Misschien wordt er tegenwoordig wel gewoon teveel gewauweld, geschreeuwd, gescholden en gespot. Waarden zijn belangrijk, vanzelfsprekend, zoals democratisch engagement, rechtvaardigheid, waardige opvang van vluchtelingen, burgerlijke vrijheden en gelijke behandeling, etc. Maar het sociaal contract kan toch altijd nog ernstig worden ondermijnd door de grote verschillen in de mate waarin mensen blijken te kunnen delen in de welvaart. Ouderwetse praat, misschien, maar zeker niet irrelevant: zowel eigentijds rechts als links als zwevend in een parallel politiek universum  zal toch iets kunnen vinden in dit oude motto: “De werkelijke beschaving van landen zit niet in hun meningen en gebruiken, maar veeleer in hun welvarendheid.” (“La civiltà reale delle nazioni non consiste nelle opinioni e nelle maniere, ma sì bene nella loro prosperità.” Motto op het titelblad van Carlo Afan de Rivera’s Considerazioni su i mezzi da restituire il valore proprio a’ doni che ha la natura largamente conceduto al Regno delle Due Sicilie, 2e editie, Napoli 1833.) Het is een variante voorloper van een beroemde uitspraak van Berthold Brecht, die ik evenwel jarenlang ten onrechte blijk te hebben toegeschreven aan Karl Marx: “Eerst komt het vreten, en dan de moraal” (“Erst kommt das Fressen, und dann kommt die Moral.” (Kurt Weill en Bertolt Brecht, Die Dreigroschenoper, 1928). Ja, maar dan komen we toch terug bij Marx. Vandaar zet ik vandaag op mijn verlanglijst (Feliz: “Wait for it!”): Gareth Stedman Jones’ Karl Marx: Greatness and Illusion (Penguin: London 2017).