verlies van Catalonië dat per slot van rekening een van de meest krachtige regio’s is pal in het zuiden van Europa. Dat zou toch vreemd zijn, een gemeenschappelijke project gebaseerd op die houding.
     Ten derde veronderstelt de enige manier voor Catalonië om uit de Europese Unie te kunnen worden verstoten de erkenning door Spanje van Catalonië als een onafhankelijke natie. Zolang dat niet het geval is, blijven we gewoon Europese burgers. En we zullen leden van de Europese Unie blijven zijn ook al zouden sommige Europese lidstaten ons niet erkennen als onafhankelijke natie.  Kijk maar naar het geval van Kosovo. Kosovo wordt inmiddels gelukkig door een boel landen van de Europese Unie erkend, maar niet door allemaal. Niet door Spanje. Stelt u zich dat voor, dat Kosovo –– want we willen Kosovo graag in onze familie opnemen – niet wordt erkend door een van de lidstaten? Nou ja, kennelijk kan dat. Maar als Catalonië op gelijke wijze erkend is als onafhankelijke natie, dan zullen we een overeenkomst moeten hebben gevonden met de Spaanse Staat. Spanje beschouwt Catalonië dan als een derde partij die als buitenstaander vanaf het begin een aanvraag moet doen om lid te worden van de Europese Unie. Dat betekent, en ik dring hierop aan, dat we tot een overeenkomst  zullen moeten zijngekomen met Spanje over, bijvoorbeeld, de staatsschuld van Spanje. Wie gaat daarvoor betalen? Als we tot een overeenkomst kunnen komen, dan zijn we bereid om een deel van die staatsschuld te betalen. En zo is het ook met de grenzen, de middelen, het burgersschap. Als we dus tot goede afspraken komen met de Spaanse staat om elkaar te erkennen als aparte staten, onafhankelijk van elkaar, dan is de situatie snel helder. Het is dus een gemeenschappelijk belang van de eerste orde dat wij kunnen blijven als leden van de Europese Unie. 

    Het is gewoon onzinnig om zo’n krachtige realiteit die Catalonië nu eenmaal is uit te sluiten van het succesvolle project dat de Europese Unie heet. En het is ook zo, dat… dat het ook een Europese traditie is, als je naar de gevallen op de Balkan kijkt, om te roepen dat er nooit sprake kan zijn van enige erkenning van een nieuwe onafhankelijkheid en dan “vooral niet van die jullie!” Neem het voorbeeld van Slovenië. Ik herinner me dat Jacques Delors uitdrukkelijk stelde: “we zullen Slovenië nimmer erkennen als onafhankelijke staat!” En een jaar later had Slovenië die erkenning als onafhankelijke staat. En nu is het dan volwaardig lid van de Europese Unie. Dus ondanks die traditie [van het dreigen met uitsluiting] is het ook een feit dat de Europese Unie werkt met Real Politik. En de Real Politik zegt gewoon dat Catalonië lid zal blijven van de Europese Unie. En de Europese economie…

[0.57.15] TH. –– Denkt u dat de druk van andere EU lidstaten op Spanje groot genoeg zal zijn om het ook te accepteren? 

CP. –– Ik denk niet dat er druk zal komen van de andere staten op de Spaanse staat. Zoals ik eerder al zei: we willen ons proces van onafhankelijkheid volbrengen op eigen kracht. Omdat we wéten….

TH. –– Nee, maar wat ik bedoel is: zal Spanje u ooit accepteren als een lidstaat van de Europese Unie?

CP. –– Wel, als we tot een overeenkomst kunnen komen waarbij Spanje ons erkent als onafhankelijke natie… In welk geval zou Spanje een veto tegen Catalonië kunnen uitspreken? Alleen pas wanneer Spanje Catalonië heeft erkend als onafhankelijke republiek. Nietwaar? Dus: als Spanje Catalonië heeft erkend als onafhankelijke republiek, dan veronderstelt dat, zo houd ik vol, een overeenkomst. Want… Zou u zich kunnen voorstellen dat  de ene staat een ander erkent zonder te hebben gesproken over gemeenschappelijke belangen? Ik wijs in dat geval met nadruk op de grenzen en de Spaanse staatsschuld. De Spaanse staatsschuld is meer dan 100% van het Spanish Bruto Nationaal Product. En, ja, als er geen overeenkomst wordt bereikt, dan betalen wij daar geen euro aan mee. Dat ligt natuurlijk wel zo voor de hand. Maar we zijn best bereid om Spanje te helpen de schuld te betalen. We moeten dus een overeenkomst vinden. En aan de onderhandelingstafel ten behoeve van zo’n overeenkomst kan de rest van de Europese Unie natuurlijk bijdragen om beide partijen vooruit te helpen. Opdat we onze burgers beter kunnen dienen. 

TH. –– Dank u zeer voor die vraag. Nog een vraag. Daar achterin? 

[0.59.11] VRAAGSTELLER –– Mijn naam is Maike. Ik studeer ook aan de Universiteit van Groningen. Waar ik op wilde wijzen is dat er gedurende de drie jaar dat u president bent geweest van Catalonië een plan lijkt te zijn geweest of tenminste dat de Catalaanse regering de indruk wekte een haalbaar plan te hebben om de onafhankelijkheid te realiseren. En ik zou zeggen dat het daardoor mogelijk was om mensen te mobiliseren en ze echt het gevoel te geven dat er iets stond te gebeuren. En dat heeft de mobilisatie mogelijk gemaakt van 20 september, 1 october en 3 october, 10 october, de 27e, en zelfs de 8e van november toen men politici al in hechtenis had genomen. Sommigen van jullie waren toen het land al ontvlucht. Wat ik hiermee bedoel is dat er een potentieel was van mensen die bereid waren ver te gaan in de sturing van de gebeurtenissen. Maar sindsdien heerst onder het Catalaanse volk het gevoel, en vooral onder diegenen die nog steeds in actie kwamen, dat er geen ander plan meer was dan slechts Catalonië te etaleren als een groot blijk van het Spaanse tekort aan democratie. Ja, en dit is inderdaad het enige echte plan, dat de Catalanen uitdragen hoezeer zij het slachtoffer zijn, in plaats van te werken aan echte oplossingen. Ik zou u graag willen vragen wat volgens u het plan voor de toekomst is. En wat u te zeggen heeft tegen die mensen die nog steeds bereid zijn op de been te komen en verder te werken aan het bereiken van de onafhankelijkheid. Wat zijn de volgende stappen?

[1.01.04] TH.–– Dank u. 

CP. –– Nou ja, er waren plannen. Maar onze plannen waren gebaseerd op een democratisch gesprek met Brussel. Uitgaande van, zoals ik eerder heb gezegd, de verwachting dat we na 40 jaar democratie tegenover een staat zouden komen te staan die weliswaar tegen de onafhankelijkheid  an Catalonië zou zijn maar die ook de realiteit ervan zou erkennen. En die realiteit was er ook. Meer dan twee miljoen mensen hebben gestemd om van Spanje af te scheiden, om onafhankelijk te zijn. En alle plannen zijn gemaakt in dat kader met de bedoeling om het gesprek aan te gaan, te onderhandelen en stap voor stap vooruit te komen, met andere landen, met Spanje, en aldus voort te bouwen aan oplossingen. De bedoelingen ten spijt, realiseerden we ons op een gegeven moment dat er geen democratische reactie zou komen maar een autoritaire reactie, een gewelddadige reactie.
       En dat zou een groot risico voor onze burgers geven, voor de bevolking. Het was onze plicht, mijn plicht in het bijzonder als president, om enige vorm van geweld dan ook te voorkomen. Ik zei… Ik zal geen details onthullen terwijl het strafproces gaande is. Na afloop zal ik hier meer over zeggen. Maar we geloofden indertijd in een democratische oplossing, in een dialoogproces, en in een slotreferendum waarmee het Catalaanse volk overeenstemming zou kunnen vinden met de Spaanse staat. U zult zich de dag van 10 october 2017 herinneren, de dag waarop krachtens de wet die was aangenomen door het Catalaanse parlement de onafhankelijkheid moest worden uitgeroepen. Dat was mijn plicht die dag. Maar ik deed het niet. Dat wil zeggen, ik deed het wel, maar ik schortte onmiddellijk de effecten van de onafhankelijkheidsverklaring op. Waarom? Omdat, in die dagen direct daarvoor en zelfs nog op die bewuste ochtend, onze gesprekken met de Spaanse regering blijk leken te geven van een oprechte wil om een dialoogproces met ons aan te gaan. En u zich zult wellicht ook de boodschap van Donald Tusk herinneren die ons er openlijk toe maande om asjeblieft niets onherroepelijks te doen dat enige vorm van dialoogproces met een kans op een oplossing zou belemmeren. Ik geloofde dus in die bereidwilligheid om de gelegenheid tot dialoog open te houden en besloot daaraan de voorkeur te geven boven de unilaterale weg.. Want wat is beter? Te onderhandelen om te komen tot een overeenkomst? Of het allezins legitiem middel te gebruiken, volkomen legitiem maar wel vrij extreem, het middel van de unilaterale verklaring van onafhankelijkheid.  

[1.04.51] TH. –– Meneer Puigdemont, terwijl Catalanen dit best zullen begrijpen, zegt u ze nu dat ze maar gewoon naar huis moeten gaan en rustig af moeten wachten wat uw collega’s zullen bereiken, zoals wanneer er een dialoog op gang komt na de verkiezingen? Ik denk waar de vraag ook op doelde is de onrust van mensen die zich zouden willen mobiliseren……

CP. –– Jawel, maar ik zei in het begin al dat we ons moeten realiseren wat voor soort staat wij precies tegenover ons hebben staan. We hebben niet te maken met een Verenigd Koninkrijk. Hier is geen David Cameron die zegt, oké, ik begrijp de Schotten en ik zal alles doen om ze de gelegenheid te geven hun stem uit te brengen. Spanje is niet het Verenigd Koninkrijk. Onze realiteitszin gebiedt ons te beseffen dat we te maken hebben met een autoritaire houding. Die een bedreiging is voor de vrede van ons volk. Het is daarom onze plicht als politici om alles te doen –– en daartoe heb ik mij gecommitteerd –– om geweld te voorkomen. Als dat betekent dat we in ons protest geduld moeten betrachten, dan zullen we ons ook geduldig verzetten. Er zijn natuurlijk ook mensen die op meer concrete actie wachten om een krachtige zet te geven in de richting van onze erkenning als onafhankelijke republiek. Dat moment komt er heus wel. Maar nu past het om te zien hoe het strafproces verloopt en hoe de Spaanse politiek zich uit de nesten werkt. Want die zit in grote problemen. Het is natuurlijk niet onze taak is om de Spaanse problemen op te lossen, maar het zou wel de gelegenheid kunnen geven om eindelijk de Spaanse regering te bestrijden, of juist te helpen, als dat ze ertoe zou bewegen met ons afspraken te maken. Komt die gelegenheid er niet, dan hebben we, zoals ik altijd heb gezegd, het recht om onze onafhankelijkheid eenzijdig uit te roepen. Onze onafhankelijkheidsverklaring is immers nog gewoon geldig. En die kunnen we gebruiken als dat nodig is.    

[1.07.14] TH. –– Is er een deadline. Zegt u de Catalanen dat er iets moet gebeuren voor die-of-die datum? 

CP. –– Nee, het is niet verstandig om een deadline te stellen. We zullen afwachten. Vandaag of morgen zal de Spaanse premier algemene verkiezingen aankondigen. We weten niet wanneer die zullen plaatsvinden, in october, in april of in mei. Maar het legt hoe dan ook weer iets nieuws op tafel. We weten niet wat de uitslag van die verkiezingen zal zijn. Maar er dreigt een extreem-rechtse partij sterk op te komen [=VOX] en er bestaat de kans dat Spanje weer een extreem-rechtse regering zal krijgen. Ja, of niet. We zullen het zien. We moeten dus rekening houden met zo’n werkelijkheid. En daarom is het niet slim om een ultimatum of een deadline te stellen om klaarheid te krijgen. Want de realiteit ontwikkelt zich zo snel dat we nauwelijks een maand vooruit kunnen kijken. Dus daarom lijkt het me niet verstandig om een deadline te stellen. 

[1.08.30] TH. –– Voor deze avond voorbij is met voorstellingen van de toekomst, willen we graag nog even stil staan bij de gebeurtenissen van de dag van het referendum. Ik meen dat we daar een video van hebben? Een korte video? 

Jodri Borràs, Dies que duraran anys Ara Llibres 2018

[1.09.03] TH. –– Iedereen die het nieuws heeft gevolgd, of zelfs een Netflix marathon heeft gehouden, weet wat er is gebeurd voor het referendum. Hoe waren voor u die dagen in de aanloop tot het referendum? En dat brutale geweld dat we in deze beelden zien, hoe heeft u dat ervaren? 

CP. –– Eigenlijk was dit natuurlijk een dag van blijdschap. We zien hoe het Catalaanse volk zich heeft gemobiliseerd door het hele land om de stembussen te beschermen waarmee ze zichzelf de mogelijkheid gaven om hun eigen democratie te bepalen. Dat was het eerste bewijs van het soort land dat we willen bouwen. Alles en iedereen werd in daarin betrokken. Alles maakte deel uit van de uitoefening en de bescherming van de democratie. Voor mij is het onvergetelijk. Het was een dag van de overwinning voor Catalonië. Maar natuurlijk was het tegelijkertijd ook een dag van schande. Als je toch zulk geweld beziet dat gepleegd werd door de Spaanse politie. Ik zou dat niet kunnen vergeten. Ik kan het niet vergeten. Mijn leven lang niet. Die beelden… Dát beeld is van mijn eigen stembureau. Er stond een heel leger klaar om mij te beletten te gaan stemmen. En om dat geweld aan te zien, in mijn positie, ik vind dat nog steeds erg schokkend.

TH. –– Voelt u zich verantwoordelijk, deels, voor het geweld aangezien u het referendum heeft laten doorgaan? 

CP. –– Absoluut niet. Want ik heb de Catalaanse politie geïnstrueerd om de juridische beslissing het referendum te beletten weliswaar te repecteren maar dan wél de sociale cohesie te beschermen. Natuurlijk is gebleken dat de Spaanse autoriteiten daarentegen de instructie hadden gegeven om geweld te gebruiken tegen vreedzame mensen. Dat was ernstig. Dat was een ernstige aanval. Voor het eerst werd in Europa een referendum aangevallen met zoveel geweld. Het was de grootste mobilisatie in Europa bedoeld om een referendum te belemmeren, met ik weet niet precies hoeveel politiemensen, maar toch tegen de 10.000, 12.000 of 15.000. Ik weet het niet precies. Maar duizenden politiemensen waren naar Catalonië gestuurd om hte referendum te beletten. Het was de grootste mobilisatie van politiemensen in Europa ooit voor de inzet op één enkele dag. Op één dag, duizenden politiemensen de straat op sturen op één dag om een referendum tegen te houden. Dat is een schande van Spanje. En het stilzwijgen van Europa is een schande van Europa. Want wij zijn Europese burgers. Die een fundamenteel recht uitoefenen. Een grondrecht dat de bescherming geniet van de Europese Unie maar dat geschonden wordt door een lidstaat. Dus, ja, wij zijn heel trots op die dag maar ik weet zeker dat de premier van Spanje, of de Spaanse regering, niet hetzelfde kan zeggen. Zij kunnen daar onmogelijk trots op zijn. 

Barcelona, Spain. 1st Oct, 2017. National Police take the ballot box from the colleges and the voters protest for it (David Ortega Baglietto / Shutterstock.com)

[1.12.40] TH. –– En als u terugkijkt op de gebeurtenissen voorafgaand aan het referendum? Bijvoorbeeld toen het Catalaans parlement de wet aannam die het referendum mogelijk maakte. Die is aangenomen in afwezigheid van de voorstanders van de eenheid van Spanje. Zij hadden de zaal verlaten. Is er enig moment geweest in de aanloop tot het referendum dat u, terugdenkend, anders zou kunnen hebben aangepakt? 

CP. –– Natuurlijk.  

TH. –– Om een dergelijk conflict met de Spaanse autoriteit te voorkomen? 

CP. ––  Nou, het conflict was onvermijdelijk. Want we weten inmiddels uit het strafproces dat Spanje de onderdrukking al aan het voorbereiden was lang voor ik werd verkozen tot president [10 januari 2016]. Dus. Ja, telkens wanneer we proberen te onderhandelen met Spanje, zeggen ze nooit de waarheid. Ze proberen ons altijd voor te liegen. En ja, als ik had geweten wat de Spaanse reactie zou zijn geweest, dan had ik uiteraard een andere benadering gezocht. Waarschijnlijk een meer effectieve weg om de onafhankelijkheid uit te roepen. Ik zou bijvoorbeeld reeds tijdens de troebelen de onafhankelijkheid hebben verklaard. ik zou dus de onafhankelijkheid hebben verklaard  maar zou de effecten ervan dan niet hebben opgeschort. Want in die fase hadden we nog de legitieme macht. We zaten in het parlement en hadden daar de meerderheid. En het zou toen gemakkelijker zijn geweest om onze onafhankelijkheid te verdedigen dan na 27 october. Op vreedzame wijze. 

[1.14.16] TH. –– Werd u verrast door de slaande conflicten, door het geweld, of wist u op de ochtend van het referendum wat er ongeveer zou gaan gebeuren? 

CP. –– We waren verrast omdat we een paar dagen tevoren nog met de Spaanse autoriteiten de organisatie van die dag hadden besproken. En we stonden erop, in navolging van de Catalaanse rechter, dat we alles zouden doen om de sociale cohesie te bewaren. Onze instructie aan onze mensen was om vreedzaam te blijven. Om kalm te blijven, niet tegen te spreken en niet in te gaan op welke provocatie dan ook. We dachten dat, in dat geval, indien de Spaanse politiemensen dan zouden proberen het referendum te beletten, ze bij het zien van de vreedzame houding van de Catalanen toch ook zouden afzien van het gebruik van geweld. Dat was een erg… Toen ik van mijn stembureau met de auto heenging naar mijn kantoor in Barcelona vroeg een Italiaanse journalist geschokt: “Waarom denk je dat Spanje dit zou moeten doen, zo ‘live’ voor alle camera’s van over de hele wereld, van Al Jazeera, CNN, BBC. Waarom? Waarom?” En op dat moment dacht ik: nou, het is waarschijnlijk een boodschap aan de internationale gemeenschap. Ze stellen: wij zijn bereid zó ver te gaan. We zullen alles doen om de onafhankelijkheid van Catalonië te voorkomen. Had ik dat geweten, dan zou ik anders hebben gehandeld om de uitslagen van het referendum te beschermen. Ik houd vol: Ik heb er verkeerd aan gedaan om de verklaarde onafhankelijkheid op 3 october feitelijk op te schorten. Dat was een vergissing.

[1.16.38] TH. –– Gelooft u dat, gezien de wijze waarop het referendum is verlopen, veel mensen thuis zijn gebleven die anders gestemd zouden hebben om in unie met Spanje te blijven? Het referendum is illegaal verklaard. De consultatie zelf was op zich iets goeds, maar was het geschikt als basis om de onafhankelijkheid eenzijdig te verklaren? Heeft u enig moment getwijfeld of u de uitslag wel zou kunnen gebruiken als basis voor de verklaring van de onafhankelijkeid van Catalonië? 

CP. –– Nou, er is geen…

TH. –– Met andere woorden, u begon…

CP. –– Er is geen afspraak gemaakt over de voorwaarden van het referendum. Maar het is wel de regel bij referenda dat je de meerderheid moet hebben om de resultaten toe te passen. En, kijk, de mensen die hebben deelgenomen aan het Catalaanse referendum bedroegen 43% van het totale register van stemgerechtigden. Die opkomst was hóger dan die keer dat Spanje besloot… Het aantal mensen dat vóór heeft gestemd is, als percentage van het gehele electoraat, hoger dan het aantal Spanjaarden, weer in procenten, dat besloten heeft om Spanje te laten deelnemen aan de NAVO. Hoger dan het aandeel van de Spanjaarden dat voor het Verdrag van Maastricht heeft gestemd. En hoger dan het aantal Britten dat voor de Brexit heeft gestemd. Hoger ook dan het aantal Catalanen dat het Statuurt van Autonomie heeft goedgekeurd. Dus als al die uitslagen, behaald met een lagere opkomst dan die van ons 1 october referendum, toch steeds doorslaggevend waren er om gevolg aan te geven, waarom geldt dat dan niet voor óns referendum? Laat ik het andersom stellen: Volstaat 43% of 45% van de stemmen van mensen die vóór de eenheid van Spanje zijn om dan ook bij Spanje te blijven? Volstaat het om meer dan één stem boven de 50% te krijgen in een referendum om bij Spanje te blijven? Waarom zou het blijven bij Spanje niet ook meer stemmen moeten behalen dan het afscheiden ervan? Waarom is dat? Is de wens om te blijven dan legitiemer dan de wens om onafhankelijk te worden?  

TH. –– Dat zijn voor ons interessante kwesties om te overwegen. Zijn er vragen uit het publiek?  

[1.19.06] VRAAGSTELLER –– Ja, hallo. Mijn naam is  Seger. Ik ben student Internationale betrekkingen. En ik vroeg me dit. af. U doet momenteel een ronde door Europa om uw zaak te bepleiten en het publiek te informeren over de Catalaanse kwestie. Maar ziet u voor uzelf in de nabije toekmst nog een andere rol in het streven naar de onafhankelijkheid of is dat eerder iets voor een volgende generatie van Catalaanse politici?  

CP. –– Dank u zeer. Nee, ik wil de politiek het liefst zo spoedig mogelijk achter me laten om terug te keren naar mijn gewone leven als dat enigzins kan. Maar om realistisch te blijven, moet ik accepteren dat ik een groot aantal jaren nog in ballingschap zal blijven. In het meest gunstige geval. Volgens de beste scenario’s. En ik zal… Ik ben eraan gehouden me voor de zaak te blijven inzetten. Maar ik zou liever zien dat we dit tijdperk konden afsluiten en tot een overeenkomst zouden kunnen komen die het Catalaanse volk het recht op zelfbeschikking zou garanderen. En het dan aan de volgende generatie over te laten hoe ze het verder uitwerken. Dat zou voor mij het beste zijn. En ook het beste voor mijn generatie. Maar ik weet niet wat er gaat gebeuren in mijn leven de komende maanden. Of in de komende weken. Want we verwachten dat er een nieuw Europees Aanhoudingbevel komt, de derde. Ik weet niet of in dat geval het oordeel dezelfde zou zijn als in het geval van de zaak voor het regionale hof van Schleswig-Holstein. Of juist niet. Het is dus nogal lastig in mijn leven om plannen te maken voor de lange termijn.  

TH. –– Nog andere vragen? De microfoon is aan deze kant.

[1.21.13] VRAAGSTELLER –– Mijn naam is Mart. Ik ben student Internationale betrekkingen in Groningen. U had het erover deel uit te maken van de Europese familie. Maar denkt u niet dat u met het streven naar Catalaanse onafhankelijkheid juist een negatief signaal geeft aan de rest van Europa dat toch al redelijk gefragmenteerd aan het raken is? Als je kijkt naar de Brexit en de nationalistische bewegingen overal in Europa?

CP. –– Nou ja, dát is wat de nationale regeringen in Europa steeds volhouden. Dit zou niet het moment zijn om de onafhankelijheid te vragen omdat dat een stimulans zou kunnen zijn voor andere regio’s in Europa. Wel, in de eerste plaats is er de vraag: is het iets heiligs om de eenheid van de landen te bewaren? Ieder land kan worden aangepast. Mits dat door democratische middelen gebeurt. De eenheid van Spanje. Of de eenheid van Catalonië. Niets is voor de eeuwigheid. Iedere generatie heeft het recht om te beslissen in wat voor soort land, wat voor soort samenleving, ze willen leven. Dus in wat voor soort land. Laat dus in de eerste plaats niet de anderen beslissen wie onafhankelijk zou moeten worden en wie niet.
     En ten tweede: omdat we nu leven in een tijd van globalisering en de effecten ondergaan van de vierde industriële revolutie, zien we dat de kleine en middelgrote staten over precies dezelfde middelen kunnen beschikken als de grotere staten. En nu geldt: hoe kleiner hoe beter. Kijk maar naar de ranglijst van gelukkigste landen die de Verenigde Naties hebben opgesteld. Kijk naar de meest gelukkige landen, naar de top tien. Het is niet alleen maar een opiniepeiling met de vraag: “Bent u gelukkig?” Nee, het is geloof ik gebaseerd op criteria in vijf verschillende terreinen.  En dan in de top tien van de ranglijst, van de bovenste vijf hebben er vier minder inwoners dan Catalonië. En van alle tien hebben er acht minder dan tien miljoen inwoners. Dat betekent dus dat het doel van geluk, maar ook gelet op veiligheid, de scheiding van machten, de vooruitgang in de samenleving, gezondheid etc., dergelijke doelen kunnen beter worden bereikt in een kleine of middelgrote staat dan in een grote. We hebben immers dezelfde instrumenten in handen als de grote staten. Dezelfde instrumenten. En we hebben ook het recht om de mogelijkheden te benutten die de nieuwe industriële revolutie ons biedt. Neem bijvoorbeeld dat kleine land, nu nog deel van Denemarken, de Faeröer eilanden. De Faeröer is een klein land met weinig inwoners. Maar het zal waarschijnlijk tot de meest geavanceerde samenlevingen behoren en uitermate geschikt om zo’n soort systeem te hebben om democratie goed te laten werken. Om te garanderen dat de voordelen van die industriële revolutie de gehele samenleving ten goede komen. Dat is voor een klein of middelgroot land zoveel beter mogelijk dan voor de grotere landen.

TH. –– Als u deze logica volgt, dan zal Barcelona vervolgens onafhankelijk willen worden van Catalonië. [Gelach]

CP. –– En waarom niet? Waarom niet? Wat mij betreft…..

TH. –– Of ook de stad Girona, als eenmaal Barcelona ….

[1.25.03] CP. –– Iedere samenleving die zichzelf beschouwt als een volk, als een natie, heeft het recht op zelfbeschikking. Kijk naar Catalonië. Wij hebben, ik meen zelfs unaniem, in het Catalaanse parlement een wet aangenomen die een kleine vallei in het noorden van de Catalaanse Pyreneeën betreft. De Vall D’Aran. De Vall D’Aran is een nationale realiteit met een eigen taal, het Occitaans, met eigen instituties, en in die wet hebben we zijn recht op zelfbeschikking bestendigd. Dus als op een dag de Vall D’Aran zou besluiten om Catalonië te verlaten dan heeft het uiteraard dat recht. En, heel belangrijk, niemand in Catalonië zal dan in gevangenis worden gezet omdat hij een referendum organiseert met de bedoeling om zich af te scheiden van Catalonië. Niemand. Want dat zou natuurlijk onacceptabel zijn.  

[APPLAUS]

[1.26.15] VRAAGSTELLER –– Mijn naam is Alec en ik wilde u vragen, zoals u al aangaf: wat nou als Barcelona inderdaad onafhankelijk zou willen worden van Catalonië. Want daar was sprake ban in Spanje, dat de stad samen met Tarragona onafhankelijk zouden willen worden van Catalonië. U zegt dat er een regio in het noorden is die dat zou kunnen worden, maar hoe zit dat met de hoofdstad, met Barcelona. Zou u kunnen leven zonder Barcelona. Zou u nog steeds de onafhankelijk verklaren als dat zou gebeuren? 

CP. –– Ik herhaal dat niemand de gevangenis in zal gaan, mocht men besluiten een referendum te houden voor de onafhankelijkheid van Barcelona en Tarragona. [“Tabarnia”] Dezelfde logica gaat op voor het geval dat het noorden van Valencia zou besluiten zich bij de Catalaanse Republiek te voegen. Zij zullen vrij zijn om zich bij de Catalaanse Republiek aan te sluiten, net als de Balearische eilanden bijvoorbeeld of het Catalaanse gebied in het zuiden van Frankrijk [Rossilló = Roussillon]. Niets is voor eeuwig. Als u vraagt of ik geloof dat Catalonië altijd onveranderd zal blijven, dan zeg ik “nee”. Iedere generatie zal zijn beslissingen nemen. Als dus op een dag een significant deel van Catalonië zich zou voelen als een aparte natie of samenleving, wat is dan het probleem? Wat is daar dan mis mee? 

TH. –– In sommige gemeenschappen aan uw “Costa’s” wonen wel een boel Nederlanders. [Gelach]

CP. –– Of denk aan de Duitsers op de Balearische eilanden. 

TH. –– Laten we nu een paar vragen samenvoegen want er is niet zoveel tijd meer. 

[1.27.53] VRAAGSTELLER –– Mijn naam is Gert-Jan XXX. Ik ben een gewezen rechter.  Mijn vraag betreft de spanning tussen de Spaanse grondwet enerzijds en de internationale maatstaven voor autonomie anderzijds. Mijn vraag is: Heeft u of uw beweging ooit geprobeerd heeft een soort internationaal-rechterlijke uitspraak over deze verhouding te krijgen?  

TH. –– Dat is wel een heel specifieke vraag. Kunt u die beantwoorden?

CP. –– Ja. Zoals u welllicht weet willen we onze zaak voorleggen aan het Europees Hof voor de Rechten van de Mens om daar onze politieke rechten te verdedigen. Want de Spaanse rechterlijke macht heeft ook onze politieke rechten geschonden. Ik ben op onwettige wijze uit mijn ambt van president gezet. En daar procedeer ik voor, om mijn politieke recht te verdedigen. Ik was gekozen, ik ben benoemd door een wettig parlement. En in een democratie heeft niemand toch het recht om een wettig parlement te ontbinden. Dus wij, ja, ik zal dit verdedigen voor het Europees Hof voor de Rechten van de Mens. Ik heb ook een klacht tegen het Koninkrijk Spanje ingediend bij de commissie voor de mensenrechten van de Verenigde Naties om dezelfde redenen. Dezelfde redenen. We hebben moeten wachten. We hebben nog niets officieel gevraagd aan de Commissie van Venetië [= de Europese Commissie voor Democratie door Recht] hoewel het waarschijnlijk wel een goed idee zou zijn om op een dag een formele verklaring te vragen van de Commissie van Venetië.  Om bijvoorbeeld te horen welke regels aanvaardbaar zouden kunnen zijn om te bewijzen dat er een significante meerderheid in Catalonië zou zijn met een voorkeur voor, of juist niet, de onafhankelijkheid. Zoals wanneer er dan bijvoorbeeld normale regionale verkiezingen plaatsvinden in Catalonië waarin dan de pro-onafhankelijkheidspartijen meer dan 60% van de stemmen krijgen. Is dat een toereikende meerderheid voor de verklaring van de onafhankelijkheid? Als dat het geval is en we roepen dan eenzijdig de onafhankelijkheid uit, welke rol zal de internationale gemeenschap dan spelen? Of de internationale organen, zoals de Commissie van Venetië. Dat is een zeer interssante kwestie. Maar nu moeten we eerst de afloop van het strafproces afwachten om te overwegen wat onze volgende stappen zullen zijn in de verdediging van onze rechten. 

TH. –– Dank u voor uw vraag. Zijn er nog meer vrage. Daar zie ik een hand. 

[1.30.49] VRAAGSTELLER–– Hallo. Mijn naam is XXX. Ik studeer internationaal Europees recht aan de Rijksuniversiteit Groningen. En ik heb een vraag die een rode draad van uw betoog van vandaag aangaat. En het betreft de wens van het Catalaanse volk om deel uit te maken van de Europese familie. Echter, gedurende de hele crisis rond het referendum… Er is een Spaanstalige opiniepeiling gehouden over de vraag of het Catalaanse volk nog steeds de onafhankelijkheid zou nastreven als dat zou betekenen dat ze niet meer bij de Europese Unie zouden horen. En die vraag bewoog 70% van de respondenten tot het antwoord “nee”. Dus mijn vraag in dit verband is de volgende, die eigenlijk al eerder is gesteld door sommige aanwezigen maar die niet echt is beantwoord. Wat is de bedoeling voor de steeds hechtere unie die we tegenwoordig hebben?  […] Mensen die in Europese regio’s leven zouden het recht moeten hebben om zelf hun beslissingen te nemen, elke generatie opnieuw, zoals u stelde. Maar is dat niet ook een beetje zelfzuchtig? Want nu zitten we met een situatie waarin een boel naties worstelen met…

TH. ––Ik hoor een boel vragen. [Gelach]

VRAAGSTELLER –– Het punt is: wat zal dit de Europese gemeenschap opleveren? Hoe kan dit mensen in de EU meer voorspoed brengen? Dat is alles. 

[1.32.13] CP. –– Dank u. Nu, wanneer u Catalaanse mensen vraagt naar hun relatie met de Europese Unie, dan heeft u gelijk: ze willen liever in de Europese Unie blijven dan een onafhankelijke natie buiten de unie worden. Dat klopt. Maar zoals ik al zei, de voorspiegeling van de kans dat ze eruit zullen moeten is bedrog. En die is gebruikt in de bangmakerij over de onafhankelijkheid. Kijk naar het geval van Schotland. De “blijvers”, de mensen van “Better Together”, hebben een angst-campagne gevoerd met de boodschap dat uit de Europese Unie en familie zouden worden verstoten. En nu verlaten ze de Europese Unie toch nadat ze tegen de onafhankelijkheid hebben gestemd.
    Dus waarom denken we dat onze zaak de Europese democratie zou kunnen helpen te versterken? Omdat ik geloof in de Europese Unie die gebaseerd is op de overeenstemming van de bevolking die onstaat wanneer het volk gaat stemmen met de kennis en de erkenning van de instituties, de regels en de bestuursleiding, en wanneer het volk het gevoel heeft dat de Europese Unie ernaar luistert. Als je kijkt naar de laatste peilingen dan heeft minder dan 50% van de Europese burgers, al zou het ietsje meer zijn, het gevoel dat hun stemmen doordringen tot de Europese instellingen. Een manier om de democratie te versterken is dus de politiek en de instituties dichter bij de mensen te brengen. De Catalaanse crisis bewijst dat dat ook mogelijk is: zodra je mensen ook echt hun stem geeft, versterk je en verzeker je de democratie. En dat is een voordeel voor de gehele Europese Unie. Andersom, als je zwijgt wanneer mensenrechten worden geschonden, of dat nu in Catalonië, in Hongarije of in Polen, het maakt niet uit, als je zwijgt, dan wordt de hele democratie bedreigd. Het is dan ook onze plicht om bij te dragen tot de versterking van de Europese democratie. En één mogelijke manier om dat te doen is bijvoorbeeld de manier die het Catalaanse volk heeft geopteerd tijdens het referendum van 1 october. Door de stembussen te verdedigen. Het beste gezicht van Europa die dag was niet getoond door de lidstaten als Spanje. Het beste gezicht werd getoond door de Catalaanse burgers die de stembussen verdedigden. Dát is het Europa waar ik in geloof. 

De protestboodschap domineert het iconische stadsgezicht van Besalú. Toeristen kunnen het ook lezen op het spandoek aan de gevel van het gemeentehuis. Op het centrale plein van de stad, dat toepasselijk genoeg het plein van de vrijheid heet, draagt een grote plataan linten en kaarten met namen van de politieke gevangenen en ballingen. Alle foto’s ©2018 Huib J. Lirb

[1.35.18] VRAAGSTELLER –– Mijn naam is Anna Pia. Ik ben Spaanse. Ik studeer Moleculaire Biologie and BioTechnologie. Ik heb twee vragen De eerste is heel kort. Heeft u wel eens echt geluisterd naar de muziek van Valtonyc? 

CP. –– Ja, naar een paar nummers, ja. 

VRAAGSTELLER –– Oké, maar dan weet u ook dat hij in zijn “raps” geweld propageert en om die reden is hij veroordeeld tot gevangenschap, al zit hij nu in Brussel, net als u, maar….

CP. –– Hij is veroordeeld tot drie, drie en een half jaar cel, nietwaar?

VRAAGSTELLER –– Ja, precies. U beweert dus de vrede te verdedigen. Dan is het denk ik wel belangrijk om voorzichtig te zijn,  voor iemand die zo invloedrijk is en zoveel aanhang heeft als u, dan is het belangrijk om voorzichtig te zijn met de keuze van uw woorden omdat er hier een boel mensen zijn die uit andere landen komen. Die van alle werelddelen komen en niet goed op de hoogte zijn van de situatie in Spanje. En dat brengt me op de tweede vraag. U haalde net het referendum van october 2017 aan. U heeft zelf gezegd dat dat niet was toegestaan. U heeft gezegd dat u wist dat er gewelddadige gevolgen zouden zijn voor uw aanhang, en het publiek hier moet ook weten dat….

TH. –– Het spijt me te moeten onderbreken, maar komt u alstublieft nu met uw vraag?

VRAAGSTELLER –– Ja, het is dus bewezen dat de opkomst natuurlijk zowat bestond uit alleen de mensen die voor de onafhankelijkheid waren. En dat bewijst niks. En ook dat er mensen zijn geweest die meer dan eens hebben gestemd in het referendum. Dus mijn vraag is: was dat referendum het nou allemaal wel waard volgens u?

TH. –– Dát is een heldere vraag. En was het ’t waard?

CP. –– Welnu, wat betreft de musicus Valtònyc. Ik ben geen fan van zijn stijl maar ik zal wel zijn vrijheid van meningsuiting verdedigen. Want de vrijheid van meningsuiting is niet alleen maar bedoeld voor mensen waarmee je het eens bent of wiens ideeën je deelt. De meest fundamentele verdediging van de vrijheid van meningsuiting is juist de verdediging van het recht van andersdenkenden om zich ook te uiten zonder ze in de gevangenis te gooien vanwege de uiting van de ideeën waar je het niet mee eens bent. Dan sta je gewoon aan de andere kant van het politieke spectrum. Dus ik ben liberaal en ik zou dan vooringenomen zijn, waarbij hij dan tegen het kapitalisme uitvaart. Prima: we voeren toch dezelfde strijd. Namelijk voor de vrijheid van meningsuiting. Ik wil in een land leven, in een samenleving, waar een zanger als Valtònyc de vrijheid heeft om zijn teksten naar eigen goeddunken te schrijven. In vrijheid. Zonder een gevangenisstraf van DRIE jaar te riskeren. Want dát vind ik toch echt een schande! En ten tweede…. [Applaus]
       Dat geeft natuurlijk de gelegenheid aan ons en ook aan u om die teksten weer te bekritiseren. Dat is nou juist de vrijheid. Er wordt ook een heleboel over mij persoonlijk beweert door de pers waar ik het totaal niet mee eens ben. Maar goed, die vrijheid hebben ze.
     [1.38.56] Kijk, het strafproces is niet alleen maar gericht tegen mensen die voor de onafhankelijkheid zijn. Het proces is ook tegen de Catalaanse mensen die tégen de onafhankelijkheid zijn. Want de enige manier om ook hún recht op meningsuiting te beschermen is het houden van een referendum. Als je dat niet doet, hoe weet je dan ooit zeker of er al dan niet een meerderheid is voor de onafhankelijkheid? De enige manier om er achter te komen of er genoeg mensen zijn voor het uitroepen van de onafhankelijkheid is het houden van een referendum. Maar als de organisatie van een referendum wordt beschouwd als een misdaad, dan kunnen niet beide beweringen gelijk samengaan. Óf het is een misdaad om een referendum houden, óf je erkent de uitslag om te bepalen of er genoeg stemmen zijn voor de onafhankelijkheid. Maar de twee gaan niet samen. Ik ben echt bereid om te accepteren dat we als voorwaarde voor de onafhankelijkheidsverklaring een ruime meerderheid moeten hebben. Laten we dat bespreken. Want verstaat u of iemand anders onder een ruime meerderheid: 55? 60? 65? Want wat voor ons het meeste telt is hoe dan ook het recht om te stemmen. Want we zullen de uitslag respecteren. Maar we willen wel de kans krijgen óm te stemmen. En het past niet om te zeggen: “u bent met te weinig voorstanders maar u mag niet stemmen”. Dat verdraagt elkaar niet.  Dus als je het wilt weten, als je écht wilt weten hoeveel Catalanen voor de onafhankelijkheid zijn, dan kun je daar vrij gemakkelijk achter komen: vraag het ze! En accepteer dan de uitslag. 

[Applaus]

TH. – Dank u zeer. … Voor u allemaal opstaat, heengaat en begint te strijden voor de onafhankelijkheid van Friesland, Groningen en Drenthe, wil ik u namens de Studium Generale, de mensen die dit evenement hebben georganiseerd voor de Hanze en de Rijksuniversteit Groningen, bedanken voor uw komst en voor het beantwoorden van onze vragen, niet alleen mijn vragen, maar in het bijzonder ook die van de studenten. 

Einde.

Uitingen van protest tegen de vervolging van Catalanisten in Girona en Caldes de Montbui, augustus 2018 (©2018 Huib J. Lirb)

Informatie over de video

“Een onafhankelijk Catalonië?” Carles Puigdemont in gesprek met Tim Huiskes en studenten in de grote zaal van het Academiegebouw van de Rijksuniversiteit Groningen. College Tour georganiseerd door de Studium Generale Groningen aan de Rijksuniversiteit Groningen (RUG) op 13 februari 2019.

Duur: 1u 43m (01:42:57).

Voor de volledige versie met eigen Nederlandse vertaling in ondertitels, zie vimeo.com/327423737. Oorspronkelijke Engelstalige titel van het evenement: “An Independent Catalonia?” Carles Puigdemont Interviewed by Tim Huiskes.

Credits:
Videomakers Huib J. Lirb and Maria Feliciana Coll (dutchindies.com)
Many thanks to Carles Puigdemont en Tim Huiskes, Eva Juarros Daussà, Josep Pinyol, Laura Prat Bertrams,
Guus Termeer (Studium Generale Groningen),
Jorien Bakker & Chris Hazelhoff (Rijksuniversiteit Groningen RUG / University of Groningen)

©2019 Huib J. Lirb • lirb.nl / hjlirb@dutchindies.com

Bevat muzikaal fragment: “El cant dels ocells”, gespeeld door Anna Amigó tijdens een protestdemonstratie voor het gebouw van de Europese Commissie in Brussel op 12 februari 2019 – Credit in beeld op circa 2e minuut. Videomaker Brussel: Huib J. Lirb.

Deze video besluit met beelden van de boeksignering na afloop van het evenement.

De Nederlandse vertaling met hier en daar aanvullende informatie is van Huib J. Lirb.

Voor meer informatie over Puigdemont’s standpunten verwijs ik graag naar het boek dat hij samen met Olivier Mouton heeft geschreven. Carles Puigdemont. De Catalaanse crisis. Een kans voor Europa. Gesprekken met Olivier Mouton. Lannoo. Tielt 2018

Voor verwijzingen naar onze andere video’s aangaande de Catalaanse kwestie, zie http://www.dutchindies.com/six-catalunya.html

Transcript of the video interview with professor Alfred de Zayas held on November 9th, 2017 by Huib J. Lirb, Sofia J. Lirb and Maria Feliciana Coll

For this video and the related videos, please follow the links at my webpage “Six:Catalunya”. For a Dutch translation, see the parallel post on this weblog.

Alfred De Zayas during the interview in front of the Spanish Embassy at the Lange Voorhout in The Hague ©2018 Huib J. Lirb

Introduction to the interview

The Catalan Question and International Law. Conference on the Right of Self-Determination, The Hague, The Netherlands, 9 November 2018. An international symposium organised by ANC Nederland. Afred De Zayas. Professor of international law, writer, historian and a leading expert in the field of human rights and international law. Formerly UN Special Rapporteur on the Promotion of a Democratic and Equitable International Order.

Transcript

My name is Alfred De Zayas. I am the former United Nations independent expert on the Promotion of a Democratic and Equitable International Order. I served six years, from 2012 to 2018. I presented fourteen reports to the General Assembly and to the Human Rights Council. And one of those reports, the 2014 report, is devoted entirely to the theory and practice of the right of self-determination. Before that, I have been professor at numerous universities, in Canada, in the United States, in Germany, in Spain. And I was the secretary of the United Nations Human Rights Committee. And the chief of the petitions department in the office of the UN High Commisioner for Human Rights. 

– The Spanish State (judiciary and executive) rejects the validity of the 1 October 2017 referendum on the independence of Catalonia, claiming that is was “illegal”. What is your opinion on this?

[01:23] De Zayas:
Well, governments, politicians, journalists can say whatever they want. A professor of international law will tell you that the right to decide, the right to express your desire for self-determination, whether it be internal or external self-determination, is a fundamental human right. Now, you have article 1 of the Covenant on Civil and Political Rights, article 1 of the Covenant on Economic, Social and Civil Rights, not without reason. The drafters of the two covenants placed self-determination as the principle first right. As you know, human rights are universal, interrelated, and interdependent. So, if you violate the right of self-determination, almost inevitably you are going to be violating a host of other human rights. Certainly, if a population wants to hold a referendum: thát expression of their wishes is protected by article 19 of the Covenant on Civil and Political Rights. It is also protected by the European Convention on Human Rights. That doesn’t mean that, by virtue of that referendum, you are going to obtain greater autonomy, or you are going to obtain secession, independence. One thing is holding the referendum. Another thing is: what are the consequences thereof. That must be according to the rule of law. That must go through a certain process. And the process must conform with international law, must conform with human rights law, must conform with the Covenant on Civil and Political Rights, etcetera. But to claim that a referendum is “illegal” is absolute nonsense. 

– Nevertheless, the Spanish judiciary and government maintain that the referendum was illegal and a host of people are being prosecuted for their involvement. 

[03:45] De Zayas:
Well, the fact that there are political prisoners in Spain is really scandalous. And the fact that the European Commission in Brussels and the European Parliament has not clearly condemned this is  also a scandal. They have actually become complicit in a very grave violation of international law, and of human rights law and in particular article 9 of the Covenant on Civil and Political Rights. These persons who are currently in jail in Spain: their only offence is the excercise of a ius cogens right, to wit, the excercise of the right of freedom of expression in order to achieve a referendum and to achieve what every people is entitled to. Article 1 of the Covenant on Civil and Political Rights says: all peoples…. It doesn’t say “some peoples”, it doesn’t say “peoples who have been under colonial rule” have a right to self-determination. All peoples have that right. And my colleague at the University of Geneva, professor Nicholas Levrat, who is the head of the international law department at the university of Geneva, he published a book last year called “The Right to Decide”, which, better than anybody else, has explained the parameters of the right of self-determination, in particular in the case of Catalonia. 

– “All peoples have the right to self-determination”. But what constitutes “a people”?

[05:40] De Zayas:
There is no agreed definition of a people. In an article that I published some years ago and also in my 2014 report to the General Assembly, I go into the various definitions of what constitutes a people. Probably the most widely accepted definition is what is termed “the Kirby-definition”. Kirby was an Australian judge and he argued objective and subjective elements of a people. Obviously, the objective elements are common history, common culture, language, ethnic group, what you want. But also there is a subjective element of “identification”. When you have all those elements together you have “a people” . And these persons, who belong to this people, do have a right to determine their future. That’s what self-determination means. They can decide not only whether they have a status of autonomy, or of federalism, or of independence but also the kind of government and the kind of education that they want to give to their children. So a… the definition of a people is not something that is an impediment to the appplication of article 1 of the Covenant. I mean, I have no difficulty in stating, as professor of International Law, that the Catalan people are a people. And not only the population of Catalonia, those who today reside in Catalonia, but all those who identify themselves with the Catalan language, with the Catalan history, and with the Catalan culture. 

©2018 Huib J. Lirb

– About the added subjective element of the wish to be identified as a people and the consciousness of being a people: is this compatible with the concept of “civic” nationalism? 

[07:56] De Zayas:
Not sure what you imply by “civic nationalism”. We are all Europeans. And we are all bound by the European Convention on Human Rights. There is, shall we say, equality in dignity, equality in rights, and you can be, simultaneously, a patriotic Catalan and a patriotic Spaniard. But the civilised thing to do, first of all is to just sit down and discuss. See what are the options. I could see very well, if Spain were to modify its constitution to make Spain into a federal state – there are plenty of examples in the world of that – in which each federal state has a large measure of autonomy, including fiscal autonomy, which is very important: not only education, and not only relations with other states or other entities… but fiscal autonomy. That is a model that can be discussed. But what you cannot do is adamantly and intransiently say “no, the constitution forbids that”. The constitution, the Spanish constitution, pursuant to article 10 paragraph 2 and article 96 of the Spanish Constitution, incorporates the international human rights treaty regime into Spanish Law. Including article 1 of the Covenant on Civil and Political Rights. So, it is fatuous of Spanish professors to say, that the Spanish constitution forbids a referendum or that the Spanish constitution does not recognise self-determination – of course it does! And the question is: how are you going to apply it in a way that is peaceful and democratic. 

– How could Catalan self-determination be achieved in practical and political terms?

[10:32] De Zayas:
In a civilised situation, you are going to have negociations between those who want internal self-determination and those who would prefer external. What is particularly shocking is that the desire for self-determination, the expression of self-determination, has been criminalised and that politicians who have advocated self-determination have been either driven into exile or have been imprisoned. Just imagine what the reaction of the world would have been if the independentists of Scotland had been jailed by the United Kingdom. Or if the independentistst in Quebec had been jailed by Canada. It’s simply outrageous, outrageous that there are political prisoners in Europe, namely in Spain, and that the European Commission is not doing anything about it.
       The European Commission likes to micro-manage states. They get into the affairs of Poland, and into the affairs of Slovakia, the affairs of Czech Republic, the affairs of Poland, they cry foul because of threats or so-called threats to the rule of law in Poland or the rule of law in Hungary. And they are completely silent about what’s going on in Spain which is many times worse. What does that tell me? International law is applied à la carte, is being applied arbitrarily. And what consequences derive from that? The credibility of the European Union. The credibility of the European Commission. The credibility of the European Parliament is at stake. It’s not just the breakdown of the rule of law in Spain. It is the breakdown of the credibility of the organisation that should safeguard and guarantee the human rights of all Europeans, including the Catalans.

©2018 Huib J. Lirb

– The European states seem quite accustomed to ignoring the so-called “internal affairs” of Spain. Some claim from as far back as the 1930s even …

[13:30] De Zayas:
 As I say, there are a whole host of arbitrary moments here. It’s an arbitrary application of international law and of human rights law and also an arbitrary focussing on certain countries like Hungary. It is politically correct to criticise Victor Orban, but it is not politically correct to criticise prime minister Sanchez for instance. So there are here differences that cannot be rationally explained. What I’d like to say in this context of selectivity is that Europeans, especially the big powers, are concerned about the precedent that the independence of Catalonia could mean for them. The French are worried about the Bretons, and they worry about the Corsicans. The Italians may be worried that Veneto wants to separate. Or that the Lombards would want to separate, or that the Germans of the southern Tirol want to separate. The Belgians and the “Flamands” might want to split. And I say, if they want to separate, is it not more civilised to have a friendly divorce? In 1993, the Czechs and the Slovaks went seperate ways and they have been perfectly functioning, democratic societies, democratic governmenst since 1993. There is no problem. Now, the Catalans are 7,5 million people. According to the Montevideo Convention, the elements of statehood are: a population; a territory; a government – 131 presidents of the “Generalitat”; and, of course, relations with other international entities. Catalonia has it all. And it is a viable potential state, with 7,5 million people, with a vigorous industry and with a very, shall we say, efflorescent population. It would be a perfectly functioning independent country in the European Union. But it’s the precedent value that is here at stake and the Europeans, in particular the French, are afraid. 

–  How authorative or immutable is a constitution if it turns out that parts of it may be at odds with International Law?

[16:51] De Zayas:  

Well, there is no constitution that is written in stone. I mean all constitutions are subject to modification. And in the case of Catalonia and in the case of self-determination, you really do not have to amend the constitution, because pursuant to these two articles I have already mentioned, 10 paragraph 2 and 96, self-determination is part of the Spanish legal order, is part of the legal order of every country in the European Union. So, if the Catalans want to hold the referendum and if the Catalans want independence, they have the right to have it. Now, there is a tendency in the public toward “status quo” – leave things the way they are, don’t rock the boat. Now this tendency to a form of conservatism can be modulated, can be mellowed, with a little bit of good will and a little bit of cooperation from the media. I have found that the reports on Catalonia in El País, in El Mundo, in the ABC, in Le Monde in France, in Le Figaro, in the NZZ [Neue Zürcher Zeitung] in Switzerland, in the Weltwoche etcetera, has been quite biased, quite one-sided. And it has not served the interests of the Spanish, of the Catalans, or in general of the Europeans. I keep saying: the Catalans are Europeans. They are good Europeans. They believe in human rights and they have given the world an example of how you can democratically and peacefully demand your right to self-determination. Unfortunately it’s being suppressed and unfortunately for whatever, probably geo-economic reasons, it’s being “freiné”, it’s being stopped, it’s being slowed down, because certain interests are worried that maybe there might be unforeseable economic consequences.

©2018 Huib J. Lirb

– On the progressive development of the right of self-determination, the concept of territorial integrity and the right of secession.  

[19:49] De Zayas:
In 2014, I presented a report to the General Assembly [of the United Nations], a report devoted entirely to the doctrine of self-determination and to the experience of the international community in handling it. Now, what is important to understand is that international law is not static. International law is dynamic, it’s always progressing. And there are certain things that have occurred since 1945 that have seen the right of self-determination evolve. We are not at the stage of de-colonisation, we are not at the stage of 1960, 1965, 1970, etcetera. We are in the 21st century, 2018. We have seen the dissolution of the Soviet Union into 15 republics. We have seen the dissolution of Yugoslavia into seven state entities. And we have had jurisprudence. Among that jurisprudence, most importantly, is the advisory opinion of the International Court of Justice, 2010, on the unilateral declaration of independence by Kosovo. It is not so much the fact that a unilateral declaration of independence does not violate international law, that is pretty obvious. So, I mean, that is not the crux of the matter. That is not where the focus should be.

     The focus should be: where are the obstacles to obtaining self-determination? And then Spain will tell you: “ah, territorial integrity!” And they’ll say: “the principle of territorial integrity is absolute!” It isn’t. It has never been absolute. But then the International Court of Justice put this question to rest. It answered the question. Is territorial integrity somehow hierarchically more important than self-determination? Answer: no. And then the International Court of Justice goes beyond. It says: in the United Nations Charter, article 2, article 4, in resolution 2625, in resolution 3314, in the Vienna Declaration and Programme of Action, in the Millennium Declaration. Even the OSCE in the Helsinki Declaration of 1975. Whenever the principle of territorial integrity is invoked, it is invoked in the context of inter-state relations. Meaning: state A cannot encroach on the territorial integrity of state B; state A cannot occupy the territory of state B; state A cannot aggress state B. Never, néver is the principle of territorial integrity to be used internally, because that would immediately nullify the right of self-determination and it would nullify the right of the Slovenes to their independence and would… because obviously, what happened when Slovenia declared itself unilaterally independent? It broke the territorial integrity of the [Socialist] Federal Republic of Yugoslavia. Ditto when Croatia declared itself independent. Ditto when Bosnia and Herzegovina declared itself independent. And in the case of Kosovo, it’s even more, shall we say, more obvious and more crass: here, in order to obtain the separation of Kosovo from the rest of Yugoslavia, from Serbia, NATO actually carries out an illegal use of force, bombs the hell out of Belgrade and the hell out of Serbia in order to destroy the territorial integrity of a European State. It’s absolutely surrealistic how anyone could say that territorial integrity is sacrosanct when the Europeans themselves and NATO itself destroy the territorial integrity of European country. So, I don’t want to hear about that. 

      I mention all of that in my report. And what’s important in my report – it’s A/69/272. What’s important in the report is that I develop 15 criteria “who?”, “what?”, “when?” How can you invoke the right of self-determination? What are the consequences? Who may invoke the right of self-determination and what are the obligations that ensue for the international community to help that country be incorporated into the international community as a functioning democracy that respects human rights? And I see absolutely no problem for an independent Catalonian state if indeed that is what the Catalans want. I am not a Catalan. So, if they want to hold a referendum and a majority wishes to separate, that is their good right and I will respect it. If a majority wants to remain within Spain, so be it. But it is essentially a decision that belongs exclusively to the people of Catalonia. 

– Competing “Nationalisms” and “Patriotism”

[28:37] De Zayas:
Epithets and neologisms are flung about all the time in the political debate. It’s… When you dislike someone you call them a “populist”. And then if the government dislikes you, they will call you a “terrorist” or an “insurgent” or something of that nature. So as to, you know, put an odium on you. I mean, there is nothing wrong with being a patriot, there is nothing wrong with loving your country. I mean, I am thinking of a poem by Rainer Maria Rilke, called “In dubiis”, meaning “In doubt”. It’s a wonderful poem in which he… The first three strophes is totally cosmopolitan and “the world”, etcetera etcetera. And how does it end? He says he doesn’t bow to flags unfurled, he doesn’t bow to these ideas of patriotism. He will fight for his community. He will fight for his family, for his people. That is his kind of patriotism. So, there is nothing wrong with that.That’s actually very healthy. Because only if you love your homeland, only if you love Catalonia or you love Spain, will you work constructively for it. And it is unfortunately this culture of fear, this culture of “what if?”, that prevents progress in the relations between peoples. And I can only wish the Spaniards, Madrid and Barcelona, that, with time, they will reach a compromise that will satisfy the desires and the needs of all Spaniards, whether Catalans or Basques, or Galicians, or Andalusians.

Vertaling van het videointerview met Alfred de Zayas dat op 9 november 2017 is gehouden door Huib J. Lirb, Sofia J. Lirb en Maria Feliciana Coll

Voor deze video en de hieraan gerelateerde video’s, volg de verwijzingen op mijn website pagina “Six:Catalunya”. Voor de transcriptie van de Engelstalige tekst, zie het parallelbericht op dit weblog.

Professor Alfred De Zayas tijdens het interview op het Lange Voorhout in Den Haag ©2018 Huib J. Lirb

Introductie van de video

De Catalaanse Kwestie in Juridisch Perspectief. Interview met professor Alfred De Zayas, vooraanstaand deskundige op het gebied van mensenrechten en internationaal recht, voormalig onafhankelijk rapporteur aan de Hoge Commissaris voor de Mensenrechten en de Rechtvaardige Internationale Orde van de Verenigde Naties (OHCHR), voorafgaand aan zijn lezing op het symposium over het zelfbeschikkingsrecht van Catalanen georganiseerd door ANC Nederland te Den Haag op 9 november 2018.

Vertaling ten behoeve van ondertiteling (let op: dit is een weergave van spreektaal):

Mijn naam is Alfred De Zayas, gewezen onafhankelijk deskundige van de Verenigde Naties voor de bevordering van een democratische en rechtvaardige internationale orde. Ik heb in zes jaar, van 2012 tot 2018, 14 rapporten gepresenteerd aan de Algemene Vergadering van de VN. Een van die rapporten, uit 2014, was geheel gewijd aan de theorie en praktijk van het recht op zelfbeschikking. Daarvóór was ik hoogleraar op vele universiteiten, in Canada, de VS, Duitsland, en Spanje. Ik was ook secretaris van de VN Commissie voor Mensenrechten. En hoofd van de afdeling “petities” van het bureau van de VN Hoge Commissaris voor de Mensenrechten.

Welnu, regeringen, politici en journalisten kunnen zeggen wat ze willen. Een hoogleraar Internationaal Recht zal u echter vertellen dat het recht om te beslissen, het recht om uitdrukking te geven aan de wens tot zelfbeschikking, of dat nu intern is of extern,  een fundamenteel mensenrecht is. Het is artikel 1 van het Verdrag Inzake Burgerrechten en Politieke Rechten, gelijk aan het artikel 1 van het Verdrag Inzake Economische, Sociale en Culturele Rechten. Die staan niet toevallig bovenaan. De opstellers van beide verdragen hebben zelfbeschikking geschikt als het principieel eerste recht.

Zoals u weet, zijn mensenrechten universeel, onderling aan elkaar gerelateerd en van elkaar afhankelijk. Derhalve, als je het recht van zelfbeschikking schendt, dan schend je bijna onvermijdelijk ook een heleboel andere mensenrechten. Natuurlijk, als een bevolking een referendum wil houden, dan is díe uitdrukking van hun wensen beschermd door artikel 19 van het Verdrag Inzake Burgerrechten en Politieke Rechten. Het is ook beschermd door het Europees Verdrag voor de Rechten van de Mens. Dat betekent nog niet dat men bij de gratie van dat referendum ook echt meer zelfbeschikking krijgt, of het recht van afscheiding of onafhankelijkheid.  

Een referendum houden is vers één. Vers twee is de vraag naar de gevolgen ervan. Die gevolgen moeten stroken met de geldende rechtsorde. Het moet een proces doorlopen. En dat moet overeenkomen met internationaal recht, met mensenrechten, met het Verdrag Inzake Burgerrechten en Politieke Rechten enzovoorts. Maar te beweren dat een referendum “illegaal” zou zijn is absolute onzin. 

– Niettemin houden de Spaanse Justitie en regering vol dat het referendum illegaal was en meerdere mensen worden nu vervolgd wegens hun betrokkenheid.

Het feit dat er nu politieke gevangenen zijn in Spanje is werkelijk schandalig. En het feit dat de Europese Commissie in Brussel en het Europees Parlement  dit niet luid en duidelijk hebben veroordeeld is óók schandalig. Ze zijn daarmee eigenlijk medeplichtig geworden aan een grove schending van internationaal recht, het recht inzake de mensenrechten en in het bijzonder van artikel 9 van het Verdrag Inzake Burgerrechten en Politieke Rechten.

Wat betreft de betrokken personen die momenteel gevangen zitten in Spanje: hun enige “misdaad” is de uitoefening van een dwingend recht, te weten, dat van de vrijheid van meningsuiting, met het oogmerk om een referendum te houden eom dát te verkrijgen waar alle mensen recht op hebben.

Artikel 1 van het Verdrag Inzake Burgerrechten en Politieke Rechten stelt dat “alle volken” , niet “sommige volken”, of “slechts die volken die onder koloniaal gezag zijn geweest”, maar “Alle volken bezitten het zelfbeschikkingsrecht.” Mijn collega aan de universiteit van Genève, professor Nicholas Levrat, die hoofd is van de vakgroep Internationaal Recht van die universiteit, heeft vorig jaar een boek onder zijn redactie doen verschijnen onder de titel “Het Recht om te Beslissen”. En daarin zijn de parameters van het recht op zelfbeschikking uitgelegd, beter dan waar ook, en in het bijzonder in het geval van Catalonië.   

–  “Alle volken bezitten het zelfbeschikkingsrecht.” Maar wat is een “volk”?

Er is geen onbetwiste definitie van een volk. In een artikel dat ik een paar jaar geleden heb gepubliceerd, en in mijn rapport aan de Algemene Vergadering van de VN van 2014, loop ik de verschillende definities van “een volk” na.  De meest geaccepteerde definitie is de zogenaamde “Kirby” definitie. Kirby was een Australische rechter die in zijn betoog objectieve en subjectieve elementen van “een volk” onderscheidde. Objectieve elementen zijn natuurlijk zulke dingen als gemeenschappelijke geschiedenis, gemeenschappelijke cultuur, taal en etnische groep. Maar er is ook het subjectieve element van “de identificatie”. Wanneer je voor een groep alle elementen bij elkaar hebt, dan heb je  te maken met “een volk”. En de personen die tot dit volk behoren hebben het recht om hun eigen toekomst te bepalen. Dat is de essentie van het zelfbeschikkingsrecht. Ze kunnen niet alleen besluiten tot een bepaalde mate van zelfbestuur, tot de een of andere vorm van federalisme of tot onafhankelijkheid, maar ze kunnen ook de aard van hun regering bepalen, bijvoorbeeld, en dat van het onderwijs van hun kinderen.

De definitie van “een volk” kan dus geen belemmering zijn van de toepassing van artikel 1 van het Verdrag Inzake Burgerrechten en Politieke Rechten. Ik bedoel, ik heb er geen enkel probleem mee om te stellen, als professor van Internationaal Recht, dat het Catalaanse volk ook écht “een volk” is.  En dat geldt niet alleen voor de bevolking van Catalonië, dus voor de mensen die nu in Catalonië wonen, het gaat op voor allen die zich identificeren met de Catalaanse taal, de Catalaanse geschiedenis en de Catalaanse cultuur.  

©2018 Huib J. Lirb

– Over het toegevoegde subjectieve element van de identificatie als “een volk”, is dat te rijmen met het begrip van “burgerschapsnationalisme”? 

Ik weet niet wat u precies bedoelt met “burgerschapsnationalisme”. We zijn allemaal Europeanen. En we zijn allemaal gehouden aan het Europees Verdrag voor de Rechten van de Mens. 

Laat ik het zo zeggen: er is sprake van gelijkheid in waardigheid, van gelijkheid in rechten, en je kunt tegelijkertijd een patriottische Catalaan zijn en een patriottische Spanjaard. Het meest beschaafd zou zijn nu met elkaar in overleg te gaan. om te zijn wat de opties zijn. Ik zou me goed kunnen voorstellen dat Spanje zijn grondwet zodanig zou aanpassen dat het een federale staat zou worden, want er zijn genoeg voorbeelden in de wereld, waarbij iedere deelstaat een grote mate van autonomie heeft. Ook fiscale autonomie. Dat is heel belangrijk: niet alleen autonomie in onderwijs of de relaties met andere staten en entiteiten, maar ook fiscale autonomie. Zo’n model is goed bespreekbaar. Maar wat je niet kunt doen is vasthoudend en onbeweeglijk zeggen: “nee, de grondwet verbiedt dat!”

Krachtens artikel 10 paragraaf 2 van de Spaanse grondwet, is het internationaal-rechtelijk verdragsregime inzake mensenrechten in de Spaanse grondwet geïncorporeerd. Dat geldt dus óók voor artikel 1 van het Verdrag Inzake Burgerrechten en Politieke Rechten. Het is dus dom van Spaanse professoren om te beweren dat de Spaanse grondwet een referendum zou verbieden, of dat de Spaanse grondwet het recht op zelfbeschikkiing niet zou erkennen. Natuurlijk doet de grondwet dat wel! En de vraag is: hoe gaat men dat recht toepassen op een manier die vreedzaam en democratisch is?

– Hoe kan Catalaanse zelfbeschikking in praktische en politieke termen worden gerealiseerd?

 In een beschaafde situatie, zou je onderhandelingen krijgen, tussen zij die interne zelfbeschikking nastreven en zij die liever externe zelfbeschikking zien. Wat nu vooral schokkend is, is dat de wens tot zelfbeschikking, de uitdrukking ervan, is gecriminaliseerd. En dat politici die hebbenn gepleit voor zelfbeschikking in ballingschap zijn gedreven of gevangen zijn gezet. Beeld je eens in hoe de wereld zou hebben gereageerd als de voorstanders voor de onafhankelijkheid van Schotland door het Verenigd Koninkrijk  in de cel waren opgesloten. Of als de onafhankelijkheidsstrevers van Quebec door Canada gevangen zouden zijn gezet. Het is eenvoudigweg schandelijk dat er politieke gevangenen zijn in Europa, in Spanje, en dat de Europese Commissie er niets aan doet!

De Europese Commissie wil de lidstaten graag op de vierkante milimeter reguleren. Ze bemoeien zich met de zaken van Polen, met de zaken van Slowakije en met die van de Tjechische Republiek. En ze roepen “overtreding!” vanwege de een of andere bedreiging van de rechtstaat in Polen of in Hongarije.  Maar ze zijn oorverdovend stil over wat gaande is in Spanje, waar het vele malen erger is. 

Wat me dat zegt? Internationaal recht wordt à la carte toegepast, willekeurig naar believen. En welke gevolgen heeft dat? De geloofwaardigheid van de Europese Unie is in het geding. De geloofwaardigheid van de Europese Commissie, van het Europees Parlement. Het gaat niet alleen maar om de afbraak van de rechtsorde in Spanje. Het is de afbraak van de geloofwaardigheid van de organisatie die de mensenrechten van alle Europanen moet waarborgen en beschermen, inclusief die van de Catalanen. 

©2018 Huib J. Lirb

– De Europese staten lijken erg gewoon te zijn om de zogenaamde “interne aangelegenheden” van Spanje te negeren. Volgens sommigen zelfs vanaf de 1930er jaren…

Zoals ik al zei, we hebben hier te maken met veel willekeur. Het is een willekeurige toepassing van internationaal recht en van recht inzake mensenrechten. Het is ook een willekeurig concentratie van aandacht op bepaalde landen zoals Hongarije. Het is politiek correct om Victor Orban te bekritiseren, maar het is niet polityiek correct om kritiek te hebben op bijvoorbeeld premier Sanchez. Er zijn hier dus verschillen die we niet rationeel kunnen verdedigen.

Wat ik zou willen zeggen in deze context van selectiviteit is dat Europeanen, en dan vooral de meer machtige staten, bezorgd zijn over het precedent dat Catalonië voor hen zou kunnen scheppen. De Fransen zijn bezorgd over de Bretons en ze maken zich druk over de Corsicanen. De Italianen zouden kunnen vrezen dat de Veneto zich zou willen afscheiden. Of dat de Lombarden dat zouden willen doen, of de Duitstaligen van Zuid-Tirol. De Vlamingen zouden zich willen afsplitsen van België. 

En dan zeg ik: als ze zich willen afscheiden, zou het een vriendschappelijke scheiding dan niet veel beschaafder zijn? In 1993 zijn de Tsjechen en Slowaken uiteen gegaan en ze hebben sindsdien beiden perfect functionerende democratische samenlevingen en regeringen. Er is geen probleem. Welnu, er zijn 7,5 miljoen Catalanen. Volgens de Montevideo Conventie zijn de elementen van een staat als internationaal erkend rechtspersoon de volgende: een bevolking; een territorium; een regering – 131 presidenten van de Generalitat van Catalonië; en natuurlijk betrekkingen met andere internationale entiteiten.  Catalonië heeft al die elementen. En het is een levensvatbare staat, met 7,5 miljoen mensen, een levendige bedrijvigheid en een zeer, zullen we zeggen, bloeiende bevolking. Het zou een perfect functionerend onafhankelijk land in de Europese Unie kunnen zijn. Maar de precedent-werking is hier de beperkende factor en de Europeanen, vooral de Fransen, zijn bang. 

– Hoe gezaghebbend en onveranderbaar is een grondwet als zou blijken dat die op sommige punten strijdig is met internationaal recht?

Geen enkele grondwet is in steen gebeiteld. Ik bedoel, alle constituties zijn onderhevig aan verandering. En in het geval van Catalonië gelet op zelfbeschikking zou je de Spaanse grondwet niet eens hoeven te veranderen, omdat zelfbeschikking, krachtens de twee voornoemde artikelen 10 paragraaf 2 en 96, reeds deel uitmaakt van de Spaanse rechtsorde, net als van de rechtsorde van alle andere Europese Unie lidstaten. Dus als de Catalanen een referendum willen houden en als ze dan onafhankellijkheid willen, dan hebben ze het recht daartoe.

Nu is het zo, dat het algemeen publiek neigt naar de handhaving van de “status quo”. Laat de dingen maar zoals ze zijn. Zet niet alles op de wip. Deze neiging tot conservatisme kan worden aangepast en verzwakt met wat goede wil en enige medewerking van de media. Het is me opgevallen dat de berichtgeving over Catalonië in El País, El Mundo en ABC in Spanje. in Le Monde en Le Figaro in Frankrijk, in de Neue Zürcher Zeitung en Die Weltwoche in Zwitserland, enzovoorts … dat die behoorlijk vooringenomen zijn, behoorlijk eenzijdig. Daarmee zijn de belangen van de Spanjaarden niet gediend, noch die van de Catalanen of de Europeanen in het algemeen.

Ik blijf het zeggen: de Catalanen zijn Europeanen.  Ze zijn goede Europeanen. Ze geloven in mensenrechten en ze hebben de wereld een voorbeeld gegeven, van de wijze waarop je democratisch en vreedzaam je zelfbeschikkingsrecht kunt opeisen.  Helaas wordt het onderdrukt en, om welke redenen ook, geo-economische wellicht, het wordt ook afgeremd, tegengehouden. Het wordt vertraagd omdat bepaalde belanghebbenden bezorgd zijn dat er misschien onvoorziene economische gevolgen uit zullen voortvloeien.

©2018 Huib J. Lirb

– Over de voortschrijdende ontwikkeling van het recht op zelfbeschikking, het begrip van territoriale integriteit en het recht van afscheiding. 

 In 2014 heb ik bij de Algemene Vergadering van de VN een rapport ingediend, een rapport dat volledig is gewijd aan de doctrine van zelfbeschikking en aan de ervaringen die de internationale gemeenschap daarmee inmiddels heeft opgedaan. Nu is het belangrijk om te weten dat internationaal recht niet statisch is. Internationaal recht is dynamisch, het is altijd in voortschrijdende ontwikkeling. En er zijn bepaalde dingen gebeurd sinds 1945 die het recht op zelfbeschikking hebben doen zien evolueren. We zitten niet meer in het stadium van de dekolonisatie. We zitten niet meer in het stadium van 1960, 1965, 1970 etcetera. We leven in de 21e eeuw, in 2018. We hebben de ontbinding van de Sowjet Unie in 15 republieken gezien. We hebben de ontbinding van Joegoslavië in 7 staatseniteiten gezien. 

En er is jurisprudentie geweest. Tot die jurisprudentie behoort vooral het advies van het Internationaal Gerechtshof van 2010 over de unilaterale onafhankelijkheidsverklaring van Kosovo. Daarbij gaat het niet zozeer om het feit dat een unilaterale onafhankelijkheidsverklaring een schending van internationaal recht is. Dat is vanzelfsprekend. Dus dat is niet de kern van de zaak. Dat is niet waar de aandacht op zou moeten worden gevestigd.

De aandacht moet gericht zijn op de vraag: wat zijn de belemmeringen voor het verkrijgen van zelfbeschikking? En dan zal Spanje u vertellen: “territoriale integriteit!” En ze zullen u vertellen dat het principe van territoriale integriteit absoluut is. Maar op dit punt heeft het Internationaal Gerechtshof uitsluitsel gegeven. Het heeft de vraag beantwoord. Prevaleert de territoriale integriteit op de een of andere manier boven het recht van zelfbeschikking? Het antwoord is “nee”. Maar het Internationaal Gerechtshof gaat verder dan dat. Het zegt, met het Handvest van de Verenigde Naties, artikel 2, artikel 4, met resolutie 2625, met resolution 3314, met de Verklaring van Wenen en het Actieprogramma van de Wereldconferentie inzake de rechten van de mens in 1994, met de Millennium Declaration, en zelfs met de Organisatie voor Veiligheid en Samenwerking in Europa (OVSE) die zijn beslag kreeg in Helsinki in 1975: wanneer beroep wordt gedaan op het principe van territoriale integriteit, dan wordt dat gedaan in de context van de betrekking tussen staten.

Met andere woorden: Staat A mag geen inbreuk maken op de territoriale integriteit van Staat B;Staat A mag het territorium van Staat B niet bezetten; Staat A mag Staat B niet aanvallen. Nooit, echt nóoit, kan het het principe van territoriale integriteit intern worden gebruikt. Want dat zou onmiddellijk het zelfbeschikkingsrecht vernietigen. Het zou het recht van de Slovenen op hun onafhankelijkheid vernietigen. Want, ga maar na, wat gebeurde er toen Slovenië zichzelf unilateraal onafhankelijk verklaarde? [in 1991] Het verbrak de territoriale integriteit van de Socialistische Federale Republiek Joegoslavië. Hetzelfde gebeurde toen Kroatië de onafhankelijkheid uitriep. En hetzelfde gebeurde ook weer toen Bosnië en Herzegovina zichelf onafhankelijk verklaarden. En in het geval van Kosovo ligt de zaak, zullen we zeggen, nog duidelijker, nog grover. Want om de afscheiding van Kosovo van de rest van Joegoslavië te bewerkstelligen, heeft de NAVO hier feitelijk onwettig geweld gebruikt. Door met zware bombardementen op Belgrado en elders in Servië de territoriale integriteit van een Europeese Staat te vernietigen. Het is absoluut surrealistisch om te zien hoe men kan zeggen dat territoriale integriteit heilig is, terwijl de Europeanen en de NAVO zélf de territoriale integriteit van een Europees land vernietigen. Dat wil ik dan verder ook niet meer horen.

Ik bespreek dit alles in mijn rapport. En wat belangrijk is in mijn rapport– het gaat om A/69/272 – Het belangrijke van mijn rapport is dat ik 15 criteria onderscheid– wie, wat wanneer … Hoe kun je beroep doen op het recht op zelfbeschikking? Wat zijn de gevolgen? Wie mag beroep doen op het recht op zelfbeschikking? En wat zijn de verplichtingen die daaruit volgen voor de internationale gemeenschap om dat land te helpen opgenomen te worden in de internationale gemeenschap als een functionerende democratie die de mensenrechten respecteert?

En ik voorzie geen enkel probleem voor een Catalaanse staat als de Catalanen die inderdaad zouden willen hebben. Ik ben geen Catalaan.  Maar als zij een referendum willen houden en een meerderheid wil zich afscheiden, dan is dat hun goed recht en ik zou het respecteren.  Als een meerderheid bij Spanje wil blijven, laat het dan ook zo zijn. Maar het is in essentie een beslissing die uitsluitend door het volk van catalonië kan worden genomen. 

– Tegenstrevende “Nationalismen” en Patriottisme”

Schimpnamen en neologismes vliegen je continu om de oren in het politiek debat.  Als je aan iemand een hekel hebt, dan noem je hem of haar “populist”. En als dan de regering een hekel aan je heeft, dan noemen ze jou een “terrorist” of een “opstandeling” of iets dergelijks. Om je zo een blaam op te leggen.  Kijk, het is niet verkeerd om een patriot te zijn, om je vaderland lief te hebben. Ik denk hierbij aan een gedicht van Rainer Maria Rilke, “In dubiis” genaamd. Het is een prachtig gedicht waarin hij … De eerste drie strofes zijn totaal cosmopoliet met nadruk op “de wereld” en zo –  en hoe het dan eindigt? Hij zegt dat hij niet buigt voor ontplooide vlaggen. Hij buigt niet  voor dergelijke ideeën van patriottisme. Hij zal vechten voor zijn familie en voor zijn volk. Dát is zijn soort van patriottisme. Er is dan ook niets mis mee. Het is eigenlijk heel gezond. Want alleen als je je thuisland lief hebt, alleen als je Catalonië lief hebt of Spanje, zul je je er constructief voor inzetten. Het is helaas deze cultuur van angst, de cultuur  van “wat als?”, die vooruitgang in de betrekkingen tussen volkeren belemmert.En ik kan alleen maar wensen dat de Spanjaarden, Madrid en Barcelona, mettertijd een compromis bereiken dat de wensen en behoeften van alle Spanjaarden vervult, of ze nu Catalanen zijn of Basken of Galiciërs of Andalusiërs.

Updated 190119 (vooral met een stuk over Het democratische scorebord en de conservatieve werking van de “rankings”)

Sectie 1. inleiding

Het politieke maxi-proces tegen de Catalaanse onafhankelijkheidsbeweging

Tegen het eind van deze maand of het begin van februari 2019 verwachten we de eerste zittingen van de grote rechtszaak tegen de mensen die betrokken zijn geweest bij het organiseren van het referendum voor de onafhankelijkheid van Catalonië op 1 oktober 2017 en het uitroepen van de Catalaanse Republiek op 27 oktober 2017.  

Er wordt in totaal 177 jaar gevangenisstraf geëist tegen de politieke leiders (nrs. 1 t/m 12 in onderstaande lijst) in hun berechting door het Hooggerechtshof in Madrid. Alle pogingen van de verdediging om de berechting te laten geschieden in de rechtbanken van Catalonië zijn mislukt.  

Vlak voor de strafzaken beginnen, hebben twee van de beklaagden, de voormalige bewindslieden Oriol Junqueras en Raül Romeva, besloten dat de aanval hun verdediging is. Volgens hen staan we aan het begin van een politiek proces en dat vraagt om een politieke verdediging. Hun kijk op de zaak is gepubliceerd in de digitale krant NacióDigital van 13 januari 2019 (Casas & Serra Carné 2019, 13 januari).

 De rechtzaak, stellen ze, is een voorbeeld van de “instrumentalisering” van het strafrecht voor politieke doeleinden en komt neer op de vervolging van het onafhankelijkheidsbeweging. De uitoefening van burgerrechten wordt door de vervolging ten onrechte gecriminaliseerd. De demonstraties van 20 september die hebben geleid tot de arrestatie van de leiders van de burgerbewegingen (nrs. 1 en 2 in de lijst), bijvoorbeeld, waren gewoon legaal –  dat er in een menigte altijd wel een paar relschoppers zitten, verandert daar niets aan. En het deelnemen aan een referendum is ook geen delict, stellen ze, net zomin als het organiseren ervan. De onafhankelijkheidsbeweging is democratisch en vreedzaam.

Het geweld waar het Openbaar Ministerie steeds op doelt is volgens de beklaagden een verzinsel. Van het delict van rebellie kan geen sprake zijn – zoals ook blijkt uit de weigering  van Belgische, Duitse, Schotse en Zwitserse rechters om de geldigheid ervan te erkennen in de verzoeken van uitlevering van de ballingen. De beschuldigde politici stellen dat de Spaanse grondwet het recht op zelfbeschikking niet verbiedt noch beperkt. 

Hier is sprake, volgens nog steeds de twee beklaagden, van een allesomvattende zaak tegen het Catalaanse onafhankelijkheidsstreven, een politieke zaak, die in het geheim wordt gevoerd onder de dekmantel van de toepassing van het recht. Het recht op het vermoeden van onschuld is de beklaagden niet gegund, hetgeen reeds is gebleken uit de buitensporig lange periode van voorlopige (preventieve) hechtenis, zonder borgtocht, die ze inmiddels hebben moeten ondergaan. Het blijkt ook uit de ongetwijfeld gecoördineerde campagne van openlijke criminalisering door politici en onderzoeksrechters met medeplichtigheid van een vijandige pers. Het juridisch proces is door een ideologische vooringenomenheid zodanig besmet dat de fundamentele rechten van de beklaagden niet zijn beschermd. 

Ten behoeve van de duiding en de context van de opmerkelijke zaak van dit politieke maxi-proces publiceer ik hier een kroniek van de gebeurtenissen vanaf september 2017 specifiek voor een Nederlands publiek.

Apart verwijs ik naar het bestaan van een petitie ter attentie van de Nederlandse parlementariërs en bewindslieden, speciaal voor de vrijlating van de politieke gevangenen, georganiseerd door Laura Prat-Bertrams. “In Spanje zitten Catalaanse leiders sinds 2017 in voorarrest, ondanks aandringen van Amnesty op hun onmiddellijke vrijlating. Onze regering maakt zich wel zorgen over Polen en Hongarije, maar ziet de situatie in Catalonië als een interne Spaanse kwestie. De leden van de commissie voor Europese Zaken en de leden van de commissie voor Buitenlandse Zaken van de Tweede Kamer zouden zich dit aan moeten trekken.” (Prat Bertrams 2018: https://catalaansegevangenen.petities.nl/?locale=nl). 

Mijn presentatie van de gebeurtenissen is natuurlijk niet de enige beschikbare “geschiedenis” van het conflict in de Nederlandse taal. Ik beveel graag ook de werken aan van mensen die dichter op de gebeurtenissen zitten of hebben gezeten, zoals die van Gerber van der Graaf (2018) en natuurlijk Carles Puigdemont (2018) (zie de lijst met verwijzingen helemaal onderaan).

Ook verwijs ik graag naar een collectie video’s gemaakt naar aanleiding van het congres op 9 november jl. in Den Haag over de Catalaanse kwestie in juridisch perspectief. De video’s (met Elisenda Paluzie, Ben Emmerson en Alfred de Zayas) zijn verzameld in een Vimeo Album (vimeo.com/album/5578764). Verwijzingen naar de video’s en naar de uitgeschreven vertalingen zijn ook te vinden via een artikel op mijn Linkedin-pagina: https://www.linkedin.com/pulse/catalan-question-international-law-series-informative-huib-j-lirb/.

Sectie 2.  De beschuldigden gelijst, met hun strafeisen en de ten laste leggingen. 

A. Voor het Spaans Hooggerechtshof.

Leiders van de burgerbewegingen voor onafhankelijkheid

1. Jordi Sànchez (voormalig voorzitter ANC): 17 jaar cel en ontzetting uit burgerlijke en politieke rechten wegens ‘leider en/of aanstichter’ van ‘rebellie’
2. Jordi Cuixart (voorzitter Òmnium Cultural): 17 jaar cel en ontzetting uit burgerlijke en politieke rechten wegens ‘leider en/of aanstichter’ van ‘rebellie’

Voormalige bewindslieden

3. Oriol Junqueras (voormalig viceminister-president): 25 jaar cel en ontzetting uit burgerlijke en politieke rechten wegens ‘leider en/of aanstichter’ van ‘rebellie’ en ‘misbruik van overheidsgeld’ (voor de organisatie van het referendum)
4. Jordi Turull (voormalig woordvoerder en minister Catalaanse regering): 16 jaar cel en ontzetting uit burgerlijke en politieke rechten wegens ‘rebellie’ en ‘misbruik van overheidsgeld’ (voor de organisatie van het referendum)
5. Raül Romeva (voormalig Catalaans minister van Buitenlandse Zaken): 16 jaar cel en ontzetting uit burgerlijke en politieke rechten wegens ‘rebellie’ en ‘misbruik van overheidsgeld’ (voor de organisatie van het referendum)
6. Joaquim Forn (voormalig Catalaans minister van Binnenlandse Zaken): 16 jaar cel en ontzetting uit burgerlijke en politieke rechten wegens ‘rebellie’ en ‘misbruik van overheidsgeld’ (voor de organisatie van het referendum)
7. Josep Rull (voormalig Catalaans minister van Milieu en Duurzaamheid): 16 jaar cel en ontzetting uit burgerlijke en politieke rechten wegens ‘rebellie’ en ‘misbruik van overheidsgeld’ (voor de organisatie van het referendum)
8. Dolors Bassa (voormalig Catalaans minister van Werk, Gezin en Sociale Zaken): 16 jaar cel en ontzetting uit burgerlijke en politieke rechten wegens ‘rebellie’ en ‘misbruik van overheidsgeld’ (voor de organisatie van het referendum)
9. Carles Mundó (voormalig Catalaans minister van Justitie): 7 jaar cel en 16 jaar ontzetting uit burgerlijke en politieke rechten wegens ‘misbruik van overheidsgeld’ (voor de organisatie van het referendum) plus € 30.000 euro boete en 1 jaar en 8 maanden uitsluiting van het uitvoeren van een publiek ambt wegens ‘ongehoorzaamheid’
10. Meritxell Borrás (voormalig Catalaans minister van Openbaar Bestuur en Wonen): 7 jaar cel en 16 jaar ontzetting uit burgerlijke en politieke rechten wegens ‘misbruik van overheidsgeld’ (voor de organisatie van het referendum) plus € 30.000 euro boete en 1 jaar en 8 maanden uitsluiting van het uitvoeren van een publiek ambt wegens ‘ongehoorzaamheid’
11. Santi Vila (voormalig Catalaans minister van Bedrijven en Kennis): 7 jaar cel en 16 jaar ontzetting uit burgerlijke en politieke rechten wegens ‘misbruik van overheidsgeld’ (voor de organisatie van het referendum) plus € 30.000 euro boete en 1 jaar en 8 maanden uitsluiting van het uitvoeren van een publiek ambt wegens ‘ongehoorzaamheid’

Voormalig voorzitter van het parlement en gewezen leider van de burgerbeweging ANC

12. Carme Forcadell (voormalig parlementsvoorzitster): 17 jaar cel en ontzetting uit burgerlijke en politieke rechten wegens ‘leider en/of aanstichter’ van ‘rebellie’

Voormalige leden van het parlementair bureau

13. Lluís Corominas (lid parlementair bureau): € 30.000 euro boete en 1 jaar en 8 maanden uitsluiting van het uitvoeren van een publiek ambt wegens ‘ongehoorzaamheid’
14. Lluís Guinó (lid parlementair bureau): € 30.000 euro boete en 1 jaar en 8 maanden uitsluiting van het uitvoeren van een publiek ambt wegens ‘ongehoorzaamheid’
15. Anna Simó (lid parlementair bureau): € 30.000 euro boete en 1 jaar en 8 maanden uitsluiting van het uitvoeren van een publiek ambt wegens ‘ongehoorzaamheid’
16. Ramona Barrufet (lid parlementair bureau): € 30.000 euro boete en 1 jaar en 8 maanden uitsluiting van het uitvoeren van een publiek ambt wegens ‘ongehoorzaamheid’
17. Joan Josep Nuet (lid parlementair bureau): € 24.000 euro boete en 1 jaar en 8 maanden uitsluiting van het uitvoeren van een publiek ambt wegens ‘ongehoorzaamheid’

Voormalig woordvoeder van een parlementaire fractie (CUP)

18. Mireia Boya (voormalig woordvoerster CUP): € 30.000 euro boete en 1 jaar en 8 maanden uitsluiting van het uitvoeren van een publiek ambt wegens ‘ongehoorzaamheid’

B. Voor latere berechting gereserveerd want nu in ballingschap, geen strafeis nog voorgesteld

19. Carles Puigdemont (voormalig president): in België
20. Toni Comín (voormalig Catalaans minister van Gezondheidszaken): in België
21. Clara Ponsatí (voormalig Catalaans minister van Onderwijs): in Schotland
22. Meritxell Serret (voormalig Catalaans minister voor Landbouw, Visserij en Voedsel): in België
23. Lluís Puig (voormalig Catalaans minister van Cultuur): in België
24. Marta Rovira (voormalig parlementslid ERC en partijsecretaris): in Zwitserland
25. Anna Gabriel (voormalig parlementslid CUP): in Zwitserland

C. Voor de Nationale Audiëntie (uitzonderingsrechtbank voor zware misdaad en terrorisme)

26. Josep Lluís Trapero (majoor Mossos d’Esquadra): 11 jaar cel en ontzetting uit burgerlijke en politieke rechten wegens ‘rebellie’
27. César Puig (secretaris-generaal Binnenlandse Zaken): 11 jaar cel en ontzetting uit burgerlijke en politieke rechten wegens ‘rebellie’
28. Pere Soler (directeur Mossos d’Esquadra): 11 jaar cel en ontzetting uit burgerlijke en politieke rechten wegens ‘rebellie’
29. Teresa Laplana (luitenant Mossos d’Esquadra): 4 jaar cel en ontzetting uit burgerlijke en politieke rechten wegens ‘opstand’.”

Bronnen voor het overzicht van de beschuldigden, de beschuldigingen en de strafeisen zijn: 

1. http://www.catalannews.com/politics/item/spain-s-prosecutor-requests-177-years-in-prison-for-catalan-pro-independence-leaders;
2. Christophe Bostyn, “Zware gevangenisstraffen geëist tegen Catalaanse ‘rebellen’”, Doorbraak, Vlaamse onafhankelijke opiniewebsite, 5 november 2018 (http://doorbraak.be/zware-gevangenisstraffen-geeist-tegen-catalaanse-rebellen/). 

Sectie 3. Kroniek van een aangekondigde vervolging. Overzicht van enkele gebeurtenissen die relevant zijn voor het komend maxi-proces tegen de Catalanen in politieke gevangenschap

door Huib J. Lirb, historicus en videomaker

In onderstaande kroniek probeer ik een eigen overzicht te geven van enkele gebeurtenissen die relevant zijn voor het komend proces tegen de Catalanen in politieke gevangenschap. De weergave doet geen aanspraak op volledigheid – want er is veel, heel veel gebeurd – maar is hopelijk informatief genoeg om een leidraad te bieden en, alweer, de nodige duiding en context te geven voor de aanstaande zaken.

N.B. onderstaande tekst is slechts hier en daar voorzien van verwijzingen. Het gaat hier vooral om een kroniek met beweringen die desgewenst gemakkelijk zullen zijn te controleren. Alleen daar waar de beweringen mogelijk moeilijker te vinden zijn of zeer discutabel zullen kunnen worden geacht, zoals vooral in het nawoord, zijn verwijzingen ter verantwoording toegevoegd. 

Inleiding tot het probleem: het referendum over onafhankelijkheid van 1 oktober 2017

Op 1 oktober 2017 is in Catalonië een referendum gehouden over de vraag of Catalonië zich zou moeten afscheiden van Spanje om verder te gaan als een onafhankelijke republiek. Dat referendum was georganiseerd door de wettelijk erkende regio-regering van Catalonië met een zorgvuldige voorbereiding en met, op iedere stap, de goedkeuring van de meerderheid in het Catalaanse parlement (op 6 en 7 september). De Spaanse Staat achtte dit referendum over de Catalaanse onafhankelijkheid onwettig, net als het vorige van 9 november 2014 en net als enig ander initiatief dat de eenheid van Spanje zou ondermijnen. Volgens het tweede artikel van de Spaanse grondwet is Spanje namelijk een ondeelbare eenheid hoewel die uit meerdere nationaliteiten en regionen bestaat. “De Grondwet berust op de onlosmakelijke eenheid van de Spaanse Natie, gemeenschappelijk en ondeelbaar vaderland van alle Spanjaarden, en erkent en waarborgt het recht op autonomie van de nationaliteiten en regio’s waaruit zij is samengesteld, alsmede de solidariteit tussen al deze onderling.” (“La Constitución se fundamenta en la indisoluble unidad de la Nación española, patria común e indivisible de todos los españoles, y reconoce y garantiza el derecho a la autonomía de las nacionalidades y regiones que la integran y la solidaridad entre todas ellas”, via Schutte 2017).

En daar, in de grondwet, zit het cruciale probleem. “The debate between legal and democratic legitimacy is grounded on competing visions of nationhood. This is a tale of two nationalisms whose predominant forms hold incommensurable views as to whether Spain is mononational or plurinational” (Cetrà e.a 2018).

Camillo Schutte heeft in 2017 de positie van de Spaanse Staat verdedigd met een betoog tégen de aanhangers van de onafhankelijkheid en daarmee (impliciet) in strijd met de positie van Alfred de Zayas en andere door mij geconsulteerde deskundigen (waarover later). Schutte is advocaat te Amsterdam en in 1999 gepromoveerd in het staatsrecht op het proefschrift Constitutionele rechtspraak in Spanje. Het Tribunal Constitucional en zijn jurisprudentie in hun historische context, dissertatie UvA, Maastricht: Shaker Publishing 1999. De samenvatting van zijn artikel luidt als volgt: “In een democratische rechtsstaat zijn politieke gedachten altijd vrij. Politieke uitspraken zijn vrij, behoudens ieders verantwoordelijkheid volgens de wet. Politieke daden zijn echter nooit vrij, maar altijd gebonden aan het recht, welke gedachte zij ook dienen en welke wens zij ook beogen te vervullen. Democratisch gekozen leiders die zich boven de constitutionele orde stellen waaraan zij hun gezag ontlenen met als doel de staat zijn macht te ontnemen, plegen een staatsgreep. Het argument dat zij een ‘democratisch mandaat’ uitvoeren, dat voor iedereen kenbaar in hun verkiezingsprogramma stond toen zij gekozen werden, maakt dat niet anders.“ (Schutte 2017). Ik citeer deze tekst geciteerd omdat het goed aangeeft hoe de redenering van de Spaanse Justitie momenteel loopt. We zullen snel zien dat er evenwel genoeg juristen zijn die het in het geheel niet eens zijn met de Spaanse positie en redenering.

De Spaanse gedachtegang lijkt door politici en journalisten over het algemeen klakkeloos te worden geaccepteerd. Zoals ook door The Economist (26 september 2017): “Spain’s democratic constitution of 1978, which was approved by more than 90% of Catalan voters, gave wide autonomy to the regions but affirmed “the indissoluble unity of the Spanish nation”. Only the Spanish parliament can change the constitution. Mr Puigdemont’s referendum is therefore illegal, and Mariano Rajoy, Spain’s conservative prime minister, is determined to prevent it taking place.” (The Economist 2017, 26 september). De Spaanse positie wordt natuurlijk ook door buitenlandse juristen verdedigd (zie voor een uitgebreide argumentatie Schutte 2017).

      Toch is de veronderstelde geldigheid van het grondwettelijke argument echter niet zo vanzelfsprekend zoals waar het in conlict komt met het primaat van het internationaal recht. Marieke de Hoon, universitair docent internationaal recht aan de VU en als juriste ook verbonden aan de Public International Law & Policy Group, stelde in een interview op NPO Radio1 van 7 oktober 2017 vast dat volgens een PILPG rapport, “zoals het heel vaak natuurlijk is in het volkenrecht”, de kwestie toch “wat ingewikkelder is dan we zouden […] vermoeden en ook dan wat Madrid ons wil doen geloven” (de Hoon 2017, 7 oktober). Ze doelde ongetwijfeld op het rapport waar dr. Paul A. Williams, de medeoprichter van de PILPG, heeft meegewerkt, dat is opgesteld op verzoek van de Generalitat de Catalunya en waarnaar ook Alfred de Zayas regelmatig naar verwijst (Levrat 2017). Zie voor verdere uitwerking ook de argumenten van Alfred de Zayas, zoals in mijn video’s (te vinden via Lirb 2018, 13 december), hieronder nader besproken (en vergelijk Cetrà e.a 2018). 

Spanje heeft het referendum niet alleen “illegaal” verklaard, maar heeft het ook van tevoren verboden. De Spaanse staat had het referendum en de uitslag misschien gewoon als ongeldig terzijde kunnen schuiven en het daarbij kunnen laten. Dat vond men klaarblijkelijk niet ver genoeg gaan. De Spaanse justitie hecht er duidelijk aan alle betrokkenen hard te straffen voor hun medeplichtigheid aan wat men beschouwt als een staatsgreep (voor welke logica, zie Schutte 2017). Meerdere mensen uit het kamp van de onafhankelijkheidsbeweging worden nu berecht voor iedere combinatie van zulke delicten als “rebellie” en/of de aanstichting daartoe (“opruiing”), bestuurlijke ongehoorzaamheid, ongeoorloofde aanmatiging van bevoegdheden en misbruik van publieke middelen (overheidsgeld). De Spaanse regering heeft de crisis niet willen opvatten als een aanleiding tot een gesprek over (interne) zelfbeschikking. In plaats daarvan is het een harde les in gehoorzaamheid geworden. Over de vraag welke partij nu het meest aanspraak kan maken op “democratisch” gelijk wordt in beperkte kringen hevig strijd gevoerd. In het buitenland blijft men vooral liever stil onder het voorwendsel dat de crisis uitsluitend een interne aangelegenheid van Spanje zou zijn. Maar deze positie van “neutraliteit” of welgelegen onverschilligheid is onhoudbaar en zelfs laakbaar vanwege de schending van mensenrechten. De lange duur van het voorarrest van de mensen in voorlopige of preventieve hechtenis, zonder borgtocht en zonder kans op spoedige interventie door een internationaal hof, is een ernstige schending op zich. De belemmering van de democratische rechten van de beklaagden en zij die op hen hebben gestemd in de reguliere verkiezingen is er nog een. En met het buitensporig politiegeweld op 1 oktober zijn sowieso al mensenrechten van staatswege geschonden. Maar aan de wortel van de mensenrechten schendingen ligt de belemmering van het recht op zelfbeschikking. “The European Union is based on three pillars: democracy, rule of law and human rights”, aldus Alfred de Zayas, voormalig onafhankelijk rapporteur aan de Hoge Commissaris voor de Mensenrechten en de Rechtvaardige Internationale Orde van de Verenigde Naties (OHCHR).”When you ignore self-determination, you are violating all three” (De Zayas 2018, 2 februari). Volgens Alfred de Zayas bestaat er dan ook niet zoiets als een “illegaal” referendum. Als hij gelijk heeft, en in zoverre hij gelijk heeft, zijn álle beschuldigingen tegen de betrokkenen – die nu al langer dan een jaar worden vervolgd – volgens het internationaal recht ongegrond. 

De repressie rond het referendum van 1 oktober 2017: “de dag die je wist dat zou komen”

De Spaanse autoriteiten hebben eerst alle moeite gedaan om het referendum te voorkomen en te verstoren, door te dreigen met vervolging en vanaf 20 september huiszoekingen te verrichten en betrokken middelen in beslag te nemen, journalisten te doen zwijgen en websites offline te laten halen en enkele functionarissen op te pakken voor ondervraging. In de aanloop tot het referendum is een enorme politiemacht bijeengebracht van eenheden uit alle delen van Spanje, ook omdat de Spaanse autoriteiten verwachtten er niet op te kunnen rekenen dat de eigen regiopolitie van Catalonië kordaat zou optreden tegen de eigen bevolking. Op de dag van het referendum zélf zijn eenheden van de Spaanse nationale politie en de militaire politie (Guardia Civil) op tal van plaatsen hardhandig actief geweest om de illegaal geachte stembureaus te sluiten, de stembussen en stembiljetten in beslag te nemen en de mensen die dat probeerden te voorkomen, te verspreiden. 

 Door het buitensporige politiegeweld dat daarbij is gebruikt – aangespoord door de inmiddels beruchte kreet “¡A por ellos!” (“Kom op, we pakken ze!”) – hebben volgens het Catalaanse ministerie van Gezondheidszorg maar liefst 1066 gewonden medische zorg moeten zoeken (Salut 2017, 20 october; voor de video’s van de politiediensten rond 1 oktober 2017, zie Vilaweb 2018, 14 augustus; op augustus 2018 oordeelde de rechter dat de kreet geen “haatsdelict” is maar algemeen gebruikelijk, zoals bij voetbalwedstrijden: García in El País 2018, 8 juni).

Op het politiegeweld is wereldwijd gereageerd met verontwaardiging en protest, op de sociale media en in bijvoorbeeld de veroordelingen door mensenrechtenorganisaties als Amnesty International (Amnesty 2017, 3 october) en Human Rights Watch (Human Rights Watch 2017, 12 october). Maar er was nauwelijks sprake van officiële veroordelingen door regeringsleiders en politici (behalve in België en misschien Schotland)  en al helemaal niet van de kant van de EU – we komen later terug op deze oorverdovende stilte van de Europese politiek.

Volgens het wettelijk nog steeds erkende regiobestuur van Catalonië zijn de stemmen van ruim 2,2 miljoen mensen geteld (43% van de stemgerechtigden), waarvan er 90% vóór de onafhankelijkheid waren. Tegenstanders namen naderhand aan dat alle thuisblijvers tégen de onafhankelijkheid zouden zijn geweest. Die veronderstelling is onverdedigbaar. Daar komt bij dat de opkomst van circa 43% in onbekende mate verlaagd is geraakt door eerst de dreiging van vervolging en op de dag zelf ook het feit van het aangekondigde politieoptreden. Bovendien zijn de stembiljetten van naar schatting 700.000 mensen die ook waren opgekomen, net als de voornoemde 2,2 miljoen, tijdens de acties van de Spaanse politiediensten in beslag genomen (13% van 5,3 miljoen stemgerechtigden).

De Spaanse Staat heeft fel gereageerd, niet alleen op de dag van het referendum, maar ook vrijwel direct daarna. Alle protesten tegen het brute politiegeweld werden overschreeuwd door de veroordelende woorden van verontwaardigde Spanjaarden die vóór de eenheid van Spanje zijn, particulieren, journalisten en opinieleiders, in koor met de Spaanse bewindslieden, rechters en, tijdens een televisietoespraak op 3 oktober, ook de Spaanse koning. De Spaanse Staat zocht intussen naarstig naar aanwijzingen voor geweldpleging of de aanzet daartoe door aanhangers van de onafhankelijkheidsbeweging. Dat was van groot belang, want van meet af aan heeft de Spaanse Staat (inclusief de Justitie) toegewerkt naar een aanklacht van opruiing (“seditie”) en rebellie tegen de sleutelfiguren van de onafhankelijkheidsbeweging. Voor die delicten zou men dan draconische straffen kunnen eisen, tot 25 of zelfs 30 jaar, en men zou, kennelijk vanwege het vermeende risico op een staatsgreep, kunnen opteren voor “preventieve hechtenis” van onbepaalde duur zonder borgtocht. Zoals inderdaad is gedaan.

De arrestatie van de twee leiders van de burgerbewegingen (16 oktober 2017)

De politieke vervolging die begonnen was op 20 september 2017 bereikte een belangrijke climax op 16 oktober 2017 met de arrestatie van de leiders van twee burgerbewegingen die zich inspannen voor de onafhankelijkheid van Catalonië. Jordi Sanchez (ANC) en Jordi Cuixart (Ómnium Cultural) zitten nu al zo’n 15 maanden vast in preventieve of voorlopige hechtenis zonder borgtocht omdat zij, met hun burgerbewegingen, de aanstichters zouden zijn van de rebellie. Intussen was ook de vervolging van honderden burgemeesters en directeuren van scholen die openbare gebouwen ter beschikking hebben gesteld van het referendum aangekondigd en in sommige gevallen in gang gezet. Op 4 oktober, vrijwel direct na de grote storm, is ook de top van de Catalaanse politiedienst (de Mossos d’Esquadra) vervolgd. Josep Lluís Trapero, de hoogste functionaris van de Catalaanse politie en de held van de jacht op de terroristen een paar maanden tevoren, aangeklaagd (door la Fiscalia de l’Audiència Nacional) wegens rebellie, plichtsverzaking en tegenwerking (en met hem Cèsar Puig, Pere Soler en de luitenant Teresa Laplana). Inderdaad hebben op veel plaatsen de collega’s van de Catalaanse regiopolitie zich ingezet voor de bescherming van burgers juist tegen het geweld van de Spaanse politiediensten. De majoor Trapero, op 28 oktober geschorst en krachtens artikel 155 vervangen, zit niet gevangen maar moet zich regelmatig melden hangende zijn zaak waarin hij een gevangenisstraf van 11 tot 15 jaar riskeert.   

Intussen werkte de Catalaanse politiek, de regering en het parlement, aan de gevolgtrekking van de uitslag van het referendum. Volgens het staande dreigement van de Spaanse regering zou de politieke autonomie van de regio direct worden opgeschort, krachtens een voorziening van de Spaanse grondwet (artikel 155), zodra de Catalaanse politiek zou besluiten de onafhankelijkheid ook echt uit te roepen. Op 10 oktober stelde de president van de Catalaanse regio tijdens een vergadering van het parlement vast dat het referendum zijn regering het mandaat had gegeven om de onafhankelijke Catalaanse republiek uit te roepen. Dat deed hij. Onmiddellijk daarna, echter, stelde hij dat die onafhankelijkheid nog even werd opgeschort om de Spaanse regering toch de zoveelste gelegenheid te geven om te komen tot een gesprek. De hoop was nadrukkelijk gevestigd op internationale bemiddeling. De oppositie partijen in het Catalaanse parlement waren verontwaardigd over de bewering dat het referendum, dat zij nét als de Spaanse regering beschouwden als “illegaal”, de regering van Puigdemont het mandaat tot het uitroepen van de onafhankelijkheid zou hebben gegeven. Volgens de leider van de unionistische partij Ciudadanos, Inés Arrimadas, kwam de bewering van Puigdemont en de zijnen neer op een “staatsgreep”. En het zou blijken dat de Spaanse Staat er precies zo over denkt (zie voor de juridische gedachtegang het citaat van de samenvatting van een artikel van C.B. Schutte helemaal onderaan deze tekst).

Van een dialoog kwam het niet. De Spaanse regering bleef alleen maar dreigen met de opschorting van de Catalaanse autonomie, opdat die later weer te herstellen zou zijn na nieuwe verkiezingen, en de Spaanse Justitie werkte steevast door aan de zaak tegen, wat zij beschouwen, rebellie en een staatsgreep. Op 27 oktober, tenslotte, stemde de meerderheid van het Catalaanse parlement opnieuw voor het uitroepen van de onafhankelijke republiek in een bijzondere vergadering, naar behoren voorgezeten door Carme Forcadell, die evenwel door de Spaanse Staat werd verboden. De Catalaanse regio president Puigdemont gaf deze keer wel volledig gehoor aan het democratisch besluit van de meerderheid in het Catalaanse parlement en riep de onafhankelijkheid uit. 

De opschorting van de Catalaanse autonomie (28 oktober 2017) en de eerste arrestaties van afgezette politici (2 november 2017) 

Met de verklaring van de onafhankelijkheid trad onmiddellijk het artikel 155 van de Spaanse grondwet in werking. De regering van Puigdemont werd automatisch ontslagen en vrijwel direct actief vervolgd. De president en een paar van zijn bewindslieden zijn naar het buitenland gegaan om op afstand internationale steun en gehoor te vinden. Tegen deze mensen is een internationaal aanhoudingsbevel uitgevaardigd. Carles Puigdemont en zijn ministers Antoni Comin, Lluis Puig en Meritxell Serett zijn naar België gegaan en Clara Ponsatí (vandaar) naar Schotland. Later zouden ook de parlementariërs Anna Gabriel en Marta Rovira (op 23 maart 2018) zich genoodzaakt voelen om in ballingschap te gaan (in Zwitserland). 

De afgezette bewindslieden die in Catalonië waren gebleven zijn op 2 november 2017 ontboden (door de rechter Carmen Lamela van de Audiència Nacional, het Nationale Gerechtshof) om in Madrid uitleg te geven (Oriol Junqueras, Joaquim Forn, Jordi Turull, Josep Rull, Meritxell Borràs, Raül Romeva, Dolors Bassa, Carles Mundó en Santi Vila). Zij zijn bij hun verschijning direct in hechtenis genomen op verdenking van opruiing en rebellie (deelname aan een voorgenomen staatsgreep) (door het Tribunal Suprem) en misbruik van publieke middelen (door de Fiscalia). Oriol Junqueras en Joaquim Forn zitten vanaf die dag vast, zonder onderbreking, voor dezelfde “delicten”. Santi Vila is na een nacht op borgtocht vrijgelaten omdat hij vlak voor het uitroepen van de onafhankelijkheid als minister was afgetreden. Zes mensen zijn op 4 december voorwaardelijk vrijgelaten, op borgtocht van €100.000 met inlevering van hun paspoorten (Bassa, Borrás, Mundó, Romeva, Rull, Turull). Vier van hen zouden op 23 maart 2018 weer opnieuw in hechtenis worden genomen (net als Carme Forcadell), waarover later meer.

De opschorting van de Catalaanse autonomie krachtens artikel 155 van de Spaanse grondwet was een tijdelijke maatregel. Nieuwe verkiezingen voor Catalonië werden uitgeschreven, op last van de Spaanse regering, voor 21 december 2017. De uitslag van die verkiezingen was een teleurstelling voor Madrid want gaf een zetelmeerderheid, hoewel een krappe, voor de partijen die voor onafhankelijkheid zijn maar een evenzeer krappe minderheid van stemmen in absolute aantallen (“popular vote”). De discrepantie is het resultaat van de gewogen telling, waarbij de stemmen in dunner bevolkte gebieden iets zwaarder wegen dan die in de steden. Dat is constitutioneel gewoon aanvaard en komt in andere democratieën ook vaak voor (zoals in het systeem van kiesmannen van de VS).  Kortom, de verkiezingen zijn gewonnen door de ‘independentistes’.

Lange tijd heeft de meerderheid in het Catalaanse parlement geprobeerd om Carles Puigdemont opnieuw te benoemen als president, al zat hij in ballingschap, maar dat werd door de Spaanse staat onmogelijk gemaakt. Hetzelfde geldt voor de pogingen om de volgende kandidaten benoemd te krijgen, Jordi Turull en Jordi Sanchez, omdat zij in de gevangenis zaten. Ook andere gekozen parlementariërs konden vanwege gevangenschap of ballingschap niet aanwezig zijn in het parlement – hetgeen in het parlement ook steevast zichtbaar is gemaakt door hun zetels te voorzien van de gele strik die de zucht naar hun terugkeer symboliseert. Het democratisch proces is aldus ernstig verstoord door de politieke vervolging door de Spaanse Staat. Inmiddels is Quim Torra, partijgenoot van Puigdemont, de nieuwe president van Catalonië.

Het gerechtelijk onderzoek van de onderzoeksrechter Pablo Llarena (23 maart 2018)

Na de volgende fase van het gerechtelijk onderzoek onder leiding van Pablo Llarena van het Hooggerechtshof (Tribunal Suprem), wordt op 23 maart 2018 bekend gemaakt dat in totaal 25 voormalige bewindslieden, parlementariërs en leiders van de burgerbewegingen zouden worden aangeklaagd voor (iedere willekeurige combinatie van) rebellie, opruiing, misbruik van publieke middelen, bestuurlijke ongehoorzaamheid etc. De beschuldigden krijgen bovendien boetes opgelegd tot een totaal van 2,1 miljoen euro. Dezelfde dag nog werden vier van de eerder op borgtocht vrijgelaten ex-ministers weer opnieuw in voorlopige hechtenis genomen: Dolors Bassa, Raül Romeva, Jordi Turull, Josep Rull. Zoals gezegd zaten Oriol Junqueras en Joaquim Forn al vanaf 2 november 2017 in de gevangenis en Jordi Sanchez (ANC) en Jordi Cuixart (Ómnium Cultural) al vanaf 16 oktober 2017. 

Op 23 maart 2018 werd ook Carme Forcadell in voorlopige hechtenis genomen. Zij was de voorzitter van het Catalaanse parlement. Zij is eerst één nacht in de cel opgesloten geweest (op 9 november 2017) en de volgende dag op borgtocht vrijgelaten. Op 23 maart 2018 is ze dus opnieuw gevangen gezet, nu zonder borgtocht, in de voorlopige hechtenis waarin ze nu nog altijd verkeert. De Spaanse justitie neemt het haar kwalijk dat ze op 6 september de wet op het houden van het referendum voor zelfbeschikking in het Catalaanse parlement ter stemming heeft laten brengen (“Llei del referèndum d’autodeterminació de Catalunya”) en dat ze de dag erna (7 of 8 september) dat ook heeft gedaan met de wet de overgang naar een onafhankelijke republiek regelt (“Llei de transitorietat jurídica i fundacional de la República”). Dat zij vóór haar voorzitterschap van het Catalaanse parlement de voorzitter is geweest van de onafhankelijkheidsbeweging ANC, zal haar zaak zeker niet helpen: in 2013 organiseerde zij “De Catalaanse Weg”, een menselijke keten die zich over meer dan 400 km over heel Catalonië uitstrekte, van El Pertus tot Alcanar, ter demonstratie van de kracht van het streven naar onafhankelijkheid.

Eerder is al vermeld dat Marta Rovira, parlementslid en algemeen secretaris van de linkse ERC (Esquerra Republicana de Catalunya), in ballingschap is gegaan (in Genève, Zwitserland); ook zij was op last van de rechter Llarena ontboden om zich te melden op 23 maart 2018 en heeft ervoor gekozen dat niet te doen. Het parlementslid Anna Gabriel (CUP) had een week eerder reeds de conclusie getrokken dat ze geen kans zou maken op een eerlijk proces en was reeds op 17 of 18 februari 2018 naar Zwitserland gegaan. Zij was ontboden om voor de rechter te verschijnen op de 21e.   

De Guardia Civil heeft op 10 april twee Catalaanse demonstranten opgepakt die een prominente rol (zouden) hebben gespeeld in de opening van tolpoortjes of juist de blokkade van snelwegen op 27 maart 2018 (El País 10 april 2018). Demonstranten hebben op die dag (en anderen ook op de dagen erna) acties gevoerd op de snelwegen door ze blokkeren in het ene geval of juist de tolpoortjes open te zetten in het andere. Ze  protesteerden tegen de arrestatie van Puigdemont in Duitsland en het harde optreden van de politiediensten tijdens de protestdemonstraties in Barcelona direct daarop. “There were also demonstrations in all four of Catalonia’s provincial capitals and major roads were blocked by sit-down protests amid a growing sense that the era of peaceful pro-independence demonstrations is over, despite appeals from the main secessionist parties for calm.” (The Guardian 25 maart 2018). Op 3 april kondigde Rajoy de strijd van de Spaanse regering aan tegen de snel in getal en verspreiding groeiende “Committees ter Bescherming van de [Catalaanse] Republiek” (Comitès de Defensa de la República – CDR) (El País 3 april 2018). Er was aangekondigd dat leden van de CDR’s bij demonstraties zouden worden vervolgd niet slechts wegens burgerlijke ongehoorzaamheid of verstoring van de openbare orde, maar nadrukkelijk ook voor rebellie en zelfs terrorisme. En zo werd het openen van de tolpoortjes bij Sitges op 2 april opeens gezien als een daad van geweld van de allerhoogste orde die strafbaar zou zijn met tenminste 30 jaar (CCMA 2 april 2018 en CCMA 4 april 2018). De hardvochtigheid van de Spaanse Justitie zal te danken aan de veronderstelling dat iedereen die verbonden is aan een CDR deelneemt aan een criminele organisatie die erop uit is anderen aan te zetten tot ongehoorzaamheid (seditie) en misschien zelfs tot geweld (rebellie) met de bedoeling de afscheiding van Spanje te verwezenlijken  (http://www.lirb.nl/historia-the-historyliner/te-wapen-ze-openen-de-tolpoortjes/). De strijd tegen de CDR’s is nog steeds gaande met als een zeer recent hoogtepunt – of eigenlijk dieptepunt – de arrestatie van 16 mensen (waaronder twee burgemeesters van de CUP partij en een fotojournalist die ook nog eens de neef is van president Torra) op 16 januari 2019 wegens hun rol in de blokkade van de sneltrein in het station van Girona op de verjaardag van het referendum, 1 october 2018 (El Periódico 16 januari 2019). Tekenend detail is het feit dat de advocaat van de burgemeester van Verges pas bij zijn client mocht als hij eerst het netjes in het Castiliaans had gevraagd (CCMA 16 januari 2019). Ze zijn dezelfde dag onder voorwaarden vrijgelaten hangende nader onderzoek.

Terug naar de lente van 2018. De Spaanse staat was intussen druk bezig om de ballingen uitgeleverd of overgedragen te krijgen. Op grond van het Europees aanhoudingsbevel (ingediend door Pablo Llarena op 24 maart 2018) is herhaaldelijk geprobeerd Carles Puigdemont en de zijnen overgedragen te krijgen (zijn advocaat is Paul Bekaert), maar de rechters in België en Duitsland hebben na onderzoek geconcludeerd dat niet te kunnen doen (12 juli 2018). De rechters van Zwitserland en Schotland trokken dezelfde conclusie voor de ballingen in hun land (Anna Gabriel en Marta Rovira in Zwitserland, Clara Ponsatí in Schotland – haar advocaat is Aamer Anwar).  De overdracht kon in al die gevallen niet plaatsvinden omdat het delict waarvóór de uitlevering werd geëist – dat van rebellie – niet bleek overeen te komen met de feiten, noch op dezelfde manier werd erkend in de eigen landen. Het is onvoldoende aannemelijk gemaakt dat de gezochte personen zich schuldig zouden hebben gemaakt aan geweld of de aanstichting daartoe. En zonder geweld kan er, volgens al deze rechters uit drie Europese landen, geen sprake zijn van rebellie. Sommige van de gezochte personen konden alleen worden uitgeleverd op grond van het bijkomende delicten van het misbruik van publieke middelen, maar daarmee zou de Spaanse Justitie zich ook alleen maar beperken tot een berechting op die grond. Llarena trok daarom in al die gevallen het arrestatiebevel weer in (in het Schotse geval op 19 juli 2018). 

      Dat de Spaanse Justitie alleen maar wil gaan voor de hoogste mogelijkheid tot straffen en daarmee de kleinere delicten bij gelegenheid laat zitten, kan bij buitenlandse rechters ook wel wrevel hebben opgeleverd, omdat zij immers ongevraagd worden betrokken in een rechtsgang die klaarblijkelijk politiek is gemotiveerd. Carles Puigdemont en zijn vier afgezette ministers hebben in Brussel in ieder geval een civiele klacht tegen de Spaanse onderzoeksrechter ingediend nadat in de kranten werd gepubliceerd dat Llarena op 22 februari tegen de lokale pers in Oviedo had gezegd dat alle Catalaanse politici waarnaar hij onderzoek deed zonder twijfel schuldig waren en dat zijn géén politieke gevangenen waren. Met dit vooringenomen oordeel van een rechter buiten de rechtszaal heeft Llarena zich schuldig gemaakt aan een schending van het basisrecht op het vermoeden van onschuld. De Spaanse rechter moest voor de Belgische rechter verschijnen, eerst op 4 september maar na uitstel op 25 september 2018; met veel omhaal werd deze zaak door Llarena c.s. bestempeld als “een grove aanval op de Spaanse Justitie”. Llarena kon nog wel rekenen op de steun in het binnenland, zoals op die van de Raad voor de Rechterlijke Macht die rechters moet behoeden voor politieke druk. Als in een ware “telenovela” laat de zaak nu toch een ironische verdraaiing van de rollen geworden. Gekkenhuis! “In eigen land heeft hij de steun van politiek en media die uitleggen hoe dom buitenlandse rechters zijn” (Rietman 2018, 22 augustus). Puigdemont en de zijnen eisen een morele schadevergoeding van 1 euro. De zaak is ingewikkelder geworden nu de Spaanse staat tussenbeide is gekomen om zijn jurisdictionele immuniteit en die van zijn onderzoeksrechter te verdedigen. “Vermoedelijk zal er pas in februari of maart 2019 worden gepleit, voor een kamer met drie rechters. Die Franstalige kamer moet nu eerst beslissen of er meteen over de grond van de zaak kan worden gepleit, of dat er eerst moet worden beslist of de Belgische justitie wel bevoegd is voor dit dossier.” (http://www.standaard.be/cnt/dmf20180925_03781966). 

De val van Rajoy’s regering op 25 mei 2018 – wisseling van de wacht voor nog steeds dezelfde kazerne

Intussen viel de Spaanse regering met een motie van wantrouwen van 25 mei 2018 (ingediend door PSOE met steun van Podemos en de Catalaanse en Baskische partijen) ten gevolge van de repercussies van de vonnissen, uitgesproken de dag ervoor, in een kolossale corruptiezaak (de zaak Gürtel) tegen onder meer regionale prominenten van de regeringspartij (de Partido Popular). De nieuwe regering werd direct gevormd (volgens de regel dat de partij die een regering ten val brengt door een motie van wantrouwen ook meteen de nieuwe regering mag vormen) door de socialistische partij in het middenveld, de PSOE, met als premier Pedro Sanchez. Het werd een vliegende start: van de nieuwe ministersploeg moest er eentje na een week al meteen weer aftreden wegens verduistering (Màxim Huerta, minister van Cultuur). De vermeende “verduistering” waarvan de Catalaanse bewindslieden nu worden verdacht, maar waarvoor volgens de voorlopige berichten van de onderzoekers geen concreet bewijs lijkt te zijn gevonden, valt natuurlijk sowieso compleet in het niet bij de aangetoonde malversaties van prominente leden van zowel de PP als de PSOE, de Spaanse regeringspartijen van de afgelopen 40 jaar. We komen hier dadelijk op terug.

De nieuwe Spaanse regering heeft ondanks een mooie woorden en een paar symbolische gebaren geen wezenlijke dialoog op gang gebracht. De Catalaanse politieke gevangenen mochten worden verplaats naar gevangenissen in Catalonië zelf. Men besloot het graf van de dictator Franco te verplaatsen – al is daar voorlopig nog niks van gekomen: 181 hoge militairen eisten in een open brief dat men respect zou tonen aan hun nog steeds grote held en voorbeeld; duizenden aanhangers van de dictator gingen de straat op; de priester die het graf onder zijn hoede heeft weigert de verplaatsing toe te staan; en mocht het toch tot verplaatsing komen, dan moet de dictator worden bijgezet in de kathedraal van Madrid, gewoon weer een andere plek van groot prestige. Ja, een paar straatnamen worden veranderd. Het vliegveld van Barcelona El Prat krijgt een andere naam, Josep Tarradellas, ter ere van de Catalaanse president die in 1977 uit ballingschap mocht terugkomen. Maar de regering van, let wel, de PSOE heeft niet de kracht kunnen vinden om de gevraagde excuses te maken, van staatswege, voor de marteling en executie van de Catalaanse president Lluís Companys in 1940 (voor een voorbeeld van de laatste eis, Puigdemont 2018,189) Gerommel in de marge. Cosmetica. Er is in essentie ook niets aan de zaak van de politieke vervolging veranderd. De schending van de mensenrechten duurt onverminderd voort.

Om deze reden sprak Carles Puigdemont tijdens een vraaggesprek in De Stadschouwburg in Amsterdam over het beleid van de premier Sanchez als “Rajoy 2.0” (cf. Puigdemont 2018, ). Zo ook Aamer Anwar, de advocaat die succesvol heeft gepleit tegen de uitlevering van Clara Ponsatí door Schotland: “I’ve now become a student of Catalan politics and I have realised that the socialist party is the same side of the coin as Rajoy’s party. One lot are conservatives and the others socialists but when it comes to Catalonia, they are the same. Pedro Sánchez says that he is a democrat and that there can only be a political solution, not a judicial solution. That’s the only thing on which I agree with Pedro Sánchez. He’s right, there can only be a political solution to this, not a judicial solution.” (Anwar 2018, 7 juli).

De socialistische regering van Spanje gaf in oktober 2018 duidelijk het signaal dat men zich in het buitenland niet met de vermeend “interne” zaak moest bemoeien. De aanhoudende kritiek van Jan Peumans, Vlaams parlementsvoorzitter, werd in oktober 2017 de Spaanse minister van Buitenlandse Zaken te veel (voor deze kwestie: Bostyn 2018, 17 october). Peumans heeft, vaker nog dan andere leden van de N-VA (De Roover, Mark Demesmaeker e.a.), meerdere malen openlijk zijn steun betuigd aan de Catalaanse politieke gevangenen met stevige kritiek op de Spaanse staat, bijvoorbeeld in een brief aan zijn voormalige “collega” voorzitter van een parlement, Carme Forcadell. De opsluiting van politici omwille van hun mening klaagde hij aan als “daad van geweld”. Hij hekelde het politiegeweld van 1 october en ook de langdurige gevangenschap van de politici, een “heimelijke daad” waarmee “de Spaanse centrale regering niet in staat is om aan de voorwaarden te voldoen om deel uit te maken van een moderne democratische Europese Unie” (Bostyn 2018, 17 october). De Spaanse minister Josep Borell, een Catalaanse unionist, heeft eerst de Belgische ambassadeur drie keer laten komen met de eis om Peumans in toom te houden en uiteindelijk, als straf, de diplomatieke status van vertegenwoordiger van de Vlaamse regering in Madrid ontnomen. Spanje eist dus dat Vlaanderen zich dus, net als, zullen we zeggen, die andere ondergeschikte regio Catalonië, koest moet houden. Ken uw plaats.  

De draconische strafeisen van de procureur generaal en de staatsadvocatuur (2 november 2018)

Op 2 november 2018 heeft de Spaanse procureur-generaal (de Fiscalia, het “Openbaar Ministerie”) María José Segarra de strafeisen voor de meeste beklaagden bekend gemaakt – d.w.z. niet voor Carles Puigdemont omdat men hem niet bij verstek zal willen veroordelen. De zwaarste strafeis is, met 25 jaar cel, voor de vice-president van Catalonië, Oriol Jungueras. Ook tegen de anderen worden buitensporig hoge straffen geëist, van 17 jaar cel voor Jordi Sànchez, Jordi Cuixart, Carme Forcadell; 16 jaar cel voor Jordi Turull, Raül Romeva, Joaquim Forn, Josep Rull, Dolors Bassa; 11 jaar cel voor de majoor Josep Lluis Trapero en directeur Pere Soler, en 4 jaar tegen de luitenant Teresa Laplana van de Mossos; 7 jaar voor Carles Mundó, Meritxell Borrás, Santi Vila tot 4 van de Mossos. Behalve gevangenisstraffen worden ook geldboetes opgelegd en worden de burgerlijke en politieke rechten ontnomen. 

     Een uur na deze bekendmaking heeft ook de Spaanse Staatsadvocatuur (“L’advocacia de l’Estat”, landsadvocaat) zijn eigen strafeisen gepubliceerd. Deze officiële vertegenwoordigers van de Spaanse staat in juridische kwesties zullen in de strafzaken aan de rechters nadere toelichting geven op de positie van de staat; de strafeisen van de openbare aanklager (de Fiscalia, de procureur-generaal) zullen het uitgangspunt zijn, terwijl de eisen van de staatsadvocaten als supplement met politieke lading zullen kunnen worden meegewogen (“L’escrit que té més pes per al judici és el de la fiscalia. L’escrit de l’advocat de l’Estat, però, és un gest polític per interpretar la posició del govern de l’estat espanyol.” Liñán 2018, 2 november, Catalaans; cf. Liñán 2018, 2 november, Engels). De staatsadvocaten voegen in hun eisenpakket “seditie” als een extra delict toe. Dit wordt gebruikelijkerwijs vertaald als “opruiing” (zoals ook elders in mijn tekst), maar het loont de moeite om even stil te staan bij de omschrijving die in dit verband is gegeven. “De vermeende malversatie – het wegsluizen van publieke middelen voor onwettige doeleinden – werd het noodzakelijke middel om een veel ernstiger delict te plegen, dat van opruiing (“seditie”), dat een opstand behelst, openlijk en met veel tamtam, gericht op de belemmering, met geweld of langs illegale wegen, van de toepassing van de wet of de uitvoering van bestuurlijke of gerechtelijke besluiten” (” La presumpta malversació —el desviament de fons públics per a fins il·legals— va ser el mitjà necessari per cometre el delicte més greu, el de sedició, consistent a alçar-se “públicament i tumultuàriament per impedir, per la força o fora de les vies legals, l’aplicació de les lleis”, o el compliment de “resolucions administratives o judicials”, diu l’escrit.” Liñán 2018, 2 november, Catalaans; cf. Liñán 2018, 2 november, Engels). Het loont de moeite om dit te lezen omdat we hier zien, denk ik,  dat het delict van malversatie, dus het misbruik van publieke middelen, toch in de aanklacht als gewichtig gehandhaafd kan worden, want nu instrumenteel geacht voor het plegen van een zwaarder delict, nadat uit het onderzoek is gebleken dat men vooralsnog niet veel verder is gekomen dan potloden en paperclips. De eigenlijke bewijzen voor het misbruik van publieke middelen zijn namelijk niet gevonden. Het geld voor de plastic stembussen en de benodigde papieren is bijvoorbeeld opgebracht door particulieren. Het gebruik van kieslijsten zou je kunnen zien als misbruik van publieke middelen maar daar zijn geen geldstromen mee gemoeid geweest. Aan de beschikbaarstelling van schoolgebouwen als stembureaus is ook geen cent voor de Spaanse staat verloren gegaan. Men heeft uitsluitend met vrijwilligers gewerkt. De onderzoeksrechter kon zijn laatste hoop alleen nog maar vestigen op de eventuele declaraties van de reiskosten van een handjevol leden van de kiescommissie, maar daarover hebben we verder ook niets meer van gehoord. Door de aanklacht van het misbruik van publieke middelen op doelmatigheid te koppelen aan het delict van seditie, behoudt het anderszins sterk vermagerde verwijt toch nog waarde voor de vervolging. 

       Voor een uitgebreid overzicht in de Nederlandse taal van de strafeisen en beschuldigingen tegen en andere beklaagden, verwijs ik nogmaals naar voornoemd artikel van Christophe Bostyn (Bostyn 2018, 5 november). Bedenk wel dat meer mensen zullen worden gestraft voor hun betrokkenheid bij het organiseren van het referendum, zoals de burgemeesters en de schooldirecteuren (die reeds even zijn genoemd), tot ook de leden van de kiescommissie, bestaande uit 2 politicologen en 3 juristen, die vanwege hun activiteit (het toezien op een correct verloop van het referendum) nu tegen een straf opzien van hetzij 2 jaar en 9 maanden cel hetzij  een jaar verlies van politieke rechten en een boete van 5.400 euro per persoon (voor een ingezonden brief van collega academici, Help Catalonia in The Guardian 2018, 7 december; cf. Maddens 2018, 13 december). Aansluitend hecht ik eraan te vermelden dat intussen ook de organisatoren van het vórige referendum voor onafhankelijkheid van 9 november 2014 nog steeds worden vervolgd. Vooral Artur Mas, de toenmalige president van Catalonië, wordt door die vervolging hard getroffen: hij en negen andere voormalige bewindslieden hebben op 12 november 2018 een boete opgelegd gekregen van € 4,9 miljoen (BBC News 2018, 12 november). 

Hoge straffen dus voor een grote groep mensen die al die tijd in voorlopige hechtenis hebben gezeten. Die voorlopige hechtenis is op zich natuurlijk al een grove schending van de mensenrechten. Dat mag, ook volgens de Spaanse grondwet, niet langer duren dan twee maanden. De Catalaanse politieke gevangenen hebben daar herhaaldelijk een beroep op gedaan maar  het Constitutioneel Hof van Spanje heeft daar niet op geantwoord en derhalve wordt die regel niet afgedwongen. Intussen kan men ook nog niet terecht bij het Europese Hof voor de Rechten van de Mens in Straatsburg omdat de Spaanse Justitie formeel nog geen uitspraak heeft gedaan. Door die uit te stellen, krijgen de beklaagden dus geen kans om interventie te zoeken. Om de Spaanse Justitie te dwingen vaart te maken opdat ook de beklaagden zich kunnen voorbereiden op hun klachtenprocedure zijn op 1 december 2018 een paar politieke gevangenen in de gevangenis van Lledoners in hongerstaking gegaan (zie hiervoor Bostyn 2018, 4 december). Jordi Sànchez en Jordi Turull zijn ermee begonnen. Drie dagen later (4 december, sommige media spreken van 3 december) zijn ook hun collega’s Josep Rull en Joaquim Forn in hongerstaking gegaan. Vanaf 13 december deed de burgemeester van Montblanc in solidariteit thuis mee met de hongerstaking. Na twee weken moest Turull wegens gezondheidsrisico’s naar de ziekenzaal. Hun medestanders (zoals Puigdemont) drongen erop aan dat zij de actie zouden staken om zichzelf te beschermen. Op 20 december besloten ze te stoppen met de hongerstaking, met de mededeling dat hun actie een succes was, mede omdat ze grote druk zouden hebben uitgeoefend op het Constitutioneel Hof.

      Dat Constitutioneel Hof echter had er geen problemen mee om ook nog in december het zoveelste verzoek tot de handhaving van de grondwettelijke rechten van de mensen in illegaal voorarrest af te wijzen (het meest recent met het verzoek van Jordi Sànchez op 20 december). 

Petities

De acties die wel konden worden ondernomen zijn dus beperkt gebleven. Volgens berichten van 19 december 2018 heeft Carme Forcadell bijvoorbeeld een petitie ingediend bij het Europese Hof voor de Rechten van de Mens. Maar zoals gezegd kan dat Hof pas aan de slag zodra het traject van de Spaanse Justitie is doorlopen. De Britse advocaat Ben Emmerson brengt de zaak van het onwettige voorarrest voor de Werkgroep Willekeurige Opsluiting van de VN (The United Nations Working Group on Arbitrary Detention). Die zaak wordt binnenkort behandeld. 

      Als de onafhankelijke deskundige van de Verenigde Naties voor de bevordering van een democratische en rechtvaardige internationale orde (OHCHR), heeft Alfred de Zayas op 25 october, in protest tegen de activering van artikel 155, een formeel beroep gedaan op de Spaanse regering om in constructieve dialoog te treden met de leiders van de Catalaanse onafhankelijkheidsbeweging.

Mensenrechtenorganisaties hebben herhaaldelijk bezwaar gemaakt tegen de schending van mensenrechten door Spanje in verband met het referendum voor onafhankelijkheid en het uitroepen van de Catalaanse Republiek. 

      Human Rights Watch heeft op 12 october 2017 de Spaanse Staat opgeroepen tot het instellen van een onafhankelijk onderzoek naar het politiegeweld gepleegd op 1 october 2017 (Human Rights Watch 2017, 12 october). De NGO heeft voldoende aanwijzingen dat er buitensporig geweld is gebruikt ter verstoring van een referendum dat volgens het Spaanse strafrecht eigenlijk helemaal niet kon worden geacht crimineel te zijn (ibidem, met verwijzing naar een amendement op het strafrecht van 2005 dat “decriminalized participation in a referendum deemed illegal by national courts”; voor het amendement, zie BOE 2005, 22 juni: “En suma, las conductas que se contemplan en estos tipos penales no presentan las notas exigidas para proceder a su incriminación.”; cf. Catalan News 2017, 12 october).

      Ook andere mensenrechtenorganisaties hebben herhaaldelijk geprotesteerd, zoals de Wereldorganisatie tegen Marteling (OMCT 2018, 22 november) en, specifiek voor Jordi Cuixart, Frontline Defenders (Frontline Defenders 2018, 23 november). In zijn World Report van december 2018 herhaalt Mr. Michel Forst, de United Nations Special Rapporteur on the Situation of Human Rights Defenders, nogmaals dat er onbeantwoorde vragen zijn over het buitensporig politiegeweld (Forst 2018, pp. 484-485).

    Amnesty International heeft het buitensporige politiegeweld van 1 october ook vrijwel direct veroordeeld (Amnesty 2017, 3 october). Later die maand hebben ze bezwaar gemaakt tegen de beschuldiging van opruiing (seditie) tegen Jordi Sànchez en Jordi Cuixart en hun voorlopige hechtenis (Amnesty 2017, 18 october). Die klacht is herhaald op 6 februari 2018 met de eis van onvoorwaardelijke vrijlating en intrekking van de tenlasteleggingen (Amnesty International 2018, 6 februari). De organisatie heeft op 16 october 2018 de bezwaren weer herhaald (Amnesty International 2018, 16 october). Sowieso had Amnesty International ook al eerder geprotesteerd tegen de beperkingen van de vrijheden van meningsuiting en samenscholing in de aanloop tot het referendum en het politiegeweld op 1 october 2017 zelf (Amnesty International 2017-2018). En op 30 november 2018 heeft Amnesty International verklaard erop te willen toezien dat de processen tegen de Catalaanse leiders (verder) eerlijk zullen verlopen. 

      Er lopen ook meerdere petities voor de vrijlating van de politieke gevangenen in voorarrest en ook voor de gehele of gedeeltelijke intrekking van de aanklachten. Zo heeft Prof. Dr. Axel Schönberger reeds op 6 october 2017 een petitie bij change.org gestart die bij de leiders van de EU en de Europese staten apart pleit voor de acceptatie van het recht op Catalaanse zelfbeschikking en daarmee óók van het recht op het organiseren van het referendum op 1 october 2017 (Schönberger 2017, 6 october). 

      Ook ter attentie van de Nederlandse parlementariërs en bewindslieden loopt een petitie, speciaal voor de vrijlating van de politieke gevangenen, georganiseerd door Laura Prat-Bertrams. “In Spanje zitten Catalaanse leiders sinds 2017 in voorarrest, ondanks aandringen van Amnesty op hun onmiddellijke vrijlating. Onze regering maakt zich wel zorgen over Polen en Hongarije, maar ziet de situatie in Catalonië als een interne Spaanse kwestie. De leden van de commissie voor Europese Zaken en de leden van de commissie voor Buitenlandse Zaken van de Tweede Kamer zouden zich dit aan moeten trekken.” (https://catalaansegevangenen.petities.nl/?locale=nl). 

      Er is nu ook een petitie van meer dan 120 Spaanse hoogleraren, waarvan velen op hoge posities hebben gezeten, die bezwaar maken tegen de “banalisering” van de delicten van rebellie en seditie en die ervan overtuigd zijn dat ze in het geheel niet van toepassing zijn – bij gebrek van het element van geweld – op de Catalaanse onafhankelijkheidsbeweging (Solé Altimira 21 november 2018; Portilla e.a. 11 november 2018; Schönberger 30 december 2018).

      Het meest recent heeft nu ook PEN America, wat staat voor “Poets, Essayists, Novelists”, publiekelijk zijn zorg geuit over de “unacceptable restriction on peaceful free expression on the part of a substantial subset of the population” (https://pen.org/free-expression-catalonia/).

Een samenzwering van stilte tegen Catalonië

Er is toenemend protest van Europese opinieleiders en politici, zoals Europarlementariërs, maar alle petities ten spijt, een storm van verontwaardiging is toch uitgebleven. De Europese Natiestaten hebben immers veel te verliezen in hun strijd tegen de aspiraties van onafhankelijkheidsbewegingen binnen de eigen grenzen: Frankrijk met Corsicanen en Bretons, Het Verenigd Koninkrijk met de Schotten, België met de Vlamingen om maar te zwijgen over Italië met de Veneto, Tirol, Sardinië en Sicilië. “There is a strong reluctance on the part of Western nation-states to contemplate the possibility of new states emerging out of the break-up of their own territories” (Guibernau 2007, 54). Bovendien spelen politieke overwegingen ongetwijfeld een rol: de PP zit in het Europees Parlement in de grote coalitiepartij EVP, samen met het Nederlandse CDA en het Belgische CD&V (Drabbe 2018, 11 april; al gaat gelukkig niet iedereen de discussie uit de weg, zoals Hendrik Bogaert van de CD&V, Bogaert 2018, 25 januari); en de PSOE zit weer met de grote socialistische tegenvoeters uit het midden – de PvdA in Nederland en se SP-A in Vlaanderen in de coalitie partij van Europese Socialisten (PES). Niemand valt lichtzinnig zijn coalitiegenoten af.
      Spaanse bewindslieden als Josep Borell (PSOE) winden er ook geen doekjes om en zijn bereid, zoals we hebben gezien in de kwestie Peumans (hierboven), buitenlanders brutaal de mond te snoeren (Bostyn 2018, 17 october). Met geruststellend bedoelde uitspraken en bagatellen in de pers helpt Borell, die alom gerespecteerd is in Europa vanwege zijn vorige functie voor de EU, de buitenlandse politici om het stilzwijgen te handhaven. Daarmee heeft hij helaas meer effect dan zijn voorganger van de PP, Alfonso Dastis, die, met de kreet “fake news”, in een televisie-interview met Andrew Marr glashard had gelogen over het politiegeweld van 1 october (https://www.bbc.com/news/world-europe-417131900). De cover-up werkt gelukkig niet altijd.
       “Meanwhile, the EU has remained silent. Despite its actions in Hungary and Poland, Brussels has not dared to move on Spain despite the obvious failings in judiciary independence and a lack of separation of powers. One wonders if there is a unwritten rule not to put into question the integrity of Western European democracies.” (Sarri Camargo 2019, 7 januari). Volgens Alfred de Zayas, vooraanstaand deskundige op het gebied van mensenrechten en internationaal recht is er  omtrent de Catalaanse kwestie inderdaad sprake van “een samenzwering van stilte” (Lirb 2018, 16 januari, Lirb 2018, 21 december; De Zayas 2018, 9 november VIDEO C of VIDEO D). Deze voormalig onafhankelijk rapporteur aan de Hoge Commissaris voor de Mensenrechten en de Rechtvaardige Internationale Orde van de Verenigde Naties (OHCHR) heeft in 2017 en 2018 meerdere malen bezwaar gemaakt tegen de schendingen van mensenrechten in deze zaak. En het is zoals de Britse advocaat Aamer Anwar, “Scotland’s 2017 lawyer of the year”, het in dit verband stelt in een interview met El Nacional van 7 juli 2018: “Silence, when you see an injustice or an abuse of human rights, is not an option. It is deeply shameful. They should remember why the EU came into being. It arose out of the 1940s. What happened to the Jews, to the homosexuals… The cry that rose up was ‘never again’. Now, once more on the streets Europe you see shadows of fascism, you see violence being used… You can’t just speak up about this when it happens in other countries and remain silent when it happens here. The job of politicians is to be politicians. Silence means complicity.” (Anwar 2018, 7 juli).
      De in deze weergave meest direct relevante schending van mensenrechten is die van de willekeurige opsluiting in voorlopige hechtenis zonder borgtocht voor onbepaalde duur en zonder kans op beroep of een mogelijkheid tot het zoeken van internationale interventie. Maar er worden meer mensenrechten geschonden. Het gaat ook om gekozen politici die hun mandaat niet mogen uitvoeren. Om de teloorgang van de democratische rechten van al die mensen die gestemd hebben op parlementariërs die onmogelijk hun functie kunnen vervullen. En dan nog het klapstuk: het recht op zelfbeschikking, dat aan de wortel ligt van de hele zaak, wordt door de Spaanse Staat geschonden door, het referendum te beschouwen als “illegaal”.
      Volgens Alfred de Zayas kan er niet zoiets bestaan als een “illegaal” referendum, ook niet in Spanje, dat krachtens zijn eigen grondwet gebonden is aan het Verdrag inzake Burgerrechten en Politieke Rechten. Artikel 1 van dat verdrag stelt heel duidelijk dat álle volkeren het recht hebben op zelfbeschikking. Alle staten die het VN Verdrag inzake Burgerrechten en Politieke Rechten hebben ondertekend, hebben de verplichting, niet slechts om zelfbeschikking niet te belemmeren, maar een pro-actieve verplichting om het te faciliteren. Het gaat hier dus om afdwingbaar recht dat vervolgens is geïncorporeerd in het Spaanse rechtssysteem, krachtens artikel 10 paragraaf 2 en artikel 96 van de Spaanse Constitutie. 

Het democratische scorebord en de conservatieve werking van de “rankings”

     De “samenzwering van stilte” kan grote gevolgen hebben voor de geloofwaardigheid van de EU. Dat vindt – of hoopt – ook Aleix Sarri Camargo, de adviseur voor buitenlandse zaken van de huidige president van Catalonië, Quim Torra. “The trial against the Catalan referendum will have wide consequences for the EU and any condemnatory prison sentences will be a huge blow for the democratic credibility of the European project” (Sarri Camargo 2019, 7 januari). Maar dan nog moeten de journalisten hun “lijstjes” goed bijhouden. Dat brengt ons op het onderwerp van de “scorecard diplomacy”. Marketing en presentatie is tegenwoordig alles.
De conservatieve krachten die uiteraard vóór de bescherming van de Spaanse Eenheid zijn weten zich  gesteund door de vele zogenaamde “rankings” van de vrijheid of de democratie. Spanje scoort steevast hoog in de rapportcijfers.  Spanje liet in de Democracy Index 2017 van The Economist Intelligence Unit echter wel even een kleine daling zien, vanwege de repressieve behandeling van politici die vóór de onafhankelijkheid zijn, zodat het land als “full democracy” nog maar nét boven de grens van een “flawed democracy” scoort. De “score cards” zijn in de praktijk zo goed als gezaghebbend voor journalisten en politici (Cooley & Snyder 2015). Zo heb ik onlangs gehoord hoe, in een andere context, de rankings gewoon kunnen worden aangehaald in het Nederlands parlement ter ondersteuning van een betoog, wanneer minister Sigrid Kaag verwijst naar de keldering van Hongarije gelet op de kwaliteit van de rechtstaat in “de Freedom House rankings en allerlei andere rankings” (Kaag 2018, 18 december).

Laten we het landenrapport voor Spanje van Freedom House er dan eens bij nemen (Freedom in the World 2018): Spanje blijft geregistreerd als een “vrij” land met een hoge score ondanks een enkel puntje verlies in de categorie A3: “Are the electoral laws and framework fair, and are they implemented impartially by the relevant election management bodies? 3 / 4 (−1)” (Freedom in the World 2018). Dat puntverlies wordt toegeschreven aan “the flawed Catalan independence referendum, which was held in defiance of court orders under conditions that did not guarantee a free and fair vote”. Ik merk hier twee problemen op. Ten eerste wordt klakkeloos verondersteld dat de “court orders” geldig waren terwijl het, zoals we zullen zien, met internationaal recht mogelijk is te betogen – noodzakelijk zelfs – dat een referendum niet “illegaal” kán zijn. Ten tweede wordt niet gesignaleerd dat het referendum “flawed” was juist vanwege de verstoring en repressie door de Spaanse autoriteiten. “Separatist officials changed the voting rules just before balloting began, allowing citizens to cast ballots at any polling location; unofficial ballots were permitted, without the usual envelopes and other safeguards.” (Freedom in the World 2018). Stemmers mochten op het laatste moment inderdaad bij willekeurig welk stembureau terecht, maar de noodgreep was nodig omdat de politie immers op meerdere plekken bezig was de boel te sluiten en in beslag te nemen. Het vermeende gebruik van valse biljetten is niet onomstotelijk vastgesteld. De Spaanse kiesraad achtte het zelf niet gepast om controle door internationale waarnemers toe te staan omdat de Spaanse Staat het referendum sowieso beschouwde als onwettig; maar internationale waarnemers zouden evenmin worden uitgenodigd om toe te zien op de latere verkiezingen van 21 december die door de Spaanse Staat zélf zouden worden verordonneerd. Spanje houdt klaarblijkelijk niet van pottekijkers.

Volgens die internationale waarnemers die toch op 1 october 2017 actief waren, ondanks de Spaanse boycot, is de volksraadpleging evenwel naar omstandigheden goed verlopen. De Nederlandse oud-diplomaat Daan Everts leidde een internationale waarnemersmissie International Limited Observation Missionnamens The Hague Centre for Strategic Studies. Op 3 october 2017 werd daarvan een voorlopig rapport bekendgemaakt. “Because of the adverse circumstances under which the event took place, the ILOM has to conclude that the referendum, as held, could not comply with key international standards. At the same time, the ILOM observed that, despite these circumstances, polling station staff performed to the best of their ability in trying to cope, and in trying to follow electoral procedures” (ILOM 2017). Everts hekelde het politiegeweld. Elektronische kiesregisters konden daardoor niet altijd en overal worden geraadpleegd. Printen was niet altijd mogelijk. Stembureaus registreerden onder meer met pen en papier wie er gestemd had en dat achtte Everts, bij elektronische problemen, kennelijk toch aanvaardbaar (Hekking 2017, 1 october). De Catalaanse regering had wellicht het liefst waarnemers gezien van de Organisatie voor Veiligheid en Samenwerking in Europa (OVSE), maar die neemt alleen opdrachten aan van nationale overheden. In plaats daarvan heeft men dus de HCSS uitgenodigd én betaald. De Spaanse Justitie ziet in de betaling alleen nog maar meer reden om de bevindingen van de waarnemers te negeren en de Catalaanse regering te vervolgen voor misbruik van publieke middelen (NOS 2018, 12 januari).

Hoe het ook zij, het referendum is danig verstoord geraakt door het politieoptreden. “For its part,” stelt het rapport van Freedom House, “the central government used aggressive methods to disrupt the referendum, adding to a chaotic environment that did not allow for fair and transparent balloting” (Freedom in the World 2018). Er wordt weliswaar verwezen naar het gebruik van de wapenstok en naar het sluiten van websites, maar dat komt, zoals we zagen, niet als bijstelling terug in de motivatie voor het puntverlies.  De Catalaanse separatisten krijgen hier dus gewoon de schuld.
Het Spaanse puntverlies in categorie A3 wordt overigens in hetzelfde rapport goedgemaakt met een puntje winst in C1: “The score improved from 3 to 4 due to the end of a political impasse that had left the country without a national government for most of the previous year” (Freedom in the World 2018). Met een stabiele regering – iets wat China en Myanmar bijvoorbeeld ook hebben – kun je dus gewoon de kwalen van de Catalaanse troebelen op je cijferlijst compenseren. Meten is weten.

Net zomin als hitlijsten een getrouwe weergave zijn van het gehele muziekaanbod in de wereld, zo blijven ook de “rankings” van vrijheid en democratie aan de oppervlakte. Zodra en zolang ze vrijwel klakkeloos worden geconsulteerd als “spoorboekjes” zijn ze misschien wel gewoon schadelijk: “Although country rankings give the appearance of neutrality, they involve subjective decisions about how to define key concepts”, waarschuwt politicologe Sarah Bush (Bush 2017, 7 november). Van dezelfde strekking is de waarschuwing van politicologen Alexander Cooley en Jack Snyder: “ratings are fraught with unexamined assumptions and unintended consequences, limiting their value as tools for improved governance” (Cooley & Snyder 2015). In het spel van “scorecard diplomacy” kunnen staten dan ook worden verleid tot het gericht opschroeven van de score met kleine aanpassingen in algemene termen zonder verder wezenlijk iets te veranderen aan het eigen gedrag of systeem (Cooley & Snyder 2015 spreken van “gaming the system”; de term “scorecard diplomacy” trof ik aan bij Kelley 2017). De “ratings” hebben inmiddels enorm veel invloed in journalistieke, academische, politieke en bestuurlijke kringen maar ze zijn dus niet zonder meer waardevrij. “The most influential ratings often are powerful precisely because they reflect the value judgments of the powerful.” (Bush 2017, 7 november). Maar “lijstjes” zijn nu eenmaal handig en kunnen een enorme besparing op lijken te leveren in de navording van informatie en de vorming van een eigen oordeel. “The problem usually derives from consumers’ fixation on parsimony, on a single number that reveals, for instance, whether a country is free, whether a government adheres to the rule of law, or whether an investment is safe. But the lack of complexity comes at a cost. Too often, oversimplified ratings bury crucial assumptions and hide value judgments about the policies and states they describe.” (Cooley & Snyder 2015).

Door te verwijzen naar de scores in de “rankings” kunnen de Spaanse conservatieven gemakkelijk voor de buitenwacht aannemelijk maken dat de fout niet bij de Spaanse Staat kan liggen. De “rankings” zijn te nominalistisch en oppervlakkig om voldoende rekening te houden met eventuele factoren als de politicalisering van het rechtssysteem of de hardnekkigheid van de Franquistische onderstroom in de “diepe staat” (het openbaar bestuur, de economische macht, de politieke elite). En dus kunnen we in een felle kritiek op “the secessionist narrative” lezen hoe een “ranking” wordt gebruikt als sluitstuk van een betoog (met de gebruikelijke motieven van “illegaal” referendum, Constitutioneel Hof, etc.) dat Spanje niet “a Francoist, authoritarian state, with a poor quality of democracy” zou kunnen zijn. Dat kan niet het geval zijn, stelt Gabriel Colomé. “Actually, in the latest ‘Democracy Index’ published by The Economist, Spain is included in the category of the world’s 20 ‘full democracies’, ranking 19 out of 20, out the 167 countries studied” (Colomé 2019, 18 januari) Meten is weten. Colomé meent dat de “ranking” zijn gelijk bevestigt, net zozeer als het verzuim van de EU en van iedere lidstaat van de VN om de verklaring van de Catalaanse onafhankelijkheid van 27 october te erkennen, precies, volgens hem, omdat het onwettig was. En via deze cirkelredenering is de samenzwering van stilte meteen ook een pleidooi voor het aanhouden van de stilte….

 Sectie 4. Nawoord met nadere duiding en context

Er zijn veel meer vragen die aan de kwestie kunnen worden gesteld dan in dit overzicht worden geadresseerd. De vraag naar de onpartijdigheid en onafhankelijkheid van de Spaanse Justitie is zo’n kwestie (Bosch & Escolar 2018, non vidi; zie ook hierboven voor de klacht van vooringenomenheid tegen Pablo Llarena in Brussel). Rights International Spain, een lid van de Civil Liberties Union For Europe, heeft in de afgelopen jaren herhaaldelijk klachten ingediend bij de VN en de EU over “serious challenges to judicial independence and the right to access to justice, both essential pillars of the rule of law” (Liberties 2018, 16 mei).  De benoemingen van de rechters in de hoge posities zou veel te zeer politiek zijn en het zou opvallen dat de oordelen wel heel nauw stroken met de visie van de dominante regeringspartijen (Bosch & Escolar 2018; Puigdemont 2018, 49-50; Confilegal 2018, 9 maart; ATENES Association of Civil Rights Lawyers;  Dowling 2019, 16 januari; ). De regeringen van de PP lijken bij voorkeur politiek te willen bedrijven via de rechtelijke macht zodat de parlementaire democratie geen of weinig invloed nog kan uitoefenen op het verloop van zaken. Vandaar dat men met een wisseling van regeringspartij niet direct van koers kan veranderen (Puigdemont 2018 sprak over de nieuwe regering van Sanchez als “Rajoy 2.0”; Ben Emmerson maakte hetzelfde punt in zijn bijdrage tot het congres in Den Haag van 9 november 2018, met verwijzing direct hieronder; cf. Anwar 2018, 7 juli). 

      Ben Emmerson beschouwt het pleit van de Catalaanse onafhankelijkheidsbeweging als “een oprechte strijd om een liberaal democratisch waardensysteem te doen gelden tegenover een Diepe Staat die men heeft laten doorwoekeren in Spanje, waarmee aldus de waarden van het Franco tijdperk zijn bestendigd en bevorderd.” (Ben Emmerson 2018, 9 november in: Lirb 2018, 11 december; zie ook Lirb 2018, 5 februari). Ook anderen betogen dat de “diepe staat” van Spanje nog steeds de belangen dient van de elite die de overgang van het fascisme naar de democratie heeft geregisseerd (Alba 1978, 251-283 en 292: de “bunker” van de Francoisten;  Conversi 1997, 146-7; “The transition to democracy can be regarded as an attempt by the Francoist political class to adjust its institutions to the requirements of modern society” Guibernau 2004, 70; Cotarelo & Roca 2015; del Campo i Jordà e.a. 2017, 167-169; Puigdemont 2018, 33; Tremlett [2006] 2012; Salellas 2018 met recensie Bostyn 2018,14 november; Anwar 2018, 7 juli). De wet op Amnestie en Amnesie heeft dat voortduren vooral mogelijk gemaakt (Aguilar 2002). Er wordt betoogd dat de onafhankelijkheid van de pers in Spanje niet altijd gegarandeerd is, ook niet of vooral niet bij de grote kranten, online uitgeverijen en televisiestations. Voor de juridische aspecten van de Catalaanse kwestie, die doorgaans zeer slecht worden begrepen en zelden worden besproken, verwijs ik algemeen naar de video’s met Elisenda Paluzie, Alfred de Zayas en Ben Emmerson, gemaakt naar aanleiding van de conferentie over de Catalaanse kwestie in juridisch perspectief in Den Haag op 9 november 2018 (met verwijzingen naar transcripties, voor zover beschikbaar, in de beschrijvingen (via Lirb 2018, 13 december; cf. Lirb 2018, 16 januari).

      Er zijn meer misverstanden in het spel. De in het buitenland bijna algemeen veronderstelling dat Catalanen onafhankelijk zouden willen worden vooral uit egoïstische, materialistische motieven, is onjuist. De onvrede over het “fiscal deficit” speelt zeker een rol (Montero 2005, inz. 75ev; Paluzie 2013). Maar het gebrek aan fiscale soevereiniteit is slechts een deel van steeds datzelfde probleem: de wens om zelf te beschikken, óók over de besteding van de belastingopbrengsten. Catalanen die naar onafhankelijkheid streven (“Catalanisten” of “independentistes”) willen samenleven en -werken als vrije burgers in een open en liberale samenleving, aangesloten bij de Europese Unie, in een onafhankelijke republiek die niet wordt beheerst door de oude structuren van de buren in het Nationalistische Spanje. Maar goed, zeggen de “unionisten” dan, de Catalanen hebben toch zelf met een overgrote meerderheid vóór de grondwet gestemd? Met de Spaanse grondwet van 1978 zijn indertijd alle partijen accoord gegaan, en de Catalanen die gericht waren op samenwerking voorop, maar dat accoord werd grotendeels bereikt uit angst voor een terugval tot een openlijke dictatuur, met de hoop gevestigd op de Europese bescherming en met de belofte dat de autonomie van de regio’s in de komende jaren verder zou worden uitgewerkt (Alba 1978; Perales-García 2013, 201: “delaying the demands for self-determination until after the consolidation of a firm and durable democratic system”; Payne 2016, 119; Salellas 2018; Puigdemont 2018, 40; Guibernau 2004, 77-78: het accoord is dan toch de expressie van de demos waar Catalanen slechts een deel van worden geacht uit te maken, die van “alle Spanjaarden”, en niet de expressie van de vrije wil van de Catalanen als soevereine demos).

      Intern zelfbeschikkingsrecht werd, samen met de borging van de democratie, aldus door velen beschouwd als een goed haalbaar en acceptabel spectrum van mogelijkheden. Het Statuut van Autonomie van Catalonië werd snel, in 1979, goedgekeurd (ter vergelijking: Valencia pas in 1982 en Balearen in 1983). De eerste jaren stonden vooral in het teken van het bouwen aan het institutioneel kader (parlement en regering) en de herintroductie van de Catalaanse taal en cultuur na decennia van onderdrukking en verbod (met als mijlpaal in 1983 de wettelijke vestiging van Catalaanse taal als eerste taal in het onderwijs: Conversi 1997, 157). Dat proces verliep evenwel moeizaam omdat de decentralisatie continu werd tegengewerkt door de dominante krachten, politiek en bestuurlijk, van de centralistische Spaanse Staat én omdat de Catalaanse regio in dit proces uitdrukkelijk niet apart mocht samenwerken met andere regio’s – en dan al liever helemaal niet met de andere Catalaanse regio’s van Valencia en de Balearen – om de vorming van een federalistische tendens te voorkomen (hetgeen geformaliseerd is met een verbod op de samenwerking in artikel 145.1 van de grondwet). De Spaanse Staat heeft zo consequent mogelijk geprobeerd ervoor te zorgen dat alle besluiten van willekeurig welke van de in totaal 17 autonome regio op een zo vergelijkbaar mogelijke wijze ook zouden worden toegepast in de andere regio’s: “the obvious trick was to extend decentralisation to most other regions, thereby ‘relativising’ the potential impact of Basque and Catalan autonomy” (Conversi 1997, 144). En zo werd, met dit “rondje koffie voor iedereen” waarmee de wet op de harmonisatie van de regio’s populair werd aangeduid, toch een grote mate van homogeniteit over alle regio’s bewerkstelligd (voor de beweringen in deze alinea, zie onder meer Sanjaume-Calvet & Pérez Lozano 2016; Montero 2005; Guibernau 2004, chapter 4; voor de café para todos als “symmetrical devolution”, Guibernau 2007, 46; Dowling 2018; del Campo i Jorda e.a. 2017, 175-177: Llei Orgànica d’Harmonisatzió del Procés Autonòmic of LOHPA in het Catalaans en Ley Orgánica de Armonización del Proceso Autonómico of LOAPA in het Castiliaans). 

    In Catalonië werken, net als in veelal mindere mate in andere regio’s, dus steeds twee krachten op elkaar in, met aan de ene kant een overwegend conservatieve Spaanse Staat die de autonomie van de regio zoveel mogelijk wil beperken en aan de andere kant een Catalaanse politiek die werkte aan een zo hoog mogelijke graad van interne zelfbeschikking. In de loop van het eerste decennium van deze eeuw leidde dit krachtenspel tot de ontwikkeling van een nieuw en sterker Statuut van Autonomie van Catalonië, bekrachtigd door de stemming in het parlement en de uitslag van een referendum. Opmerkelijk is de erkenning van Catalonië als “natie” in dat nieuwe Statuut van Autonomie van 2006 (Generalitat de Catalunya 2006). Dat gaf momentum. Maar het tij zou vrijwel onmiddellijk keren met een hernieuwde golf van Spaans nationalisme, geheel gerevitaliseerd, nu eens met aan de oppervlakte de PSOE van Zapatero op de surfplank (Dowling 2018, 98: “a post-Francoist modernised Spanish nationalism”).  

     Onder aanvoering van een rijzende ster, Mariano Rajoy, organiseerde de Partido Popular een anti-Catalaanse campagne, compleet met petitie, bedoeld als aansporing van het Constitutioneel Hof om het Autonomie statuut van Catalonië maar eens héél goed te bekijken (Calamur 2017, 1 october; cf. Puigdemont 2018, 44-45). Dat deed het hof met de gebruikelijke (klein)geestdrift. Het cruciale punt van Rajoy’s kritiek was de doctrine van het gelijkvormige Spanje dat bereikt zou worden met de “homogenisering” van de statuten, Volgens hem kon Spanje niet als een onverdeelde eenheid bestaan als het 17 verschillende Statuten van Autonomie zou hebben (Marcos 2006: “Lo que es España no lo pueden decidir 17 Estatutos de autonomía diferentes, sino que tienen que decidirlo el conjunto de los españoles”). Zijn petitie leverde meer dan 4 miljoen handtekeningen van gelijkgestemde Spanjaarden op. Het Constitutioneel Hof gaf gehoor en ik wed dat Rajoy vanaf dat moment wist dat hij het best politiek kon bedrijven via het Justitieel apparaat.     

       Op 28 juni 2010 beval het Constitutioneel Hof van Spanje dat 14 artikelen van de 223 in het Statuut van 2006 moesten worden geschrapt en dat er 17 moesten worden gesnoeid. Daarmee sneuvelde onder andere de poging om de Catalaanse taal de voorrang te geven boven de Castiliaanse en werd ook de gewenste hervorming van het justitieel systeem in de regio vernietigd. Het hof stelde bovendien dat de stelling volgens welke Catalonië een “natie” was, geen enkel juridische betekenis had (Calamur 2017, 1 october; voor de toewerking naar het verplicht stellen van het Castiliaans als primaire voertaal in het onderwijs in Catalonië na 2010 op weg naar de wet van José Ignacio Wert, zie Mayans Balcells 2013; volgens de Frankfürter Allgemeine Zeitung van 12 october 2012 kwam het voorstel tot de “spanjolisering” van de scholieren en studenten volgens sommigen neer op “zuiver Francoisme”, Wieland 2012, 12 october: “Das sei, so schallte es empört zurück, doch purer Franquismus.”)

        Maar daar hield de Spaanse bemoeienis niet mee op. Want kort daarna zou blijken dat in het vervolg vrijwel alle besluiten van de autonome Catalaanse regio werden teruggedraaid – vernietigd – door het Constitutioneel Hof van Spanje. Hierbij ging het om zulke zaken als (zie heel algemeen Grau 2015, 8 october; Bakker 2017, 30 september): 

1. subsidies voor schone energie en maatregelen ter reductie van de CO2 uitstoot;
2. bijzondere bijstand voor arme huishoudens die de energierekening niet kunnen betalen;
3. een voorziening voor arbitrage ter voorkoming van huisuitzetting bij betalingsachterstanden van huur of hypotheek;
4. een eigen wet ter bevordering van de gelijke behandeling van mannen en vrouwen;
5. een aparte belasting op leegstaande woningen ter bevordering van sociale woningbouw;
6. het voeren van de Catalaanse taal naast de Castiliaanse in het onderwijs;
7. het verbod op het houden van stierenvechten.

Tja, Stierenvechten. Met het verbod op stierenvechten in Catalonië in 2010 was een mooie mijlpaal bereikt in de strijd tegen dierenmishandeling (in navolging van de regio van de Canarische Eilanden), maar helaas werd het verbod bij wet in october 2016 weer teruggedraaid als “onconstitutioneel” door het Constitutioneel Hof van Spanje. Het was de Catalaanse afdeling van de Partido Popular die de zaak naar het hof had gebracht. Het stierenvechten was intussen verklaard tot nationaal immaterieel erfgoed van Spanje, gevierd als integraal deel van de Spaanse identiteit, en daarvan moet iedereen gelijkelijk van kunnen genieten. Mariano Rajoy was er zeer tevreden mee en hoopt het op de UNESCO lijst te krijgen (Zorthian 2016, 20 october; Badcock 2016, 20 october). Maar de Catalaanse regering en het parlement blijven weigeren gehoor te geven aan het gebod om het abatoirfeest van de Spanjaarden toe te staan (Casamitjana 2017, 27 juli met verwijzing naar een video van de League Against Cruel Sports). 

     De zaak is belangrijk omdat het de kern raakt van het Spaanse staatsnationalisme. De Spaanse Staat is zelfs zó nationalistisch dat het geen enkele afwijking duldt van de Spaanse norm – het is die “solidariteit” tussen de regio’s die de grondwet krachtens artikel 2 waarborgt (uitgewerkt in de LOAPA waarvoor zie boven) en die aldus homogeniteit in de autonomie in de hand werkt.  Men zal dus stierenvechten overal moeten blijven faciliteren waarbij men de stier dan ook wel écht moet doden. Dit laatste punt is voor de Balearen recentelijk gestipuleerd in december 2018. Zij hadden namelijk de problemen in 2017 geprobeerd te omzeilen door de stieren in leven te houden, zelfs zonder bloedvergieten (Casamitjana 2017, 27 juli; Bohórguez in El País, 2017, 24 juli). De Spaanse regering heeft onmiddellijk bezwaar aangetekend bij het Constitutioneel Hof” want er moet en zal bloed vloeien anders is het niet Spaans genoeg (Bohórguez in El País, 2017, 26 juli; cf. Rejón 2017, 10 november). Zonder stierenbloed is er volgens het Constitutioneel Hof geen Spaanse cultuur – en zo moeten de Balearen ook weer in het gareel (Rejón 2018, 21 december).   

Aan deze ene uitwerking van het geval van het stierenvechten zien we hoe het Constitutioneel Hof, meestal op instigatie van politici van de Partido Popular, wordt gebruikt om de feitelijke autonomie van de regio’s te beperken en in plaats daarvan, steeds op grond van de Wet op de Harmonisatie van de Autonomievorming (LOHPA / LOAPA), alle regio’s zo gelijkmatig mogelijk te “Spanjoliseren”. In Catalonië is aldus het Statuut van Autonomie, dat de behoefte aan zelfbeschikking “intern” had kunnen houden, door de regeringen van de PP (al dan niet in coalitie met de PSOE) in de praktijk afgebroken tot een dode letter. 

     Die afbraak op zich is een grove schending van de mensenrechten door de Spaanse Staat. En het is precies dié systematische beperking van het zelfbeschikkingsrecht van de Catalanen, zelfs alleen het interne zelfbeschikkingsrecht dat krachtens de Spaanse grondwet zou moeten zijn erkend en gewaarborgd (artikel 2: “De grondwet … erkent en waarborgt het recht op autonomie van de nationaliteiten en regio’s waaruit zij is samengesteld”), waarom de aanhang van de onafhankelijkheidsbeweging de laatste jaren zo sterk is gegroeid. De ingrijpende verwerping van het Catalaanse Statuut van Autonomie in 2010 was voor veel Catalanen het bewijs dat er met Spanje niet viel samen te werken. “As an unworkable relationship with Spain has emerged, the only alternative, the only solution, for Catalonia is separation” (Dowling 2018, 108). Dat onafhankelijkheidsstreven neemt nu alleen maar verder toe dankzij de actuele repressie door de Spaanse staat en de opzichtige wederopleving van een Franquistische onderstroom die terug is van nooit weggeweest. Dát is de essentie van de zaak.  

Ik eindig met een citaat die het probleem van het ruimere kader nog eens helder samenvat:

“Catalans constitute a European people without a State. In current international and European Law, ‘peoples’ have the right to self-determination, meaning they can ‘freely determine their political status and freely pursue their economic, social and cultural development’ and thus choose for themselves a national project, which may lead to becoming a Nation-State. This right is recognized to ‘all peoples’ and, contrary to a widely held belief, clearly not limited to people under colonial domination. The States parties to the two 1966 UN Covenants on Human Rights ‘shall promote the realization of the right of self-determination, and shall respect that right, in conformity with the provisions of the Charter of the United Nations.’ Spain, as all other members of the EU, has accepted these Covenants, and is therefore legally bound to respect the right for Catalans to exert self- determination. Therefore, the legalistic argument based on the 1978 Spanish Constitution, put forward by the current Government of Spain to refuse the exercise of the right to self- determination, is not valid and in clear contradiction with Spanish obligations under international and EU Law, that are binding on the Spanish national authorities according to sections 10 § 2 and 96 of the Constitution.” (Levrat 2017). 

Sectie 5. Eindnoot met een selectie van (extra) verwijzingen

Zoals aangekondigd aan het begin van de tekst is mijn overzicht slechts spaarzaam voorzien van verwijzingen ten behoeve van de leesbaarheid. De informatie van de kroniek is gemakkelijk na te gaan op trefwoorden via de kranten online. Voor verdere verantwoording of verduidelijking verwijs ik naar mijn video’s en mijn blogstukken op lirb.nl (tag “Catalunya”). Maar voor de meest directe bron van informatie over de aanstaande rechtszaken, verwijs ik nogmaals apart naar het online artikel van Christophe Bostyn (Bostyn 2018, 5 november). Graag verwijs ik ook naar de “Terugblik op het referendum in Catalonië” van Gerber van der Graaf (van der Graaf 2018)

De Catalaanse onafhankelijkheidsbeweging beroept zich, na categorische weigering van de Spaanse Staat tot het voeren van een constructieve dialoog, nu op het recht van afscheiding (secessie, dus met “meeneming” van territorium) vanwege deze systematische onderdrukking van het interne zelfbeschikking (waarmee verwezen zij naar de derde categorie die in de zaak van Quebec ter sprake is gekomen als recht van “een groep binnen het staatsbestel [die] niet voldoende mogelijkheden heeft om over zichzelf te beschikken”, zoals verwoord door Marieke van Hoon in voornoemd Radio1 interview). Voor meer over het recht van zelfbeschikking, het recht op secessie en het belang van de zaken van Quebec en Kosovo, zie Fisch [2010] 2016 en, via de index, Shaw 2017).   

Er is een paar keer verwezen naar de video’s die we hebben gemaakt naar aanleiding van de conferentie over “De Catalaanse Kwestie in Juridisch Perspectief” die op 9 november is gehouden in Den Haag. De video’s (met Elisenda Paluzie, Ben Emmerson en Alfred de Zayas) zijn verzameld in een Vimeo Album (Lirb 2018 Video Album). Verwijzingen naar de video’s en naar de uitgeschreven vertalingen zijn ook te vinden via een artikel op mijn Linkedin-pagina (Lirb 2018, 13 december). 

Overzicht van de video’s in de aangehechte lijst: 

De Zayas 2018, 9 november VIDEO A (vimeo.com/303280365)

De Zayas 2018, 9 november VIDEO B (vimeo.com/307304691)

De Zayas 2018, 9 november VIDEO C (vimeo.com/307611344) 

De Zayas 2018, 9 november VIDEO D (vimeo.com/307331337)

Emmerson 2018, 9 november VIDEO (vimeo.com/302676976)

Paluzie 2018, 9 november VIDEO A (vimeo.com/303891099)

Paluzie 2018, 9 november VIDEO B (vimeo.com/302683919)

Tenslotte zij nog verwezen naar het verslag van een ander symposium over de Catalaanse kwestie, Towards Independence? Understanding the Catalan Independence Referendum, gehouden op 2 october 2017 aan de University of Edinburgh met bijdragen van Daniel Cetrà (politieke aspecten), Elisenda Casanas-Adam (juridisch perspectief) en Mariola Tàrrega (rol van de media) (Cetrà e.a 2018).

Sectie 6. Sleutel tot de verkorte verwijzingen in de tekst

Alba 1978
Victor Alba, Transition in Spain: from Franco to democracy, New Brunswick, N.J.: Transaction Books 1978

Aguilar 2002
Paloma Aguilar, Memory and Amnesia: The Role of the Spanish Civil War in the Transition to Democracy (M. Oakley, Trans.). Oxford & New York: Berghahn Books.

Amnesty 2017, 3 october
“Excessive use of force by National Police and Civil Guard in Catalonia”,  Amnesty International, 3 october 2017, https://www.amnesty.org/en/latest/news/2017/10/spain-excessive-use-of-force-by-national-police-and-civil-guard-in-catalonia/

Amnesty 2017, 18 october
“Spain: Charges for Sedition and Pre-Trial Detention Against Jordi Cuixart and Jordi Sanchez are Excessive”, Amnesty International,18 october 2017, https://www.amnesty.org/en/documents/eur41/7308/2017/en/ Voor het rapport: https://www.amnesty.org/download/Documents/EUR4173082017ENGLISH.pdf

Amnesty 2017-2018
Report Spain 2017/2018, Amnesty International: https://www.amnesty.org/en/countries/europe-and-central-asia/spain/report-spain/

Amnesty 2018, 6 februari
“Spain: Ongoing detention of Jordi Sanchez is ‘excessive and disproportionate'”, Amnesty International, 6 februari 2018: https://www.amnesty.org/en/latest/news/2018/02/spain-ongoing-detention-of-jordi-sanchez-is-excessive-and-disproportionate/

Amnesty 2018, 16 october
“A year after their detention in Spain, the Jordi’s should be released”, Amnesty International, 16 october 2018: https://www.amnesty.org/en/latest/news/2018/10/spain-a-year-after-their-detention-the-jordis-should-be-released/

Anwar 2018, 7 juli
Aamer Anwar, “Anwar: ‘Talking to Spain now is like sitting down with a gangster holding hostages'”,  interview Carlota Camps, elnacional.cat, 7 juli 2018. Engelstalige versie: https://www.elnacional.cat/en/politics/anwar-interview-spain-gangster_285804_102.html; Catalaanse versie: https://www.elnacional.cat/ca/politica/entrevista-aamer-anwar_285531_102.html

BBC News 2018, 12 november
“Spain Catalonia: Separatists ordered to repay ballot costs”, https://www.bbc.com/news/world-europe-46183903

Badcock 2016, 20 october
“Catalan bullfights: Spanish top court overturns ban”, met een “Analysis by James Badcock, BBC News, Madrid”, BBC News, 20 october 2016: https://www.bbc.com/news/world-europe-37719997

Bakker 2017, 30 september
Maartje Bakker, “Roep om onafhankelijkheid is jong, maar Catalaanse ziel is toe aan vrijheid”, De Volkskrant 30 september 2017: https://www.volkskrant.nl/nieuws-achtergrond/roep-om-onafhankelijkheid-is-jong-maar-catalaanse-ziel-is-toe-aan-vrijheid~bee262ba/

BOE 2005, 22 juni
Boletín Oficial del Estado, “Ley Orgánica 2/2005, de 22 de junio, de modificación del Código Penal”: https://www.boe.es/eli/es/lo/2005/06/22/2; of op een alternatieve plaats bij Noticias Juridicas, “Ley Orgánica 2/2005, de 22 de junio, de modificación del Código Penal”: http://noticias.juridicas.com/base_datos/Penal/lo2-2005.html. 

Bogaert 2018, 25 januari
Hendrik Bogaert, Kamerlid CD&V, “‘Indien we de Catalaanse drang naar autonomie erkennen, moeten we het conflict naar Europees niveau brengen'”, Knack, 25 januari 2018: https://www.knack.be/nieuws/belgie/indien-we-de-catalaanse-drang-naar-autonomie-erkennen-moeten-we-het-conflict-naar-europees-niveau-brengen/article-opinion-955831.html

Bohórguez in El País 2017, 24 juli
Lucía Bohórguez, “Baleares aprueba las corridas de toros sin sangre ni muerte. La nueva ley autonómica veta los circos con animales salvajes en las islas”, El País, 24 juli 2017 https://elpais.com/politica/2017/07/24/actualidad/1500880861_431681.html

Bohórguez in El País 2017, 26 juli
Lucía Bohórguez, “El Gobierno recurrirá la ley balear de los toros ante el Constitucional. La norma aprobada prohíbe la muerte del animal y el maltrato durante la corrida”, El País, 26 juli 2017 https://elpais.com/cultura/2017/07/25/actualidad/1500983964_736099.html?rel=str_articulo#1510999787132

Bosch & Escolar 2018
Joaquim Bosch Grau & Ignacio Escolar, El secuestro de la justicia. Virtudes y problemas del sistema judicial, Roca Editorial 2018

Bostyn 2018, 17 october
Christophe Bostyn, “Spanje ontneemt diplomatieke status van vertegenwoordiger Vlaamse regering”, online artikel Doorbraak, 17 october 2018: https://doorbraak.be/spanje-ontneemt-diplomatieke-status-van-vertegenwoordiger-vlaamse-regering/

Bostyn 2018, 5 november
Christophe Bostyn, “Zware gevangenisstraffen geëist tegen Catalaanse ‘rebellen’”, online artikel Doorbraak, 5 november 2018 (doorbraak.be/zware-gevangenisstraffen-geeist-tegen-catalaanse-rebellen/) 

Bostyn 2018, 14 november
Christophe Bostyn, “Franco is dood. Franco leeft!”, recensie van Salellas 2018 in Doorbraak, 14 november 2018: https://doorbraak.be/recensies/franco-is-dood-franco-leeft/

Bostyn 2018, 4 december
Christophe Bostyn, “Catalaanse leiders gaan in hongerstaking”, online artikel Doorbraak, 4 december 2018: https://doorbraak.be/hongerstaking-jordis-catalonie/

Bush 2017, 7 november
Sarah Bush, ‘Should we trust democracy ratings? New reasearch reveals hidden biases”, The Washington Post, 7 november 2017: https://www.washingtonpost.com/news/monkey-cage/wp/2017/11/07/why-do-we-trust-certain-democracy-ratings-new-research-explains-hidden-biases/?utm_term=.7859901e2819

Calamur 2017, 1 october
Krishnadev Calamur, “The Spanish Court Decision That Sparked the Modern Catalan Independence Movement. The community has a long history of autonomy—but one incident in particular helped set the stage for Sunday’s referendum”, The Atlantic 1 october 2017: https://www.theatlantic.com/international/archive/2017/10/catalonia-referendum/541611/

Casamitjana 2017, 27 juli
Jordi Casamitjana, Head of Policy and Research, League Against Cruel Sports, “The Balearic Islands Ban Bullfighting, In A Very Clever Way”,  HuffPost – Huffington Post, 27 juli 2017: https://www.huffingtonpost.co.uk/jordi-casamitjana-/the-balearic-islands-ban_b_17579452.html

CCMA 2018, 2 april
“Els CDRs aixequen les barreres al peatge de l’autopista C-32 a Sitges”, CCMA TV3 324, 2 april 2018: https://www.ccma.cat/324/els-cdr-tallen-lautopista-c-32-a-sitges/noticia/2847895/

CCMA 2018, 4 april
“L’informe de la Guàrdia Civil sobre els CDRs que Llarena ha demanat pel cas de rebel·lió. Un informe de la Guàrdia Civil adreçat al jutge Llarena estudia com s’organitzen els CDRs i posa l’accent en la desobediència civil i la resistència”, CCMA TV3 324, 4 april 2018: https://www.ccma.cat/324/linforme-de-la-guardia-civil-sobre-els-cdr-que-llarena-ha-demanat-pel-cas-de-rebellio/noticia/2848134/

CCMA 2019 16 januari
Judith Casaprima, “La Policia Nacional deté els alcaldes de Verges i Celrà, de la CUP, i 9 CDR. L’advocat Benet Salellas ha denunciat que un agent a la porta de comissaria no el deixava entrar “fins que no parlés en castellà””, CCMA TV3 324, 16 januari 2018

Casas & Serra Carné 2019, 13 januari
Ferran Casas & Joan Serra Carné, “«Hi ha una causa general contra l’independentisme, en secret i blindada». Aquests són els 20 extractes més rellevants de l’escrit de defensa de Junqueras i Romeva al Suprem, que té un to marcadament polític i d’al·legat”, NacióDigital, 13 januari 2019: https://www.naciodigital.cat/noticia/170819 

Catalan News 2017, 12 october
“Spanish police used “excessive force” in Catalonia, says Human Rights Watch”, Catalan News, 12 october 2017: http://www.catalannews.com/society-science/item/spanish-police-used-excessive-force-in-catalonia-says-human-rights-watch

Cetrà e.a 2018
Daniel Cetrà, Elisenda Casanas-Adam en Mariola Tàrrega, “The 2017 Catalan Independence Referendum: A Symposium”, Scottish Affairs Vol 27.1 126-143: https://www.research.ed.ac.uk/portal/files/53476404/CetraCasanasAdamSEThe2017CatalanIndependenceReferendum.pdf

Confilegal 2018, 9 maart
“La AJFV denuncia que las 50 enmiendas del PP a la reforma de la LOPJ son una injerencia en la Justicia”, 9 maart 2018: https://confilegal.com/20180309-ajfv-denuncia-que-las-50-enmiendas-del-pp-a-la-reforma-de-la-lopj-son-una-injerencia-en-la-justicia/

Colomé 2019, 18 januari
Gabriel Colomé, “No one is in prison in Spain for their opinions, only their acts”, Euronews, “View” sectie, 18 januari 2019, in antwoord op een eerdere bijdrage van Aleix Sarri Camargo: https://www.euronews.com/2019/01/17/no-one-is-in-prison-in-spain-for-their-opinions-only-their-acts-view

Conversi 1997
Daniele Conversi, The Basques, the Catalans and Spain. Alternative Routes to Nationalist Mobilisation, Hurst & Company: London 1997

Cooley & Snyder 2015
Alexander Cooley & Jack Snyder, “Rank Has Its Privileges. How International Ratings Dumb Down Global Governance”, Foreign Affairs, 20 october 2015: https://www.foreignaffairs.com/articles/2015-10-20/rank-has-its-privileges

Cotarelo & Roca 2015
Ramón Cotarelo & José Manuel Roca, La Antitransición. la derecha neofranquista y el saqueo de España. Tirant Humanidades: Valencia 2015

del Campo i Jordà e.a. 2017
Ferran Del Campo i Jordà, Núria Valls i Ramón, Daniel Cócera i Saló, Catalunya, Espanya: preguntes i respostes (1 ed.). Figueres: Norfeu 2017

De Zayas 2018, 2 februari
Alfred De Zayas voordracht en interview – met video – door Coppieters Foundation. “UN expert on self-determination warns EU. ‘EU is based on democracy, rule of law and human rights. When you ignore self-determination, you ignore all three’ says UN independent expert Alfred de Zayas”, Coppieters Foundation, News, 2 februari 2018: https://ideasforeurope.eu/news/eu-is-based-on-democracy-rule-of-law-human-rights-when-you-ignore-self-determination-you-ignore-all-three-says-de-zayas/

De Zayas 2018, 9 november VIDEO A
An interview with professor Alfred De Zayas, Professor of International Law, writer, historian and a leading expert in the field of human rights and international law. Formerly UN Special Rapporteur on the Promotion of a Democratic and Equitable International Order. Produced in connection with the Conference on the Right of Self-Determination, “The Catalan Question and International Law”, an International Symposium organised by ANC Nederland and held in The Hague, The Netherlands, on November 9th, 2018: vimeo.com/303280365

De Zayas 2018, 9 november VIDEO B
The Catalan Question and International Law. Conference on the Right of Self-Determination, The Hague, The Netherlands, 9 November 2018. An International Symposium organised by ANC Nederland. Part Two. Alfred De Zayas, Professor of International Law, writer, historian and a leading expert in the field of human rights and international law. Formerly UN Special Rapporteur on the Promotion of a Democratic and Equitable International Order. Registration of (a) his lecture and of (b) his answers to the questions from the attendees: vimeo.com/307304691

De Zayas 2018, 9 november VIDEO C
“Alfred de Zayas – De oorverdovende stilte rond de Catalaanse kwestie”. Fragment van Video B, met zijn antwoorden op de vragen van het publiek. Met Nederlandse ondertitels: vimeo.com/307611344 Voor die ondertitels uitgeschreven, zie Lirb 2018, 21 december. 

De Zayas 2018, 9 november VIDEO D
“The Deafening Silence on the Catalan Question” – Alfred De Zayas. Fragment van Video B met zijn antwoorden op de vragen van het publiek. Zonder ondertitels: vimeo.com/307331337

Dowling 2018
Andrew Dowling, The Rise of Catalan Independence. Spain’s Territorial Crisis, Routledge: Londen & New York 2018

Dowling 2019, 16 januari
Andrew Dowling, “Spain’s Trial of the Century: Consequences of Attempted ‘Fake’ Catalan Secession”, The Globe Post, 16 januari 2019: https://theglobepost.com/2019/01/16/catalonia-independence-trial/?fbclid=IwAR0V5llRutbq_P5UDWKZP9KiJ2i2fZu1nd_gyhhmOW3eDnDrVe8rHiTNNDs.

Drabbe 2018, 11 april
Karl Drabbe, “‘Waarom onderneemt CD&V niets tegen Rajoy?'”, Doorbraak, 11 april 2018: https://doorbraak.be/waarom-onderneemt-cdv-niets-tegen-rajoy/. Gelijktijdig gepubliceerd in https://www.knack.be/nieuws/belgie/waarom-onderneemt-cd-v-niets-tegen-rajoy/article-opinion-1034883.html

The Economist 2017, 26 september
M.R., “The Economist Explains. Why the referendum on Catalan independence is illegal”: https://www.economist.com/the-economist-explains/2017/09/26/why-the-referendum-on-catalan-independence-is-illegal

The Economist2018, EIU 2017
The Economist Intelligence Unit Democracy Index 2017:
http://pages.eiu.com/rs/753-RIQ-438/images/Democracy_Index_2017.pdf?mkt_tok=eyJpIjoiWkRKbU1HWmxNVEUwTW1FdyIsInQiOiJPdlltVFV0blFRQzZNVERCZHhVeitZRElmUGplOHh3NWs1d2wzVzdRS1JvNU1kVmUxQVRESU9LbEVSOVwvR1F4aG1PV1NlS0ZZcng4NzBcLzVNZ09JOUxiZU5TTEVPekVHayttOTRqQkQ5TkNzWGN08RlowQTZ0UzlUK0pDdm9PVGlcLyJ9

Emmerson 2018, 9 november in: Lirb 2018, 11 december
Nederlandse vertaling van de voordracht van mensenrechten advocaat Ben Emmerson over de schending van de mensenrechten door de Spaanse staat gehouden op het symposium De Catalaanse kwestie in juridisch perspectief , georganiseerd door de Catalaanse Nationale Assemblée (Assemblea Nacional Catalana) op 9 november 2018 te Den Haag.

Emmerson 2018, 9 november VIDEO
The Catalan Question and International Law. Conference on the Right of Self-Determination, The Hague, The Netherlands, 9 November 2018. An International Symposium organised by ANC Nederland. Part One: Ben Emmerson QC. International lawyer, specialising in European human rights law, public international law an international criminal law. Formerly UN Special Rapporteur on Counter-Terrorism and Human Rights: https://vimeo.com/302676976. Voor de Nederlandse vertaling, zie Emmerson 2018, 9 november in: Lirb 2018, 11 december

Fisch [2010] 2016
Jörg Fisch, The Right of Self-Determination of Peoples. The Domestication of an Illusion, translated by Anita Mage, Cambridge University Press: Cambridge and New York [2010] 2016.

Forst 2018
Michel Forst, United Nations Special Rapporteur on the Situation of Human Rights Defenders, World Report on the Situation of Human Rights Defenders, december 2018: https://www.protecting-defenders.org/sites/protecting-defenders.org/files/UNSR%20HRDs-%20World%20report%202018.pdf

Freedom in the World 2018
Freedom House, Freedom in the World 2018. Spain Profile: https://freedomhouse.org/report/freedom-world/2018/spain

Frontline Defenders 2018, 23 november
“Jordi Cuixart in Pre-Trial Detention”, Urgent appeal d.d. 23 november 2018: https://www.frontlinedefenders.org/en/case/jordi-cuixart-pre-trial-detention (artikel) en: https://www.frontlinedefenders.org/sites/default/files/urgent_appeal_spain_human_rights_defender_in_pre-trial_detention_for_over_a_year.pdf (het eigenlijke document).

García in El País 2018, 8 juni
Jesús García, “El grito de “¡A por ellos, oé!” en vísperas del 1-O no es delito de odio”, El País 8 juni 2018: https://elpais.com/ccaa/2018/06/08/catalunya/1528469967_010983.html

Generalitat de Catalunya 2006
“Text of the Statute approved in 2006” http://web.gencat.cat/en/generalitat/estatut/estatut2006/

van der Graaf 2018
Gerber van der Graaf, Terugblik op het referendum in Catalonië. Getuigenis van een politiek conflict in Europa. November 2018: http://vdgraaf.cat/wp/

Grau 2015, 8 october
Xavier Grau, “A collection of Catalan laws challenged, suspended or declared null by Spain’s Constitutional Court”, ARA in English, ara.cat, 8 october 2015: https://www.ara.cat/en/collection-Catalan-Spains-Constitutional-Court_0_1445855499.html

Guibernau 2004
Montserrat Guibernau, Catalan Nationalism. Francoism, transition and democracy, Routledge / Cañada Blanch Studies on Contemporary Spain, Routledge: Londen & New York 2004

Guibernau 2007
Montserrat Guibernau, The Identity of Nations, Cambridge: Polity Press 2007

Hekking 2017, 1 october
Han Dirk Hekking, “‘Je hoopt en verwacht dit niet in Europa te zien’. Interview met Daan Everts”, Financieel Dagblad, 1 october 2017: https://fd.nl/economie-politiek/1220803/je-hoopt-en-verwacht-dit-niet-in-europa-te-zien

Help Catalonia in The Guardian 2018, 7 december
“Grave concern for electoral monitors facing jail in Spain”, een artikel met verwijzingen omtrent de actie “Help Catalonia. Democracy is under threat.” The Guardian, 7 december 2018: https://www.theguardian.com/world/2018/dec/07/grave-concern-for-electoral-monitors-facing-jail-in-spain. De website van de actie: https://helpcatalonia.wordpress.com

de Hoon 2017, 7 october
“Het zelfbeschikkingsrecht van de Catalaanse separatisten”, NPO Radio1 Nieuwsshow, interview met Marieke de Hoon, 7 oktober 2017: https://www.nporadio1.nl/nieuwsshow/onderwerpen/427949-het-zelfbeschikkingsrecht-van-de-catalaanse-separatisten.

Human Rights Watch 2017, 12 october
“Spain: Police Used Excessive Force in Catalonia. Hold Independent Investigation into Violence During Referendum”, https://www.hrw.org/news/2017/10/12/spain-police-used-excessive-force-catalonia

ILOM 2017
International Limited Observation Mission (ILOM), “Preliminary Statement 3 October 2017 – Barcelona, Spain”, o.l.v. Daan Everts: http://www.cataloniavotes.eu/wp-content/uploads/2017/10/RESEARCH_GROUP_STATEMENT_ON_CATALONIA_REFERENDUM.pdf 

Kaag 2018, 18 december
Minister Sigrid Kaag in antwoord op een vraag van de heer Verhoeven aangaande het Sargentini rapport tijdens het Vragenuur van 18 december 2018, op TC ca. 26:43 van de video: https://debatgemist.tweedekamer.nl/debatten/vragenuur-281?start=1593

Kelley 2017
Judith G. Kelly, Scorecard Diplomacy. Grading States to Influence Their Reputation and Behavior. What can the international community do when countries would rather ignore a thorny problem? (Cambridge University Press, 2017) Mij alleen bekend via boekpresentatie op de eigen website van de auteur, https://www.scorecarddiplomacy.org. 

Levrat e.a. 2017
Nicolas Levrat, Sandrina Antunes, Guillaume Tusseau, Paul R. Williams, Catalonia’s Legitimate Right to Decide. Paths to Self-Determination. A Report by A Commission of International Experts, Genève 2017, beschikbaar als PDF: https://www.unige.ch/gsi/files/9315/0461/7440/CATALONIAS_LEGITIMATE_RIGHT_DECIDE.pdf; of http://exteriors.gencat.cat/web/.content/00_ACTUALITAT/notes_context/FULL-REPORT-Catalonias-legitimate-right-to-decide.pdf)

Liñán 2018, 2 november, Catalaans
Gemma Liñán, “L’Advocacia de l’Estat demana 12 anys de presó per sedició, malversació i desobediència”, El Nacional, 2 november 2018: https://www.elnacional.cat/ca/politica/advocacia-estat-demana-12-anys-preso-sedicio-malversacio-desobediencia_320343_102.html

Liñán 2018, 2 november, Engels
Gemma Liñán, “Spanish state solicitors present ‘sedition’ accusations in independence case”, El Nacional, 2 november 2018: https://www.elnacional.cat/en/politics/spanish-solicitors-sedition-accusations_320517_102.html

Liberties 2018, 16 mei
Civil Liberties Union for Europe, “A Portrait of Justice in Spain”, 16 mei 2018: https://www.liberties.eu/en/news/a-portrait-justice-spain/14920

Lirb 2018 Video Album
Vimeo Album: vimeo.com/album/5578764

Lirb 2018, 16 januari
Huib J. Lirb, “De Catalaanse Troebelen 20 – een samenzwering van stilte tegen Catalonië”, weblog: http://www.lirb.nl/historia-the-historyliner/de-catalaanse-troebelen-20-een-samenzwering-van-stilte-tegen-catalonie/

Lirb 2018, 5 februari
Huib J. Lirb, “De Catalaanse Troebelen 22 – twijfels over de kwaliteit van de Spaanse democratie”, weblog 5 februari 2018: http://www.lirb.nl/historia-the-historyliner/de-catalaanse-troebelen-22-twijfels-over-de-kwaliteit-van-de-spaanse-democratie/

Lirb 2018, 10 april
“Te wapen! Ze openen de tolpoortjes!!!” (De Catalaanse Troebelen 27), weblog 10 april 2018: http://www.lirb.nl/historia-the-historyliner/te-wapen-ze-openen-de-tolpoortjes/

Lirb 2018, 11 december
Nederlandse vertaling van de voordracht van mensenrechten advocaat Ben Emmerson over de schending van de mensenrechten door de Spaanse staat gehouden op het symposium De Catalaanse kwestie in juridisch perspectief, georganiseerd door de Catalaanse Nationale Assemblée (Assemblea Nacional Catalana) op 9 november 2018 te Den Haag. Voor de video zelf: https://vimeo.com/302676976.

Lirb 2018, 13 december
Huib J. Lirb, “The Catalan Question and International Law”. A series of informative videos on the Catalan struggle for self-determination. Video collectie met toelichting en verwijzingen in Linkedin artikel: https://www.linkedin.com/pulse/catalan-question-international-law-series-informative-huib-j-lirb/

Lirb 2018, 21 december
“De oorverdovende stilte rond de Catalaanse kwestie – Drie vragen aan Alfred De Zayas”. De Catalaanse Kwestie in Juridisch Perspectief. De oorverdovende stilte rond de Catalaanse kwestie. Drie vragen voorgelegd aan professor Alfred De Zayas, vooraanstaand deskundige op het gebied van mensenrechten en internationaal recht, voormalig onafhankelijk rapporteur aan de Hoge Commissaris voor de Mensenrechten en de Rechtvaardige Internationale Orde van de Verenigde Naties (OHCHR), na afloop van zijn lezing op het symposium over het zelfbeschikkingsrecht van Catalanen georganiseerd door ANC Nederland te Den Haag op 9 november 2018.Transcriptie van de ondertitels: http://www.lirb.nl/historia-the-historyliner/de-oorverdovende-stilte-rond-de-catalaanse-kwestie-drie-vragen-aan-alfred-de-zayas/. Voor de Video met Nederlandse betiteling en ondertitels, zie De Zayas 2018, 9 november VIDEO C: vimeo.com/307611344 Voor de video zonder ondertitels: De Zayas 2018, 9 november VIDEO D: vimeo.com/307331337

Maddens 2018, 13 december
Bart Maddens, “Catalonië veroorzaakt wereldwijd deining onder politicologen”, Doorbraak, 13 december 2018: https://doorbraak.be/catalonie-politicologen-spanje/amp/ 

Marcos 2006
Pilar Marcos, “Rajoy lleva al Congreso cuatro millones de firmas en contra del Estatuto catalán. El PP pretende que se celebre un referéndum para ‘que España siga siendo una única nación'”, El País 26 april 2006: https://elpais.com/diario/2006/04/26/espana/1146002411_850215.html

Mayans Balcells 2013
Pere Mayans Balcells, “Schooling in Catalonia (1978 -2012)”, in: Castro, L., What’s up with Catalonia? / ¿Qué le pasa a Cataluña?: The causes which impel them to the separation / Las causas que la impulsan a la separación (Bilingual En/Sp ed. ed.), Ashfield Massachusetts: Catalonia Press 2013, 97-109 

Montero 2005
Alfred P. Montero “The Politics of Decentralization in a Centralized Party System: The Case of Democratic Spain.” Comparative Politics, vol. 38, no. 1, 2005, pp. 63–82 (www.jstor.org/stable/20072913). 

NOS 2018, 12 januari
“Catalaans bestuur betaalde ‘onafhankelijke’ denktank Den Haag”, NOS 12 januari 2018: https://nos.nl/artikel/2211599-catalaans-bestuur-betaalde-onafhankelijke-denktank-den-haag.html

OMCT 2018, 22 november
Organisation Mondiale Contre la Torture / World Organisation Against Torture / Wereldorganisatie Tegen Marteling. Open Letter: End the arbitrary pre-trial detention of social leader Mr. Jordi Cuixart, addressed to Mr. Pedro Sánchez Castejón President of the Government of Spain Ms. María José Segarra Spanish Attorney General Mr. Francisco Fernández Marugán Spanish Ombudsman, Geneva, November 22, 2018. http://www.omct.org/monitoring-protection-mechanisms/urgent-interventions/spain/2018/11/d25127/ of op alternatieve plaats: http://www.brennerbasisdemokratie.eu/wp-content/uploads/2018/11/omct_cuixart-sanchez.pdf

Paluzie 2013
Elisenda Paluzie, “Premeditated asphyxia” in: Castro, L., What’s up with Catalonia? / ¿Qué le pasa a Cataluña?: The causes which impel them to the separation / Las causas que la impulsan a la separación (Bilingual En/Sp ed. ed.), Ashfield Massachusetts: Catalonia Press 2013, 45-59. 

Paluzie 2018, 9 november VIDEO A
Elisenda Paluzie. Interview on the Catalan Question and International Law. An interview with professor Elisenda Paluzie, Expert in International Economics (Yale University, University of Barcelona) and President of the Assemblea Nacional Catalana (ANC). Produced in connection with the Conference on the Right of Self-Determination, “The Catalan Question and International Law”, an International Symposium organised by ANC Nederland and held in The Hague, The Netherlands, on November 9th, 2018. This video interview carries an additional narrative in the titling layer and concludes with a recording of the Catalan National Anthem sung by a gathered crowd of protesters at the Plaça del Vi in Girona. in August 2018: vimeo.com/303891099

Paluzie 2018, 9 november VIDEO B
Elisenda Paluzie, The Catalan Question and International Law. Conference on the Right of Self-Determination, The Hague, The Netherlands, 9 November 2018. An International Symposium organised by ANC Nederland. Part Three. Elisenda Paluzie. Expert in International Economics (Yale University, University of Barcelona). President of the Catalan National Assembly / Assemblea Nacional Catalana (ANC): vimeo.com/302683919

Payne 2016
John Payne, Catalans and Others. History, culture and politics in Catalonia, Valencia and the Balearic Islands, Five Leaves: Nottingham 2016

Perales-García 2013
Cristina Perales García, “How did we get here?: in: Castro, L., What’s up with Catalonia? / ¿Qué le pasa a Cataluña?: The causes which impel them to the separation / Las causas que la impulsan a la separación (Bilingual En/Sp ed. ed.), Ashfield Massachusetts: Catalonia Press 2013, 193-205

El Periódico 2018, 16 januari
Júlia Regué, “Una cadena de detencions enerva l’independentisme. La Policia Nacional practica 16 detencions pel tall de les vies de l’AVE a Girona en l’aniversari de l’1-O. JxCat, ERC i la CUP abandonen l’activitat parlamentària del dia i paralitzen el Parlament”: https://www.elperiodico.cat/ca/politica/20190116/policia-nacional-dete-alcalde-verges-desordres-public-7248472?utm_source=newsletter&utm_medium=email&utm_campaign=elPeriodico-ed07h

Portilla e.a. 2018, 11 november
Guillermo Portilla, Nicolás García, María Luisa Maqueda, José Ángel Brandariz y Javier Mira – Catedráticos de Derecho Penal de las Universidades de Jaén, Castilla-La Mancha y Granada y profesores titulares de Derecho Penal de las Universidades de A Coruña y Valencia, “La banalización de los delitos de rebelión y sedición”, eldiario.es 11 november 2018: https://www.eldiario.es/tribunaabierta/banalizacion-delitos-rebelion-sedicion_6_838226207.html. Zie ook Schönberger 30 december 2018 voor engelstalig bericht.

Prat-Bertrams 2018
Laura Prat-Betrams (spanje.cat), “Catalaanse politieke gevangenen vrij”, petitie via petities.nl: https://catalaansegevangenen.petities.nl/?locale=nl

Puigdemont 2018
Carles Puigdemont, De Catalaanse crisis: Een kans voor Europa – Gesprekken met Olivier Mouton, Tielt: Lannoo 2018

Rejón 2017, 10 november
Raúl Rejón, “El Gobierno recurre ‘in extremis’ la ley de toros de Baleares para que continúen la corridas con muerte” eldiario.es, 10 november 2017: https://www.eldiario.es/sociedad/Gobierno-recurre-balear-toros-ultimo_0_706579766.html

Rejón 2018, 21 december
Raúl Rejón, “Si no muere el toro no es cultura”, eldiario.es, 21 december 2018, https://www.eldiario.es/sociedad/muerte-cultura_0_848665999.html

Rietman 2018, 22 augustus
Lex Rietman, “Een Spaanse rechter krijgt staatssteun”, De Groene Amsterdammer, nr 34, 22 augustus 2018: https://www.groene.nl/artikel/een-spaanse-rechter-krijgt-staatssteun

Schönberger 2017, 6 october
Axel Schönberger, “Solidarity with Catalonia – for the right to peaceful self-determination!”, petitie via change.org ter attentie van Jean-Claude Juncker en tien afzonderlijke politieke leiders van Europese landen: https://www.change.org/p/jean-claude-juncker-solidarity-with-catalonia-for-the-right-to-peaceful-self-determination 

Schönberger 2018, 30 december
Axel Schönberger, “The Trivialization of the Crimes of Rebellion and Sedition”, vervolgbericht bij de petitie “Solidarity with Catalonia – for the right to peaceful self-determination!” ter attentie van Jean-Claude Juncker, https://www.change.org/p/jean-claude-juncker-solidarity-with-catalonia-for-the-right-to-peaceful-self-determination/u/23819811?cs_tk=AUp091aBIuE6Mo8WLVwAAB1r8DvGadz6ptNCzH7PEw%3D%3D&utm_campaign=99accd309051466a82e59679f7f30d6e&utm_medium=email&utm_source=petition_update&utm_term=cs). Spaans origineel is Portilla e.a. 2018, 11 november: https://www.eldiario.es/tribunaabierta/banalizacion-delitos-rebelion-sedicion_6_838226207.html

Salellas 2018
Lluc Salellas i Vilar,  Franco Lives On. The inner circle of the dictatorship who have held on to their privileges under democracy (prefaces by Henry Ettinghausen and David Bassa, epilogue by Toni Strubell), Barcelona: Edicions Saldonar 2018. 

Salut 2017, 20 october
Generalitat de Catalunya. Departement de Salut. Persbericht “Comunicat sobre les persones ateses per les càrregues policials de l’1-O”:  https://govern.cat/salapremsa/notes-premsa/308112/comunicat-sobre-persones-ateses-carregues-policials-1-o

Sanjaume-Calvet & Pérez Lozano 2016
Marc Sanjaume-Calvet & Lluís Pérez Lozano, “Catalan Countries” in: Daniel Turp & Marc Sanjaume-Calvet, eds., The Emergence of a Democratic Right to Self-Determination in Europe. Centre Maurits Coppieters, CMC publications 12, Brussel 2016, pp. 66-89 (https://ideasforeurope.eu/wp-content/uploads/2018/03/Coppieters_5282_selfdetermination-_final.pdf)

Sarri Camargo 2019, 7 januari
Aleix Sarri Camargo, “The trial of Catalan referendum leaders casts a long shadow over the EU’s credibility”, Euronews, “View” sectie, 7 januari 2019: https://www.euronews.com/2019/01/07/the-trial-of-catalan-referendum-leaders-casts-a-long-shadow-over-the-eu-s-credibility-view

Shaw 2017
Malcolm N. Shaw, International Law, Eighth Edition, Cambridge University Press: Cambridge & New York 2017

Schutte 2017
Camilo Schutte, “‘DUI’ tegen de Spaanse grondwet?”, Nederlands Juristenblad, 14 december 2017 (online geraadpleegd). 

Solé Altimira 2018, 21 november
Oriol Solé Altimira, “Más de 120 catedráticos y profesores de Derecho rechazan las acusaciones de rebelión y sedición en el caso ‘procés”, eldiario.es 21 november 2018: https://www.eldiario.es/catalunya/politica/Catedraticos-profesores-banalizacion-rebelion-sedicion_0_838166505.html

Tremlett [2006] 2012
Giles Tremlett, Ghosts of Spain. Travels Through a Country’s Hidden Past, nieuwe uitgave uitgebreid met een nieuw hoofdstuk, Faber & Faber: London 2012 

Vilaweb 2018, 14 augustus
“Vídeo inèdit del ‘A por ellos’ enregistrat des d’una furgoneta de la policia espanyola”: https://www.vilaweb.cat/noticies/video-inedit-de-la-por-ellos-enregistrat-des-duna-furgoneta-de-la-policia-espanyola/

Wieland 2012, 12 october
Leo Wieland, “Feiertag ohne Pomp”, Frankfurter Allgemeine Zeitung, 12 October 2012: https://www.faz.net/aktuell/politik/ausland/spanien-feiertag-ohne-pomp-11923667.html. Cf. https://ecodiario.eleconomista.es/politica-eD/noticias/4320413/10/12/El-Frankfurter-Allgemeine-Zeitung-acusa-a-Jose-Ignacio-Wert-de-franquismo-puro.html

Zorthian 2016, 20 october
Julia Zorthian, “Spanish Court Overturns Catalonia’s Ban on Bullfighting”, Time Magazine, 20 october 2016: http://time.com/4538884/spain-overturn-catalonia-bullfighting-ban/